[Chia sẻ] Xoắn buồng trứng ở bé gái

       Ca bệnh tôi gặp từ nhiều năm trước, một bé gái đi học về kêu đau bụng từ trưa, người mẹ nghĩ con ăn uống linh tinh ngoài đường nên bị rối loạn tiêu hoá. Pha bát nước gừng tươi nóng cho con uống, người mẹ hi vọng con gái sẽ hết đau sau vài tiếng, nhưng đến nửa đêm con vẫn đau, nôn oẹ không ngừng. Chờ đến sáng con đỡ đau một chút nên người mẹ lại cho uống nước gừng. Đến tối thì con đau nhiều, ngây ngấy sốt, cả ngày cứ uống nước gừng và đi ngoài.

Thấy con không đỡ nên người mẹ đưa con đi khám.

        1 giờ sáng, bác sĩ trực ở phòng khám đa khoa khu vực huyện cố gắng mở to đôi mắt ngái ngủ, nhìn bệnh nhân. Hỏi bệnh sử có tình trạng ăn uống không sạch sẽ. Nôn và đi ngoài phân lỏng. Cặp nhiệt độ 37,5 độ C. Nếu chỉ dừng ở đây thì bệnh cảnh rất giống với nhiễm trùng nhiễm độc đường tiêu hoá. Khám bụng mềm, đau khu trú hố chậu phải, điểm ruột thừa McBurney ấn đau nhưng phản ứng thành bụng chưa rõ ràng. Bác sĩ cho xét nghiệm máu kết quả bạch cầu cao, siêu âm ổ bụng có dịch hố chậu phải và tiểu khung phải, nhưng thời ấy máy siêu âm ở phòng khám quá kém quá.

        Chẩn đoán sơ bộ theo dõi viêm ruột thừa cấp, vì là phòng khám chỉ có thể làm tiểu phẫu khâu vá vết thương, bệnh nhân là trẻ em, nên bác sĩ phải chuyển vượt tuyến.

       Cha mẹ lái xe hai bánh gần hai giờ, đoạn đường có quá nhiều đường đất và ổ gà, đứa trẻ đau bụng nên có lúc khóc to. Hôm đó đúng phiên tôi trực. Bác sĩ ngoại khám xong, chỉ định siêu âm ghi “TD VRT”, máy siêu âm của chúng tôi thời đó cũng chỉ như máy ở bệnh viện huyện, nên khi làm siêu âm phải phải khám lâm sàng trước, sau đó là căng đầu suy nghĩ.

        Tôi ấn vùng hố chậu phải, đứa trẻ đau nhiều, dấu hiệu phản ứng thành bụng rất rõ, chứng tỏ phúc mạc thành tại đó bị tổn thương. Thời tôi làm bác sĩ ngoại trực cấp cứu, không có siêu âm hỗ trợ, thì phản ứng thành bụng là dấu hiệu chỉ định mổ. Tôi cố gắng sờ bụng, tìm mọi cách để đứa trẻ giãn cơ thành bụng, lúc này tôi cảm giác dường như sờ thấy vật giống cục u.

       Siêu âm tổng quát toàn ổ bụng chỉ ghi nhận có dịch hố chậu phải và tiểu khung phải.

Tập trung khảo sát manh tràng không bị viêm, đoạn cuối hồi tràng không bị viêm, không có túi thừa, ruột thừa cũng không thấy dấu hiệu viêm. Tất cả các nguyên nhân khác, tôi không tìm thấy, nên bắt đầu tập trung vào buồng trứng.

