[Cập nhật] Khi nào cần điều trị giảm Testosterone ở BN đái tháo đường có béo phì

Các BN đái tháo đường (ĐTD) typ 2 có nguy cơ cao bị thiếu hụt testosterone, và ngược lại giảm Testosterone thường có liên quan đến hội chứng chuyển hóa hoặc bệnh ĐTD typ 2. Tuy nhiên, việc điều trị những BN này còn có sự tranh cãi. Tại Hội nghị chung của Hội Nội tiết Đức (DGE), và Hội Đái tháo đường Đức (DDG) đã đưa ra một số nhận định như sau:

1. Sự thường gặp:

• Ở những bệnh nhân bị ĐTD hoặc béo phì, việc khám sàng lọc cũng phù hợp với các khuyến nghị chung để chẩn đoán suy sinh dục,” Vì béo phì có thể góp phần gây suy sinh dục chức năng, nên BN cần được đánh giá các triệu chứng của thiếu hụt testosterone như giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương, không cương cứng vào buổi sáng, cảm giác căng tức ở vùng ngực, vú to, giảm mọc lông và râu, vô sinh, bốc hỏa, đổ mồ hôi nhiều và loãng xương. Ngoài ra thiếu hụt testosterone có thể biểu hiện bằng việc giảm năng lượng, giảm sức bền và sức mạnh cơ bắp, trầm cảm, giảm khả năng tập trung và trí nhớ, mệt mỏi…

2. Các lưu ý khi xét nghiệm:

• Xét nghiệm nồng độ testosterone ban đầu nên là SHBG (hormone sinh dục gắn globulin) do testosterone tự do chỉ chiếm khoảng 0,5% -3% tổng lượng testosterone; còn lại chủ yếu gắn với albumin và SHBG. Nồng độ SHBG giảm có thể gặp ở các BN béo phì, ĐTD, hội chứng thận hư, suy giáp, bệnh to đầu chi cũng như khi điều trị glucocorticoid. Nồng độ SHBG tăng ở người cao tuổi, có bệnh viêm gan và HIV, cường giáp, hoặc khi điều trị một số loại thuốc chống co giật.

• Nếu testosterone tổng giảm, sẽ cần tính testosterone tự do theo các công thức dựa vào testosterone tổng, albumin và SHBG. Nếu testosterone tổng bình thường thì không nên điều trị suy sinh dục. Khi ước tính, cần lưu ý mức testosterone ở nam giới > 40 tuổi giảm 1% -2% mỗi năm. Cũng nên xem xét nhịp sinh học của testosterone, với nồng độ cao nhất trong những giờ đầu buổi sáng, trong ngày thấp hơn tới 24%, và giảm tới 25% nếu lấy xét nghiệm sau ăn, và chịu ảnh hưởng của các bệnh cấp tính và một số loại thuốc (opiat, glucocorticoid).

• Để chẩn đoán xác định thiếu hụt testosterone, BN nên được xét nghiệm nhiều lần vì vì 30% nam giới có giá trị testosterone giảm nhẹ ở lần đo đầu, nhưng lại bình thường khi kiểm tra lại. Lý do khác là Testosterone thay đổi đáng kể từ ngày này sang ngày khác, do đó cần có 2 lần đo testosterone độc lập khi chẩn đoán thiểu năng sinh dục.

3. Chẩn đoán và điều trị:

• Đối với hầu hết nam giới, ngưỡng dưới của giới hạn bình thường testosterone ở nam giới trẻ là khoảng 10,4 nmol/L (3 mg/mL). Do đó, các hướng dẫn hiện hành đề xuất rằng suy sinh dục được chẩn đoán nếu nồng độ testosterone buổi sáng được đo nhiều lần dưới giá trị ngưỡng này.

• Mục đích của điều trị testosterone thay thế ở nam giới là đạt được sự bình thường hóa ổn định nồng độ trong huyết thanh. Tăng tưởng tượng tình dục, hoạt động tình dục và cương cứng về đêm nên được mong đợi. Kèm theo là tăng mọc tóc, tăng sức mạnh cơ bắp đi kèm với giảm khối mỡ và tăng mật độ xương. Ngoài ra còn thấy tăng sức bền và sự dẻo dai. Đối với BN béo phì và ĐTD, mục tiêu của điều trị testosterone thay thế là cải thiện các triệu chứng cụ thể chứ không nhằm để hỗ trợ giảm cân hoặc kiểm soát đường huyết tốt hơn.

Bài đăng trên Medscape ngày 15/ 7/ 2022