SpO2 – PULSE OXIMETRY

SpO2 khi ra đời đã tạo ra một cuộc cách mạng trong việc đo lường lượng oxy trong máu bệnh nhân vì nó quá tiện lợi, rẻ tiền, nhanh, chính xác và liên tục, không xâm lấn. Nó được mệnh danh là chỉ số sinh tồn thứ 5.

Tuy nhiên hầu hết các nhân viên y tế không được dạy một cách chi tiết về thiết bị này, vì nó nhỏ xíu để dạy một bài đàng hoàng chi tiết, nhưng lại là thứ được sử dụng hàng ngày. Coi như là mình phải tự học, ngày xưa khi tui mới biết cái thiết bị này cũng phải mày mò tự học.

Một khảo sát ở Anh trên 30 bs và 30 y tá trong một bv vào năm 1994 cho thấy 97% bs và y tá không hiểu nguyên lý hoạt động của SpO2 và các yếu tố có thể ảnh hưởng lên kết quả.

Chính vì điều này mà những nghi án về SpO2 thường xảy ra hàng ngày trong phòng khám, bệnh viện. Phòng khám tôi có quy định khi SpO2 < 92% là các cô MA phải đi báo bs ngay lập tức. Tuần rồi tôi bị báo động một trường hợp SpO2 88%, đi vào xem thì thấy đứa nhỏ đang ngồi trong lòng mẹ, tay chân vung vẫy, môi hồng, thở đều êm, lại phải hướng dẫn em ấy kẹp SpO2 sao cho đúng, nhận biết đâu là tín hiệu tốt và SpO2 đáng tin cậy, và SpO2 trở thành 98% trong khoảng khắc.

SpO2 là độ bão hòa oxy tại máu mao mạch ngoại biên (Peripheral capillary oxygen saturation).

Hồng cầu là hệ thống xe tải chuyên chở oxy trong máu gồm nhiều phân tử hemoglobin gộp lại, mỗi hemoglobin có 4 nơi gắn kết với oxy, nên trong máu hồng cầu được chia làm 2 nhóm: có chở oxy và không có chở oxy.

Máy SpO2 dùng một đèn chiếu có 2 bước sóng 660nm (đỏ) và 940nm (cận tia hồng ngoại: near-IR) và một cảm biến (sensor) ở phía đối diện.

Tại sao lại dùng 2 bước sóng này, vì các bước sóng màu khác như xanh, lam, vàng, IR bị hấp thu mạnh bởi các mô xung quanh, trong khi hai bước sóng này hấp thu tốt và khác nhau bởi 2 loại hồng cầu trong máu.

HC chở oxy hấp thu tốt 940nm, không hấp thu bước sóng đỏ, chính vì điều này làm cho máu động mạch (chứa nhiều oxy) có màu đỏ tươi trong khi máu tĩnh mạch có màu đỏ sậm.

HC không chở oxy hấp thu bước sóng đỏ tốt.

Máy SpO2 không đo nồng độ oxy trong máu tĩnh mạch và các mô xung quanh, mà nó đo SỰ THAY ĐỔI của các bước sóng trong máu động mạch khi tim co bóp và đẩy máu tới vùng được đo.

Sau khi đo xong, máy dùng thuật toán để tính tỷ lệ bước sóng đỏ (HC có oxy) trên bước sóng IR (HC không có oxy). Từ đó tính ra tỷ lệ R, sau đó lại so sánh tỷ lệ R này trên ngân hàng dữ liệu R của người khỏe mạnh, và ra con số % cuối cùng.

Ngân hàng dữ liệu này được thu thập trên người khỏe mạnh từ 70-100%, nên dưới 70%, kết quả không còn giá trị định lượng mà chỉ còn giá trị định tính (50% không có ý nghĩa là nặng hơn 60%, mà chỉ là nặng)

SpO2 bình thường từ 95-100%, nếu thấp hơn 92% là có chuyện.

Như vậy để đo được SpO2 chính xác, đáng tin cậy phải có các điều kiện sau:

– Hai mắt phải nhìn nhau say đắm, đèn chiếu một đằng, sensor một nẻo là không được (yếu tố này nói tới SpO2 dành cho trẻ sơ sinh loại băng dán)

– Không có gì ngăn trở đôi ta, móng tay dài thòng, sơn móng tay đỏ choét hay bầm tím là máy nó đọc không ra, kẹp lên cái móng tay thì nó đọc cái móng tay thôi.

– Giữa chúng ta là trái tim đang đập nhịp nhàng, nơi đo phải có máu tưới tới nơi, không có máu tưới là đọc không ra, cho nên khi ngón tay quá lạnh, mạch máu co lại phải làm ấm trước khi đo, khi bệnh nhân có sốc giảm thể tích, ngưng tim thì không còn chính xác nữa. Lúc này có thể đo ở nơi khác như dái tai, cánh mũi.

– Phải là nơi bình yên chim hót. Ngón tay nơi đo phải yên lặng, điều này đặc biệt quan trọng với trẻ em. Đã có nghi án một cụ già bị bệnh rung cơ, đo Sp02 còn 50% nhịp tim 200, bs không biết tại sao, cuối cùng phát hiện ra nhịp tim này trùng với nhịp rung của ngón tay, và máy tính toán theo nhịp tim 200 ra độ bão hòa 50%.

– Người được đo nếu có các bệnh về HC như sickle cell crisis, methemoglobin, HbF, ngộ độc khí CO sẽ làm thay đổi SpO2.

Trên một máy SpO2 thường cho 3 thông tin, độ bão hòa oxy (%), nhịp mạch (BPM: beat per minute) và sóng động mạch (dạng vạch ngang hay dạng sóng).

Thông thường khi tín hiệu sóng động mạch phải đều và ổn định, trùng với nhịp tim thì kết quả SpO2 mới đáng tin cậy, nếu nó chập chờn thì đừng tin nó.

Hầu hết các máy đều cho các giá trị thấp nhất có thể đo, thường là 30-40%, cho nên 1% là chuyện đùa cả trên bệnh nhân và trên máy. Dưới 70% là chỉ có giá trị tham khảo thôi.

Có lần tui chuyển một bệnh nhân viêm tiểu phế quản RSV có Sp02 97% nhưng thở quá mệt nên tui không yên tâm nên cho đi xe cứu thương, giữa đường bệnh nhân đuối sức ngưng thở phải bóp bóng. Mấy cô nói với tui: bác ơi hên quá dọc đường SpO2 còn 10%, để bệnh nhân tự đi là tiêu rồi. Tui cười cười, cái gì mà 10%, bệnh nhân suy hô hấp nặng ngưng thở thì SpO2 là chuyện đùa thôi.

Bạn nào mới mua cái máy SpO2 thì chịu khó đo thử trên người khỏe để kiểm tra cái máy, học cách đọc tín hiệu để biết kết quả nào là đáng tin cậy, máy xịn hay máy dỏm.

Muà dịch này , bàn tay 10 ngón thì sơn 9 ngón thôi, để dành một ngón kẹp máy SpO2 nha.

Share tự nhiên.