𝙆𝒊́𝙘𝙝 𝙩𝙝𝒖̛𝒐̛́𝙘 𝙗𝙪𝒐̂̀𝙣𝙜 𝙩𝙧𝒖̛́𝙣𝙜 𝙥𝙝𝒂̉𝙞 𝙩𝙤 𝙝𝒐̛𝙣 𝙗𝒊̀𝙣𝙝 𝙩𝙝𝒖̛𝒐̛̀𝙣𝙜, 𝙗𝒐̛̀ 𝙣𝒆́𝙩 𝙘𝒂̆𝙣𝙜 𝙣𝙝𝒖̛ 𝙦𝙪𝒂̉ 𝙗𝒐́𝙣𝙜, 𝙗𝒆̂𝙣 𝙩𝙧𝙤𝙣𝙜 𝙘𝒐́ 𝒐̂̉ 𝙙𝒊̣𝙘𝙝 𝙠𝙞𝒆̂̉𝙪 𝙝𝙤𝒂̣𝙞 𝙩𝒖̛̉. Đ𝐚̂𝙮 𝙡𝒂̀ 𝙙𝒂̂́𝙪 𝙝𝙞𝒆̣̂𝙪 𝙘𝒖̉𝙖 𝙭𝙤𝒂̆́𝙣 𝙗𝙪𝒐̂̀𝙣𝙜 𝙩𝙧𝒖̛́𝙣𝙜. 𝘾𝒐̂́ 𝙜𝒂̆́𝙣𝙜 𝙩𝒊̀𝙢, 𝙩𝒐̂𝙞 𝙘𝒖̃𝙣𝙜 𝙩𝙝𝒂̂́𝙮 𝙙𝒂̂́𝙪 𝙝𝙞𝒆̣̂𝙪 “𝙭𝙤𝒂́𝙮 𝙣𝒖̛𝒐̛́𝙘” 𝒐̛̉ 𝙘𝙪𝒐̂́𝙣𝙜 𝙭𝙤𝒂̆́𝙣, 𝙠𝙝𝒐̂𝙣𝙜 𝙩𝙝𝒂̂́𝙮 𝙩𝒊́𝙣 𝙝𝙞𝒆̣̂𝙪 𝙢𝒂̣𝙘𝙝 𝙢𝒂́𝙪 đ𝙞 𝙫𝒂̀𝙤 𝙗𝙪𝒐̂̀𝙣𝙜 𝙩𝙧𝒖̛́𝙣𝙜. 𝙉𝙝𝒖̛̃𝙣𝙜 𝙙𝒂̂́𝙪 𝙝𝙞𝒆̣̂𝙪 𝙠𝙝𝒂́𝙘 𝙝𝒐̂̃ 𝙩𝙧𝒐̛̣ 𝙘𝙝𝒂̂̉𝙣 đ𝙤𝒂́𝙣 𝙭𝙤𝒂̆́𝙣 𝙗𝙪𝒐̂̀𝙣𝙜 𝙩𝙧𝒖̛́𝙣𝙜 đ𝒆̂̀𝙪 𝙘𝒐́ đ𝒖̉, 𝙣𝙝𝒖̛ 𝙙𝒊̣𝙘𝙝 𝙭𝙪𝙣𝙜 𝙦𝙪𝙖𝙣𝙝 𝙗𝙪𝒐̂̀𝙣𝙜 𝙩𝙧𝒖̛́𝙣𝙜, 𝙩𝒖̛̉ 𝙘𝙪𝙣𝙜 𝙗𝒊̣ 𝙠𝒆́𝙤 𝙡𝒆̣̂𝙘𝙝 𝙥𝙝𝒂̉𝙞, đ𝒂̣𝙞 𝙩𝙧𝒂̀𝙣𝙜 𝙎𝙞𝙜𝙢𝙖 𝙣𝒂̆̀𝙢 𝙗𝒆̂𝙣 𝙩𝙧𝒂́𝙞.

          Đặt bút chẩn đoán xoắn buồng trứng ở trẻ em là vô cùng khó!

          Tôi có được sự may mắn, là chưa bỏ sót hoặc bị chẩn đoán nhầm ca xoắn buồng trứng nào, cả người lớn và trẻ em, nhưng mỗi lần đặt bút chẩn đoán, luôn bị áp lực và thời gian chờ đợi phản hồi của bác sĩ phẫu thuật cảm thấy rất dài. Dấu hiệu xoắn buồng trứng như tôi mô tả trên. Nghe thì rất đơn giản, nhưng chỉ khi làm siêu âm mới thực sự áp lực, vì không dễ chút nào.

Đứa trẻ được chỉ định mổ cấp cứu.

        Đúng như những gì tôi đã tưởng tượng khi siêu âm, buồng trứng phải to vì sưng phù, bề mặt buồng trứng và vòi trứng tím ngắt, mạc treo buồng trứng bị xoắn quá mức 2 vòng, trong khoang chậu có một lượng dịch máu hồng và có cả máu đông.

       Bác sĩ phẫu thuật xem xét toàn diện, xác định buồng trứng đã hoại tử, không còn khả năng bảo tồn nên đành cắt bỏ.

Chẩn đoán sau mổ: Buồng trứng phải xoắn 720 độ hoại tử!

       Khi bác sĩ bước ra khỏi phòng mổ và nói với cha mẹ đứa trẻ, ca mổ đã thành công, nhưng buồng trứng phải bị cắt bỏ, thì vẻ mặt vui mừng của người mẹ vụt tắt. Người mẹ lo lắng hỏi bác sĩ: “Cháu bé như vậy tại sao buồng trứng lại xoắn, cắt buồng trứng rồi, liệu sau này cháu có con được không?” Sau khi bác sĩ giải thích, người mẹ đã thở phào nhẹ nhõm, may mắn là vẫn còn một buồng trứng bên trái.

