[Chia sẻ] Phân tích quy trình xét duyện PCR Kit và phòng lab Viet A

Tôi post toàn bài phỏng vấn ở đây, cùng các số liệu và link tham khảo từ FDA/WHO để quý vị theo dõi.

Bài của BBC tại đây https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-59795063

BBC: Ông đánh giá thế nào về khoảng thời gian nghiên cứu, xét duyệt, rồi đi vào sản xuất, phân phối hàng của Việt Á diễn ra là từ cuối 1/2020 ký đề án nghiên cứu, 3/3/2020 duyệt thông qua, tháng 5/2020 bắt đầu đem vào sử dụng…)?Thường thì quá trình này cần thực hiện trong thời gian tối thiểu là bao lâu, từ

nghiên cứu, xét duyệt đến sản xuất, để đảm bảo cho kết quả chính xác?

– Thời gian tối thiểu để xét duyệt một kit xét nghiệm tùy vào hoàn cảnh dịch bệnh, năng lực của cty sản xuất bộ test kit, và cuối cùng là khả năng và kinh nghiệm thẩm định của cơ quan xét duyệt. Nếu phân tích kỹ các bước này, bộ kit Viet Á đặt

ra nhiều câu hỏi.

– Đại dịch Covid-19 càn quét toàn cầu nên nhiều nước xét duyệt bộ test theo quy trình khẩn cấp (EUA, Emergency Use Authorization), bỏ qua một số bước cơ bản. Tuy nhiên, những bước quan trọng nhất thì sẽ vẫn phải có. Ví dụ như FDA xét

duyệt bộ khẩn cấp kit xét nghiệm PCR đầu tiên tại Hoa Kỳ cho LabCorp ngày 16/3/2020, chỉ hơn 1 tháng, tính từ lúc đại dịch được công bố tình trạng khẩn cấp tại Hoa Kỳ ngày 31/1/2020.

Vì vậy, nếu chỉ đáng giá bộ xét nghiệm dựa vào khoảng thời gian thì chưa đầy đủ. Cần đáng giá năng lực nghiên cứu và chuyên

môn của cty cũng như khả năng thẩm định của nhà chức trách. Lấy tiếp ví dụ cty xét nghiệm Labcorp và nhà thẩm định FDA cho thấy cả hai đều có khả năng và kinh nghiệm lâu năm.

Labcorp là một cty chuyên về lab lâu đời tại Mỹ, là S&P 500 cty, được thành lập năm 1978 (Roche Biomed sau này hợp nhất là National Health Lab và viện Gen quốc gia). Cty này có kinh nghiệm sản xuất các loại xét nghiệm PCR, gene ung thư,

HIV, hay các xét nghiệm phức tạp nhất, mỗi năm xử lý khoảng 1.3 tỉ test (25 triệu test mỗi tuần).

FDA là cơ quan thuốc bộ Y tế Hoa Kỳ, chuyên trách xét duyệt các dụng cụ y khoa, gồm bộ test kit Covid-19. Quy trình xét duyệt FDA Covid-19 test PCR được công bố trên trang web, khoảng 60 trang với bước về nộp đơn xin xét nghiệm (2), trongđó các các bước quan trọng như tiêu chuẩn nơi thực hiện xét nghiệm, quy trình kiểm soát chất lượng ISO 13485 (FDA có trách nhiệm kiểm tra lại), hệ thống phần mềm máy tính kiểm tra.

Một điểm quan trọng trong viêc FDA chấp thuận là phải có một nghiên cứu theodõi nhóm đối chứng ngẫu nhiên it nhất trên 60 bệnh nhân (trang 28, version 10/21 FDA) trong đó ít nhất 30 bệnh nhân dương tính với Covid-19 để kiểm tra đối chiếu chất lượng bộ kit. Độ nhạy và đặc hiệu phải trên 95% (trang 30)

Xem lại từ thông tin công bố từ báo Tuổi Trẻ, công ty việt A, được thành lập năm 2007, nhưng nổi lên rất nhanh từ năm 2020 với bộ kit xét nghiệm Covid-19. Theo báo Lao Động (3), chiều ngày 3 tháng 3, 2020, bộ test Kit Viet A được 100% (8/8 vị) hội đồng khoa học thẩm định của bộ KHCN thông qua và chưa đầy 24 giờ, ngày 4 tháng 3, 2020, bộ Y Tế cấp phép cho phép sử dụng.

