Y khoa Ykhoa, y học, y tế, kiến thức, lâm sàng, cận lâm sàng, chẩn đoán, điều trị, phác đồ, diễn đàn y khoa, hệ sinh thái y khoa online, mới nhất và đáng tin cậy.
LIPIDS
Lipids bao gồm các nguyên tử cacbon, hidro, và oxi; đôi khi có cả nguyên tử photpho. Nhóm hợp chất hữu cơ này bao gồm nhiều dạng chất khác nhau với nhiều chức năng khác nhau. Chúng tôi sẽ trình bày 3 dạng: chất béo trung tính, photpholipid và steroid.
Chất béo trung tính (hay còn gọi là chất béo thực sự) được tạo thành từ một phân tử glixerol với một, hai, hoặc ba phân tử axit béo. Glixerol là một phân tử nhỏ với 3 nguyên tủ cacbon. Axít béo là một phân tử dài có số nguyên tử cacbon, từ 12 đến 24, được liên kết với hydro, với nhóm carbon đầu tiên là nhóm cacboxyl: COOH. Nếu cả 3 phân tử axit béo liên kết với một phân tử glixerol, một triglixerid được hình thành, hai axit béo thì gọi là diglixerid và một axit béo thì gọi là monoglixerid.
Axit béo trong chất béo thực sự có thể đã bão hòa hoặc chưa bão hòa. Nhìn vào bảng 2-4:
Ta thấy rằng những axit béo mà các nguyên tử cacbon liên kết với nhau bởi những liên kết đơn. Mỗi nguyên tử cacbon liên kết với tối đa các nguyên tử hidro; đó chính là axit béo bão hòa, có nghĩa là bão hòa số nguyên tử hidro. Các axit béo khác trong công thức cấu tạo chứa một hay nhiều hơn những liên kết đôi giữa các nguyên tử cacbon và số lượng nguyên tử hidro chưa đạt tối đa, đó là những axit béo chưa bão hòa. Rất nhiều triglixerid chứa cả axit béo bão hòa và chưa bão hòa, và mặc dù chưa thật chính xác, thì đó thường dễ hơn để nói về sự bão hòa hay chưa bão hòa của chất béo, cho thấy sự ưu thế của các loại chất béo khác nhau.
Ở nhiệt độ phòng, các chất béo bão hòa thường tồn tại ở dạng dung dịch, trong khi đó chất béo chưa bão hòa lại thường (không phải luôn luôn) ở dạng lỏng. Chất béo bão hòa thường được tìm thấy trong thức ăn có nguồn gốc động vật như thị bò, thịt lợn, thịt gà, trứng và phô mai, nhưng dầu lạc và dầu dừa cũng đều là các chất béo bão hòa. chất béo không bão hòa được tìm thấy trong các loại dầu thực vật khác như dầu ngô, dầu hướng dương và dầu cây rum, nhưng một số loại dầu cá nhất định cũng không bão hòa, và thậm chí thịt lợn có chứa một số axit béo chưa bão hòa.
Chất béo chưa bão hòa có thể chuyển thành chất béo bão hòa để mang lại kiểu dáng hay hương vị dễ chịu hơn cho các loại thức ăn đóng gói, hay bảo quản lâu hơn mà không phải để tủ lạnh ( hạn sử dụng dài hơn). Những chất béo chưa bão hòa được hidro hóa (có nghĩa là nhận thêm hidro) được gọi là chất béo chuyển hóa. Chúng góp phần đáng kể gây nên xơ vữa động mạch; có nghĩa là các phân tử cholesterol bất thường sẽ ngày càng bám vào lòng mạch gây nên tắc nghẽn động mạch, đặc biệt là động mạch vành tim.
Các triglixerid là một hình thức lưu trữ thức ăn còn dư; có nghĩa là chúng dự trữ năng lượng (năng lượng tiềm tang). Bất kỳ loại thực phẩm nào tiêu thụ vượt quá nhu cầu calo của cơ thể sẽ được chuyển thành chất béo và được lưu trữ trong mô mỡ. Hầu hết các mô mỡ là dưới da, giữa da và cơ bắp. Tuy nhiên, một số cơ quan như mắt và thận, được bao bọc trong một lớp mỡ hoạt động như một lớp đệm để hấp thụ sốc.
Phospholipid là diglycerides với một nhóm phosphate (PO4) ở vị trí thứ ba của glycerol. Mặc dù có cấu trúc tương tự với chất béo thực sự, phospholipid không phải là nguồn năng lượng dự trữ mà là thành phần cấu trúc của tế bào. Lecithin là một phospholipid cũng là một phần của màng tế bào của chúng ta, mỗi phân tử phospholipid trông giống như một quả cầu có hai đuôi; quả cầu là glycerol và phosphate, đuôi là hai axit béo). Một phospholipid khác là myelin, là những gì bao quanh các tế bào thần kinh tạo thành các bao myelin và cung cấp các khoảng cách điện để dẫn truyền xung thần kinh.
Steroid được cấu trúc từ các thành phần lipid khác nhau. Cholesterol là một loại steroid quan trọng; nó được cấu tạo bởi bốn vòng carbon và hydro (không axit béo và glycerol). Gan tự tổng hợp nên cholesterol, ngoài cholesterol cung cấp từ thực phẩm. Chỉ thức ăn động vật như thịt bò, thịt lợn, các sản phẩm từ sữa và lòng đỏ trứng mới chứa cholesterol. Người ăn chay không có cholesterol trong chế độ ăn uống của họ và cholesterol phụ thuộc vào sự tổng hợp của gan.
Cholesterol còn là thành phần quan trọng của màng tế bào và là tiền chất cho sự tổng hợp các steroid khác. Trong buồng trứng hoặc tinh hoàn, cholesterol được sử dụng để tổng hợp các hormon steroid estrogen hoặc testosterone, tương ứng. Một dạng cholesterol trong da bị biến đổi thành vitamin D khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Tế bào gan sử dụng cholesterol để tổng hợp muối mật, nhũ hóa chất béo trong quá trình tiêu hóa. Mặc dù chúng gây nên các bệnh mạch vành và các cơn đau tim, cholesterol vẫn là một chất cần thiết cho con người.
Admin: Donny Trần
Nguồn: Books Essentials of Anatomy and Physiology – Valerie C.Scanlon & Tina Sanders
