Y khoa Ykhoa, y học, y tế, kiến thức, lâm sàng, cận lâm sàng, chẩn đoán, điều trị, phác đồ, diễn đàn y khoa, hệ sinh thái y khoa online, mới nhất và đáng tin cậy.
Nhiều quý vị hỏi tôi về biến thể/chủng mới virus Sars-Cov-2 và quan ngại về hiệu quả của vaccine Covid-19 (Pfizer/BioNTech và Moderna) với chủng mới này.
Tôi viết bài này cập nhật các dữ kiện mới về chủng virus Sars-Cov-2 mới và hiệu quả của vaccine Covid-19
# Virus Sars-Cov-2 thay đổi liên tục, nên có chủng virus mới là đều đã dự đoán trước
– Virus gây bệnh Covid-19 là virus họ Coronavirus, tên là Sars-Cov-2, là loại virus + RNA (Positive-sense RNA), đây là họ virus có kích cỡ to (kích cỡ 30kb), bên trong chứa một chuỗi gene di truyền (chuỗi đơn) RNA gồm mũ 5′ và đuôi 3′ (A tail). Khi vào bên trong tế bào, virus Sars-Cov-2 dùng chuỗi gene RNA này kết hợp với các protein trong tế bào chủ (replicase) để sản sinh ra protein mới (vỏ virus mới, S spike protein mới, vv…) và tiếp tục nhân bản.
– Chính vì là chuỗi di truyền đơn RNA nên cấu trúc virus Sars-Cov-2 không ổn định, rất dễ bị thay đổi sau nhiều tỉ lần copy và nhân bản qua hàng triệu tế bào. Vì vậy, sự dị biến của các virus họ RNA thường được dự đoán sẽ xảy ra. Hồi tháng 7, tôi có viết bài phân tích chủng mới D416G của virus Sars-Cov-2, lúc đó dịch Covid-19 bùng phát tại Đà Nẵng, Việt Nam
# Chủng mới virus B117 (VUI 202012/01) nguy hiểm gì so với các chủng cũ?
– Các phân tích từ Viện Mã gene Covid-19 của Anh Quốc (1)(2) cho thấy chủng virus này có những điểm nổi bật khác là có sự thay đổi ở 23 mã gene, dẫn đến cấu trúc 4 protein thay đổi trong cấu tạo virus. Điểm nguy hiểm là lần này, có sự thay đổi diễn ra ở protein cầu gai, do 8 trong số 23 mã gene có liên quan đến dịch ra protein ở vùng nay.
– Do cầu gai là điểm kết nối để virus Sars-Cov-2 bám vào bề mặt tế bào nên thay đổi cấu trúc này có thể ảnh hưởng đến khả năng xâm lấn vào cơ thể, và khả năng lây nhiễm virus.
– Trong trường hợp này, chủng virus có thể xâm lấn tế bào nhanh hơn, và dẫn đến lây nhiễm mạnh hơn. Có một số bài ước tính tỉ lệ lây nhiễm lên đến 70% nhưng thực tế khó mà ước lượng cụ thể. Chỉ có tần suất xuất hiện của chủng mới (B117) này là nhiều hơn chủng cũ, như cách mà chủng D416G từng xuất hiện
– TS Maria Van Kerkhove từ WHO ước đoán chủng B117 sẽ khiến người mắc virus có thể lây đến 1.5 người khác trong khi người nhiễm virus chủng cũ có thể lây nhiễm 1.1 người (3)
# Chưa có bằng chứng cho thấy chủng virus mới B117 gây bệnh nặng hơn các chủng cũ
– Độc lực của virus (virus virulence) thường dựa vào nhiều 4 yếu tố là (4):
+ khả năng nhân đôi của virus
+ khả năng ảnh hưởng đến phản ứng của hệ miễn dịch với virus
+ khả năng phát tán virus khắp cơ thể và lây lan (là chủng virus B117 mới)
+ khả năng tạo ra chất độc toxic ảnh hưởng đến cơ thể
– Cho đến nay các nhà nghiên cứu từ Anh cũng chỉ ra chủng virus mới này chưa gây bệnh khác hay gây ra bệnh nặng hơn khi bệnh nhân mắc Covid-19 do nhiễm virus chủng mới.
# Các Vaccine Covid-19 có hiệu quả đến chủng mới này?
– Cho đến nay, chưa có bằng chứng là các vaccine Covid-19 (loại mRNA) không hiệu quả lên chủng virus mới vì chúng ta chưa có đủ dữ liệu. Tuy nhiên, dựa vào những thay đổi ở cầu gai của protein thì chủng virus mới có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của vaccine.
– Mặc dù vậy, TS Ugur Sahin, CEO của BioNTech cho rằng vaccine của Pfizer/BioNTech sẽ vẫn hiệu quả vì chủng virus mới B117 có protein cầu gai giống đến 99% của protein chủng virus hiện tại (5)
Advertisement
– Vì vậy, chúng ta cần phải tiêm vaccine nhiều và nhanh hơn trước khi chủng B117 chiếm phần lớn lây nhiễm toàn cầu, như chủng D416G đã từng phát triển trước đó.
– Ở góc độ khác, nếu chủng virus mới này tiếp tục phát triển và chiếm một phần quan trọng trong tỉ lệ virus Sars-cov-2 toàn cầu thì các nhà sản xuất vaccine có thể dùng các gene của chủng virus mới để tạo ra ra vaccine mới phù hợp. Đây là điểm hay của vaccine mRNA khi chúng ta có thể thay đổi cấu trúc gen để phù hợp với loại virus.
# Mỹ chích vaccine Covid-19 ít và chậm hơn dự kiến, chỉ được 2M vào hôm nay
– Cho đến hôm nay, chỉ mới gần 2 triệu người Mỹ chích Vaccine Covid-19, theo dữ liệu từ CDC (6). Đây là con số thấp hơn nhiều so với mục tiêu ban đầu là chích 20 triệu người. Các lý do là gồm hệ thống phân phối và điều tiết vaccine phức tạp.
– Hy vọng những ngày đến, chúng ta sẽ chích vaccine nhiều hơn với tốc độ nhanh hơn trước sự phát tán của chủng virus mới B117
BS Wynn Tran, Los Angeles, Hoa Kỳ
Tham khảo