Vào thời điểm đó, số Ca Covid-19 chỉ đếm trên đầu ngón tay ở Việt Nam (Hà Nội ngày 6/3/2020 mới có ca Covid-19 đầu tiên), như vậy Viet A làm sao có đủ số ca tối thiểu làm nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng (khoảng 60 ca) trong vài tuần như

tiêu chuẩn cơ bản xét nghiệm PCR. Thêm nữa, trong vòng 1 ngày, ngày 4/3/2020, bộ Y Tế khó có đủ thời gian để kiểm soát và thẩm định những ca nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng, kiểm tra lại quy trình chứng nhận ISO 13485 (vì sao này WHO

nói Viet A không có chứng nhận này). Cuối cùng, bô test Viet A với độ nhạy 90%, là độ nhạy thấp với test PCR (có đến 10% ca dương tính bị bỏ quên ) là điểm khó hiểu vì sao Viet A được chấp thuận.

Tóm lại, quy trình chấp thuật test Viet có nhiều điểm không phù hơp với tiêu chuẩn cơ bản về test PCR như số ca bệnh, chứng nhận ISO, và độ nhạy. Để đánh giá toàn điện bộ kit này, chỉ cần xem toàn bộ hồ sơ nợp xin xét duyệt bộ test kit thì chúng ta sẽ so sánh được các điểm quan trong ở trên.

1. https://www.fda.gov/news…/press-announcements/coronavirus-

covid-19-update-fda-issues-diagnostic-emergency-use-authorization-

hologic-and-labcorp

2. https://www.fda.gov/…/coronavirus-disease-2019-covid-19-

emergency-use-authorizations-medical-devices/in-vitro-diagnostics-euas

3. https://laodong.vn/…/vu-kit-test-tai-cong-ty-viet-a-dau…

nhiem-987016.ldo

BBC: Ông có thể cho biết đánh giá về nhà xưởng của Việt Á, nếu theo tình trạng đúng như báo chí Việt Nam mô tả là quy mô rất nhỏ, cửa đóng then cài, không phải nhà xưởng lớn như các khu công nghiệp. Theo ông, nếu xét về tiêu chuẩn an toàn y tế thì có đảm bảo sản xuất được bộ xét nghiệm không? Và ông có thể so sánh với tiêu chuẩn tối thiểu ở Mỹ hay một nước nào khác?

Tôi có làm nghiên cứu một thời gian trong phòng xét nghiệm nên khi thấy video và báo chí về nhà xưởng của Viet A, tôi tự hỏi vì sao người ta có thể chấp thuận một phòng lab dưới tiêu chuẩn thế này.

Đầu tiên, xét nghiệm tìm virus Sars-Cov-2 là PCR, là RT-qPCR

(Quantitative reverse transcription PCR) là một xét nghiệm đòi hỏi người làm phải cực kỳ cẩn thận vì nó rất nhạy. Bất kỳ thay đổi trong bất cứ thành phần nào của xét nghiệm (từ primer, probe, nước, máy móc, quy trình …) đều có thể thay

đổi kết quả. Vì vậy, máy móc, cơ sở vật chất, sinh phẩm, nước, quy trình, và nhân viên xử lý test đều đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát chất lượng và bảo đảm kết quả đồng nhất.

Một vài quan sát của tôi khi xem lab Viet A từ video youtube do đài VTV24 quay.

1. Dùng tủ lạnh không đúng tiêu chuẩn : Tủ lạnh là dụng cụ cực kỳ quan trong trong phòng lab để giữ đúng nhiệt độ để giữ hóa chất và sinh phẩm có chất lượng cao. Tủ lạnh Viêt A là Sanaky loại dùng để để đựng thịt, có độ biến thiên nhiệt độ cao, hoàn toàn không đạt tiêu chuẩn ISO 13485

2. Nước dùng thí nghiệm không đúng tiêu chuẩn: Nước lab PCR phải là nước nuclease-free, là nước không có các Rnase, DNase activity, endotoxin-free, và hoặc dùng DEPC-treated. Nước Nuclease-free thường chứa trong các hộp nhỏ, không phải chứa

3. Một số máy và dụng cụ khá cũ: Vài cái máy li tâm khá cũ và 1 cái máy vortex đời cũ.

4. Máy RT- PCR nhìn bề ngoài ổn nhưng tôi không thấy quay chi tiết vận hành. Không thấy máy làm khô primer và probe, theo quy chuẩn FDA không thấytrong video. Đây là những máy quay trọng cần có để giữ vững chất lượng sinh phẩm.