𝐓𝐚̣𝐢 𝐬𝐚𝐨 đ𝐮̛́𝐚 𝐭𝐫𝐞̉ 𝐥𝐚̣𝐢 𝐛𝐢̣ 𝐱𝐨𝐚̆́𝐧 𝐛𝐮𝐨̂̀𝐧𝐠 𝐭𝐫𝐮̛́𝐧𝐠?

Xoắn buồng trứng là bệnh lí gặp ở mọi lứa tuổi, ca bệnh ít tuổi nhất mà tôi đọc được trong tài liệu là 26 giờ sau sinh, trẻ em gái hay gặp ở độ tuổi dậy thì từ 9 – 11.

Có hai nguyên nhân để gặp ở độ tuổi này.

❶ 𝑉𝑜̀𝑖 𝑡𝑟𝑢̛́𝑛𝑔 ℎ𝑜𝑎̣̆𝑐 𝑚𝑎̣𝑐 𝑡𝑟𝑒𝑜 𝑏𝑢𝑜̂̀𝑛𝑔 𝑡𝑟𝑢̛́𝑛𝑔 𝑜̛̉ đ𝑜̣̂ 𝑡𝑢𝑜̂̉𝑖 𝑛𝑎̀𝑦 𝑘ℎ𝑎́ 𝑑𝑎̀𝑖, 𝑡𝑢𝑜̂̉𝑖 𝑛𝑎̀𝑦 𝑡𝑟𝑒̉ 𝑐𝑢̃𝑛𝑔 𝑡𝑎̆𝑛𝑔 𝑣𝑎̣̂𝑛 đ𝑜̣̂𝑛𝑔 𝑚𝑎̣𝑛ℎ, 𝑛𝑒̂𝑛 𝑏𝑢𝑜̂̀𝑛𝑔 𝑡𝑟𝑢̛́𝑛𝑔 𝑑𝑒̂̃ 𝑥𝑜𝑎̆́𝑛.

❷ 𝐿𝑢̛́𝑎 𝑡𝑢𝑜̂̉𝑖 𝑛𝑎̀𝑦 đ𝑎𝑛𝑔 𝑑𝑎̣̂𝑦 𝑡ℎ𝑖̀, 𝑛𝑒̂𝑛 𝑏𝑢𝑜̂̀𝑛𝑔 𝑡𝑟𝑢̛́𝑛𝑔 𝑡𝑎̆𝑛𝑔 𝑘𝑖́𝑐ℎ 𝑡ℎ𝑢̛𝑜̛́𝑐 𝑛ℎ𝑎𝑛ℎ, 𝑛𝑎𝑛𝑔 𝑡𝑟𝑢̛́𝑛𝑔 𝑐𝑢̃𝑛𝑔 𝑡𝑎̆𝑛𝑔 𝑘𝑖́𝑐ℎ 𝑡ℎ𝑢̛𝑜̛́𝑐 𝑛ℎ𝑎𝑛ℎ, 𝑣𝑖̀ 𝑡ℎ𝑒̂́ 𝑚𝑎̀ 𝑏𝑢𝑜̂̀𝑛𝑔 𝑡𝑟𝑢̛́𝑛𝑔 𝑑𝑒̂̃ 𝑥𝑜𝑎̆́𝑛 ℎ𝑜̛𝑛.

Bình thường, buồng trứng có thể xoắn qua xoắn lại 90 độ, nhưng không gây triệu chứng gì, không gây tổn thương gì. Buồng trứng quá nhỏ hoặc quá to vì bệnh lí, thì sẽ khó xoắn, nhưng khi to vừa thì khả năng bị xoắn rất cao, vòng xoắn trên 90 độ có thể gây triệu chứng, xoắn 720 độ thì quá nặng.

𝐗𝐨𝐚̆́𝐧 𝐛𝐮𝐨̂̀𝐧𝐠 𝐭𝐫𝐮̛́𝐧𝐠 𝐭𝐡𝐮̛𝐨̛̀𝐧𝐠 𝐠𝐚̣̆𝐩 𝐨̛̉ 𝐛𝐞̂𝐧 𝐩𝐡𝐚̉𝐢.

Lí do, hồi manh tràng nằm ở hố chậu phải, bộ phận này di động nhiều, mà lại ở cạnh buồng trứng nên dễ làm cho buồng trứng bị xoắn. Ngoài ra, đa số đại tràng Sigma nằm ở bên trái nên khoang chậu bên trái bị chật chội gây chèn giữ buồng trứng trái khó xoắn hơn, trong khi khoang chậu bên phải rộng rãi nên buồng trứng phải dễ xoắn.

