Y khoa Ykhoa, y học, y tế, kiến thức, lâm sàng, cận lâm sàng, chẩn đoán, điều trị, phác đồ, diễn đàn y khoa, hệ sinh thái y khoa online, mới nhất và đáng tin cậy.
Có cần thiết tiêm vắc xin Covid-19 hằng năm
Thuốc chủng ngừa cúm cần được cập nhật hàng năm để bảo vệ chống lại các vi-rút cúm mới. Điều này cũng cần thiết đối với vắc-xin COVID-19? Để có thể ước tính điều này, một nhóm nghiên cứu từ đại học y khoa Charité – Berlin đã so sánh sự tiến hóa của virus Corona gây ra bệnh cảm thông thường với sự tiến hóa của virus Influenza gây bệnh cảm cúm. Các kết quả nghiên cứu đã giúp đưa ra tiên lượng rằng việc cập nhật vắc xin thường xuyên sẽ là cần thiết trong thời gian đại dịch xảy ra, nhưng sau một vài năm, thời gian hiệu lực của vắc xin có thể kéo dài lâu hơn. Nghiên cứu được công bố trên tạp chí chuyên ngành Virus Evolution.
Virus Influenza là một chủng biến đổi rất nhanh và cũng rất giỏi trong việc né tránh phản ứng miễn dịch của con người. Chúng thay đổi nhanh chóng đến mức các kháng thể được tạo ra bởi hệ thống miễn dịch sau một lần nhiễm trùng hoặc tiêm phòng trước đó không còn có thể nhận ra chúng. Điều này đòi hỏi sự thay đổi và thích nghi của vắc-xin theo tình hình thực tế mỗi mùa cúm. virus SARS-CoV-2 cũng đã tạo ra nhiều loại đột biến khác nhau, một số trong số đó là biến chủng Omicron từ Nam Phi. Biến chủng Omicron làm suy yếu một phần phản ứng miễn dịch và từ khi xuất hiện đã lan truyền rất mạnh mẽ. Do đó, các nhà sản xuất vắc xin Covid-19 đầu tiên đã và đang phát triển các phiên bản vắc xin mới của họ. Điều đó có ý nghĩa gì đối với tương lai? Giống như vắc xin cúm, vắc xin COVID-19 có cần cập nhật thường xuyên không?
Để có thể đánh giá liệu virus SARS-CoV-2 có “thoát khỏi” hệ thống miễn dịch mạnh mẽ như virus Influenza trong thời gian dài hay không, các nhà virus học tại Charité đã kiểm tra sự phát triển di truyền của virus Corona. Bốn loại virus Corona tương đối vô hại, gây ra khoảng 10% ca cảm lạnh trên toàn thế giới và đã lưu hành ở người lâu hơn nhiều so với SARS-CoV-2. Chúng cũng xâm nhập vào tế bào người thông qua những protein gai trên bề mặt virus. Tất cả các vắc xin COVID-19 tới bây giờ đều cố gắng giúp cơ thể tạo ra kháng thể đề chống lại hoạt động của những protein gai này.
Trong nghiên cứu của mình, các nhà khoa học đã theo dõi cách Gen tạo ra protein gai của hai loại virus Corona được biết đến lâu nhất là 229E và OC43 đã thay đổi như thế nào trong 40 năm qua. Để làm được điều này, trình tự Gen từ các mẫu ở các độ tuổi khác nhau đã được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu Gen và phát triển cây phả hệ cho cả hai virus Corona dựa trên các đột biến đã xảy ra theo thời gian. Để so sánh, các nhà nghiên cứu đã xem xét chủng virus Influenza H3N2, loại virus này tránh phản ứng miễn dịch của con người một cách đặc biệt hiệu quả.
Cây phả hệ được tính toán của cả virus Corona và virus Influenza có một điểm chung là chúng có hình dạng cầu thang rõ rệt. Một cây phả hệ không đối xứng như vậy có nghĩa là một dòng virus đang lưu hành thường xuyên được thay thế bằng một dòng khác vì nó có lợi thế sống sót tốt hơn. Đây là một bằng chứng của sự thay đổi liên tục trong cấu trúc bề mặt mà qua đó virus né tránh phản ứng miễn dịch của con người. Các virus Corona tiến hóa và thoát khỏi hệ thống miễn dịch giống như virus Influenza gây cảm cúm. Ngoài ra, nhóm nghiên cứu đã xác định tốc độ tiến hóa của 3 loại virus. Trong khi 25 đột biến trên 10.000 nucleotit – thành phần cơ bản xây dựng nên Gen – được tích lũy trong trình tự Gen của virus Influenza mỗi năm, thì chỉ có khoảng 6 đột biến ở virus Corona. Do đó, các loại virus Corona thông thường thay đổi chậm hơn bốn lần so với virus Influenza. Qua đó cũng có thể dự đoán rằng SARS-CoV-2 cũng có thể có tốc độ thay đổi chậm hơn virus Influenza gây cảm cúm.
Bởi vì tốc độ tiến hóa của SARS-CoV-2 hiện được ước tính vào khoảng 10 đột biến trên 10.000 thành phần di truyền mỗi năm, cao hơn nhiều so với các loại virus Corona thông thường. Lý do chính của điều này nằm ở tỷ lệ lây nhiễm cao trong đại dịch: Ở những nơi có nhiều bệnh nhân bị nhiễm virus thì virus cũng có thể thay đổi nhanh hơn. Dựa trên tốc độ tiến hóa của các virus Corona gây bệnh cảm thông thường, các nhà khoa học đã đưa ra giả định rằng SARS-CoV-2 cũng sẽ thay đổi chậm hơn ngay khi quá trình lây nhiễm giảm xuống – tức là sau khi một phần lớn dân số toàn cầu đã xây dựng được khả năng bảo vệ miễn dịch thông qua lây nhiễm virus hoặc qua tiêm chủng. Do đó, việc tiêm chủng COVID-19 sẽ cần được thường xuyên xem xét và điều chỉnh nếu cần thiết trong thời gian xảy ra đại dịch. Tuy nhiên, ngay sau khi tình hình đã ổn định, các đợt tiêm chủng dự kiến sẽ có tác dụng kéo dài lâu hơn. Theo so sánh cới chủng cúm phải tiêm hàng năm thì vắc xin Covid 19 có thể sẽ phải tiêm nhắc lại vài năm một lần để đạt được tác dụng tốt nhất.
Advertisement
Tác giả: TS.DS. Tạ Thanh Sơn
Xin gửi lời cảm ơn chân thành đến TS.DS. Tạ Thanh Sơn đã đồng ý đăng tải bài viết lên Diễn đàn Y khoa!