5. Nhân viên: Video nói có 10 nhân viên, và có nhân viên nói là mình không biết gì, chỉ làm theo hướng dẫn. Theo tiêu chuẩn WHO về phòng lab PCR thì tiêu chuẩn cơ bản cho nhân viên ở lab là phải biết tất cả các dụng cụ trong lab và quy trình bảo vệ an toàn cho người làm lab.

BBC: Bộ Y tế Việt Nam cấp phép sử dụng tạm thời cho 2 bộ sinh phẩm realtime PCR chẩn đoán SARS-CoV-2 trong thời hạn 6 tháng vào ngày 4/3/2020 để sử dụng trong xét nghiệm sàng lọc. Theo thông lệ thì ông có thể cho biết các sản phẩm tương tự sau khi hết thời hạn chuẩn thuận ban đầu có cần được phê chuẩn lại/đánh giá lại không?

– Các bộ test thường phải được đanh giá theo dõi để tiếp tục được cấp phép sau khi đã sản xuất. Ví dụ như Labcorp, vẫn thường xuyên được FDA theo dõi và chấp thuận gia hạn bộ test sau ngày 3/16/2010 và được FDA chấp thuận vào tháng 4, tháng 9, và thang 12/2020. Lưu ý là mỗi lần gia hạn, Labcrop phải cung cấp thêm hồ sơ chứng minh hiệu quả xét nghiệm cũng

BBC: Theo ông thì nên hiểu thế nào về tính chịu trách nhiệm trước công chúng khi Bộ Khoa học Công nghệ và Bộ Y tế Việt Nam lúc mới nhận được thông báo nhận hồ sơ từ WHO (4/2020) thì tuyên bố ‘hồ sơ được WHO phê chuẩn’, trong lúc tháng 10/2020 nhận được thư bác bỏ từ WHO lại không lên tiếng đính chính việc đã ‘sơ suất hiểu sai’ thông báo 4/2020?

– Trách nhiệm trước công chúng trong y khoa và nghiên cứu là một khái niệm không xa lạ với dân khoa học. Nhà nghiên cứu, nhà quản lý, và tổ chức chính phủ phải có trách nhiêm cung cấp thông tin khoa học và minh bạch nhằm bảo vệ con người . Tai Hoa Kỳ, đây là luật nghiên cứu quốc gia năm 1974 đo TT Nixon ký. Tổ chức phi lợi nhuận PRIM&R cũng được thành lập để giữ trách nhiệm trước công chúng về các nghiên cứu y khoa.

– Trong chuyện Viet A test kit, bộ KHCN có đến 6 tháng để đính chính hiểu sai về EUL (từ tháng 4 đến tháng 10) và có 14 tháng để sửa sai (tháng 10 năm 2020 đến tháng 12 năm 2021) nhưng họ không làm. Đây là lỗi nguy hiểm vì có thể ảnh hưởng đến việc phòng chống dịch Viet nam do bộ test này đã bán rộng rãi ở 62 tỉnh thành. Còn trách nhiệm và lỗi cụ thể thế nào thì phải do cơ quan điều tra kết luận.

BBC Được biết trong quyết định tháng 12/2020, Bộ Y tế Việt Nam cấp phép lưu hành cho bộ sinh phẩm xét nghiệm của công ty Việt Á, đồng thời cấp phép lưu hành cho một bộ kit của công ty Sao Thái Dương, One-Step RT-PCR COVID-19 Kit

Thai Duong Multiplex-3 target genes Version 1.0.

covid-19-cua-cong-ty-viet-a/e2fdf5d4-4100-473a-a1a9-49796f65b2b7

Trên trang web chính thức của Sao Thái Dương, họ nói công ty này đã làm ra 2 bộ kit chẩn đoán phát hiện virus SARS-COV-2 tại Việt Nam. Họ ghi rõ “đang được sử dụng rộng rãi tại châu Âu, đồng thời 2 bộ kit này còn có tên trong danh sách sử dụng khẩn cấp của Tổ chức Y tế thế giới (WHO)”

Theo ông, sau vụ Việt Á, thì chính phủ và báo chí Việt Nam có cần xem xét lại thông tin mà Sao Thái Dương công bố, để bảo đảm niềm tin của người dân hay không?

– Theo WHO thì kit Sao Thai Duong (EUL 0529‐211‐00) không được chấp thuận (trang 3) lý do là chưa đủ tiêu chuẩn, chưa được đánh giá, hay tự động rút đơn.

– Vì vậy, báo chí VN nên cần xem xét lại các thông tin trên vì chỉ mấy một vài phút để kiểm tra WHO có chấp nhận bộ test haykhông

_NotAccepted_EUL_SARS-CoV-2.