[COVID-19]Hiệu quả của vaccine

Tôi không rõ nhà báo có dùng chữ sai hay không, vì “hiệu lực” (effectiveness) là khái niệm dùng cho nghiên cứu trong cộng đồng, còn trong thử nghiệm lâm sàng là “hiệu quả” (tức là efficacy). Nghiên cứu này là thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 thì làm sao mà nói là “hiệu lực”?

Ngoài ra, con số 52% là dựa vào bao nhiêu bệnh nhân? Nếu tôi lấy 52/100 thì kết quả là 52%, nhưng nếu tôi lấy 5.2/10 thì kết quả cũng là 52%, nhưng hai tình huống RẤT khác nhau về độ tin cậy. Đưa con số phần trăm mà không có con số tuyệt đối là rất dở vì nó chỉ cho công chúng 1 mặt của vấn đề. Cách đưa tin khoa học kiểu này làm cho công chúng quá thất vọng.

Nhưng điều tôi quan tâm là đoạn viết rằng hiệu lực bảo vệ giảm theo thời gian (từ 87% trong 42-90 ngày xuống còn chỉ 52% sau 120 ngày). Tại sao có hiện tượng này?

Tất cả các thử nghiệm lâm sàng đều cho thấy hiệu quả vaccine (efficacy) tăng theo thời gian theo dõi. Lí do đơn giản là khi thời gian theo dõi ngắn (ví dụ như 3 tuần) thì số ca nhiễm sẽ thấp, và khi thời gian theo dõi dài thì số ca sẽ nhiều và do đó dung lượng thông tin phải cao, nên hiệu quả — nếu có — phải tăng theo thời gian. Xem biểu đồ dưới đây sẽ thấy đó là qui luật chung [2]. Nhưng ở trên, bài báo nói nó giảm theo thời gian. Thật khó hiểu!

Hay là có sai lầm trong phân tích? Phân tích dữ liệu sống còn theo thời gian nhiều khi rất phức tạp (nếu đi vào chi tiết về giả định). Ngay cả khái niệm ‘hazard’ không phải ai cũng hiểu thấu đáo. Nhiều người mới học qua survival analysis thì nghĩ rằng nó đơn giản, và chính vì nghĩ như vậy nên rất nhiều bài báo khoa học trong y văn dùng survival analysis sai lầm và kết luận cũng sai luôn.

Nói tóm lại, bài báo ngắn này không có nhiều thông tin, mà còn đặt ra nhiều câu hỏi hơn về hiệu quả của vaccine. Nếu hiệu quả chỉ 52%, thì phần dưới của khoảng tin cậy 95% có thể thấp hơn 50% (mà 50% là ngưỡng WHO dùng để phê chuẩn).

____

[1] https://vnexpress.net/vaccine-nanocovax-hieu-qua-52…

[2] https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2107659