Cũng như vậy với các trường hợp bệnh lí, như chửa ngoài tử cung vỡ hay gặp bên phải, viêm phần phụ cũng hay gặp bên phải, hội chứng Fitz – Hugh – Curtis cũng gặp ở vòi trứng phải lan lên rãnh đại tràng phải và bao gan phải.

Siêu âm buồng trứng, căn cứ vào tình trạng hai bên khoang chậu, vị trí buồng trứng, các thành phần liên quan, là bác sĩ có thể phán đoán một người phụ nữ dễ hay khó có thai.

𝐍𝐡𝐮̛̃𝐧𝐠 𝐧𝐠𝐮𝐲𝐞̂𝐧 𝐧𝐡𝐚̂𝐧 𝐤𝐡𝐚́𝐜 𝐥𝐚̀𝐦 𝐱𝐨𝐚̆́𝐧 𝐛𝐮𝐨̂̀𝐧𝐠 𝐭𝐫𝐮̛́𝐧𝐠.

Phụ nữ làm thụ tinh ống nghiệm (IVF), bác sĩ cần tiêm thuốc kích trứng, khi đó buồng trứng tăng kích thước nhanh, dịch tiết ra vùng hố chậu, đó cũng là nguyên nhân buồng trứng dễ bị xoắn.

Một nguyên nhân khác, là quá trình cảm ứng rụng trứng, nhiều nang noãn cùng phát triển dẫn tới buồng trứng tăng kích thước nhanh cũng gây xoắn. Cũng có thể một nang trứng phát triển rất to để phóng noãn, thậm chí phát triển quá mức thành nang bọc noãn, gây hiện tượng buồng trứng bị mất trọng tâm bất thường, dẫn đến xoắn. Ngoài ra, quá trình phóng noãn có thể để lại nang hoàng thể kích thước lớn, đặc biệt là chảy máu trong nang hoàng thể gây phù buồng trứng, gây mất trọng tâm buồng trứng cũng dẫn đến xoắn.

Một số nguyên nhân xoắn khác, như u nang buồng trứng, nang hoàng tuyến, các loại u buồng trứng cũng có thể gặp xoắn.

Có thai cũng là một nguyên nhân gây xoắn buồng trứng, do hoàng thể tăng tiết HCG, dẫn đến buồng trứng tăng kích thước.

𝑩𝒖𝒐̂̀𝒏𝒈 𝒕𝒓𝒖̛́𝒏𝒈 𝒍𝒂̀ 𝒎𝒐́𝒏 𝒒𝒖𝒂̀ 𝒐̂𝒏𝒈 𝒕𝒓𝒐̛̀𝒊 𝒃𝒂𝒏 𝒕𝒂̣̆𝒏𝒈 𝒄𝒉𝒐 𝒏𝒈𝒖̛𝒐̛̀𝒊 𝒑𝒉𝒖̣ 𝒏𝒖̛̃, đ𝒆̂̉ 𝒕𝒓𝒆̉ 𝒕𝒓𝒖𝒏𝒈 𝒙𝒊𝒏𝒉 đ𝒆̣𝒑, 𝒕𝒉𝒊̀ 𝒏𝒈𝒖̛𝒐̛̀𝒊 𝒑𝒉𝒖̣ 𝒏𝒖̛̃ 𝒑𝒉𝒂̉𝒊 𝒃𝒊𝒆̂́𝒕 𝒄𝒉𝒆 𝒄𝒉𝒐̛̉ 𝒚𝒆̂𝒖 𝒕𝒉𝒖̛𝒐̛𝒏𝒈 𝒃𝒖𝒐̂̀𝒏𝒈 𝒕𝒓𝒖̛́𝒏𝒈, 𝒃𝒊𝒆̂́𝒕 𝒃𝒂̉𝒐 𝒗𝒆̣̂ 𝒃𝒖𝒐̂̀𝒏𝒈 𝒕𝒓𝒖̛́𝒏𝒈 𝒄𝒖̉𝒂 𝒎𝒊̀𝒏𝒉.

Ở bài viết này, tôi muốn nhấn mạnh rằng, xoắn buồng trứng là một bệnh lí chẩn đoán rất khó, nên dễ bị bỏ sót, dễ bị muộn, khi phát hiện thì cần phải mổ sớm để cố gắng tháo xoắn và cố định bảo tồn buồng trứng, cực chẳng đã mới phải cắt bỏ.