Tác giả: Phạm Văn Hòa
I. Vảy nến là gì?
Vảy nến là một bệnh lý da liễu mạn tính do rối loạn hệ miễn dịch gây ra, khiến các tế bào da tăng sinh nhanh bất thường. Thông thường, chu kỳ sống của một tế bào da khoảng 28-30 ngày. Tuy nhiên, ở người bị vảy nến, chu kỳ này chỉ còn khoảng 3-4 ngày, khiến các tế bào da chết tích tụ thành những mảng dày, có vảy trắng bạc.
II. Triệu chứng nhận biết
Vảy nến có nhiều thể khác nhau, nhưng phổ biến nhất là vảy nến mảng. Các triệu chứng điển hình bao gồm:
- Xuất hiện các mảng da dày, đỏ, giới hạn rõ, được bao phủ bởi các vảy trắng bạc hoặc xám.
- Vị trí thường gặp: da đầu, khuỷu tay, đầu gối, lưng dưới, và móng tay, móng chân.
- Ngứa, đau, và nứt da ở các vùng tổn thương.
- Vảy nến móng: móng có thể bị rỗ, dày, đổi màu hoặc bong tróc khỏi nền móng.
III. Nguyên nhân gây bệnh
Vảy nến không phải là bệnh lây nhiễm. Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng các nhà khoa học cho rằng nó liên quan đến sự kết hợp của nhiều yếu tố:
- Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có người bị vảy nến, khả năng mắc bệnh sẽ cao hơn.
- Hệ miễn dịch: Vảy nến là bệnh tự miễn. Các tế bào T (một loại bạch cầu) tấn công nhầm vào các tế bào da khỏe mạnh, gây ra tình trạng tăng sinh tế bào da quá mức.
- Yếu tố môi trường: Các yếu tố khởi phát hoặc làm nặng bệnh bao gồm: căng thẳng, nhiễm trùng (viêm họng do liên cầu khuẩn), chấn thương da (hiện tượng Koebner), sử dụng một số loại thuốc, hút thuốc lá và uống rượu bia.
IV. Vảy nến có nguy hiểm không?
Vảy nến không chỉ ảnh hưởng đến làn da mà còn có thể tác động đến sức khỏe tổng thể. Bệnh có thể đi kèm với các biến chứng khác như:
- Viêm khớp vảy nến: ảnh hưởng đến khớp, gây đau, sưng và cứng khớp.
- Các bệnh lý khác: Người bị vảy nến có nguy cơ cao hơn mắc các bệnh tim mạch, béo phì, đái tháo đường, và trầm cảm.
V. Điều trị và chăm sóc
Mặc dù chưa có cách điều trị khỏi hoàn toàn, nhưng có nhiều phương pháp giúp kiểm soát triệu chứng hiệu quả:
- Thuốc bôi ngoài da: corticosteroid, dẫn xuất vitamin D, acid salicylic.
- Thuốc toàn thân: sử dụng thuốc đường uống hoặc tiêm, đặc biệt trong các trường hợp nặng.
- Liệu pháp ánh sáng: chiếu tia cực tím (UVB) để làm chậm quá trình tăng sinh tế bào da.
- Thuốc sinh học: đây là phương pháp điều trị tiên tiến, nhắm vào các tác nhân cụ thể của hệ miễn dịch.
Bên cạnh điều trị y khoa, việc chăm sóc tại nhà đóng vai trò quan trọng:
- Giữ ẩm cho da hằng ngày để giảm ngứa và bong tróc.
- Giảm căng thẳng bằng thiền, yoga hoặc các hoạt động thư giãn khác.
- Tránh các yếu tố khởi phát như hút thuốc, uống rượu và các chấn thương da.
✅ Tổng kết ngắn gọn
Vảy nến là bệnh da mãn tính tự miễn, không lây, không chữa khỏi hoàn toàn nhưng có thể kiểm soát tốt khi điều trị đúng và duy trì lối sống lành mạnh. WHO đánh giá đây là bệnh không lây, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe tâm thần. Việc hiểu đúng bệnh, điều trị chuyên khoa, phối hợp điều trị triệu chứng và phòng ngừa tái phát giúp người bệnh sống đầy đủ và hiệu quả hơn.
🏥 Lời khuyên
-
Luôn khám và theo dõi bởi bác sĩ da liễu chuyên khoa.
-
Sử dụng phương pháp điều trị theo hướng dẫn – bao gồm thuốc tại chỗ, liệu pháp quang học, thuốc toàn thân hoặc thuốc sinh học nếu cần.
-
Kết hợp hỗ trợ tâm lý và điều chỉnh các yếu tố nguy cơ như stress, chế độ ăn, lối sống.
-
Giáo dục bản thân và cộng đồng – vảy nến không lây, và sự kỳ thị là một rào cản vô hình ảnh hưởng lớn đến người bệnh.
📚 Nguồn tham khảo uy tín:
- Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị vảy nến – Bộ Y Tế
-
WHO Global Report on Psoriasis (2016): Đánh giá tổng quan vảy nến như NCD toàn cầu, ảnh hưởng sức khỏe và xã hội 2016