Chìa khóa bảo vệ da trong mùa đông

Mùa đông khiến da chúng ta khô ráp không chỉ vì trời lạnh, mà vì một cơ chế phức tạp xảy ra ngay tại lớp biểu bì. Bài viết này sẽ giải thích tại sao da bị khô và cung cấp các chiến lược chăm sóc da đã được các nhà khoa học da liễu chứng minh hiệu quả.

1. Vì sao làn da của bạn “khát nước” trong mùa lạnh?

Da của chúng ta được bảo vệ bởi một “hàng rào” tự nhiên, có thể hình dung như một bức tường gạch. Tế bào da là gạch, và chất béo (lipid) là vữa xi măng kết nối chúng. Mùa đông tấn công bức tường này theo hai cách:

1.1. Lỗ hổng nước

Khi trời lạnh và hanh khô, độ ẩm trong không khí giảm mạnh.

• Lập luận đơn giản: Giống như khi bạn phơi quần áo trong thời tiết khô, nước từ da bạn cũng bay hơi (thoát hơi nước) cực kỳ nhanh để cân bằng với không khí khô bên ngoài [2].
• Hiểu theo khoa học: Tốc độ thoát hơi nước qua da tăng vọt. Khi nước bay hơi quá nhanh, lớp da ngoài cùng (lớp sừng) sẽ bị mất nước nghiêm trọng, khiến da trở nên căng, khô và bắt đầu bong tróc [3].

1.2. “Vữa xi măng” của da

Nhiệt độ thấp làm chậm các hoạt động sinh học của da.

• Lập luận đơn giản: Lạnh làm da lười sản xuất các chất béo tự nhiên (lipid), đặc biệt là Ceramide – chất béo quan trọng nhất tạo nên “vữa xi măng” của hàng rào da [5].
• Hệ quả: Khi “vữa” kém chất lượng, bức tường bảo vệ da trở nên yếu ớt, tạo ra các khe hở. Điều này không chỉ làm nước thoát ra nhanh hơn mà còn cho phép các chất kích ứng, vi khuẩn dễ dàng xâm nhập, gây ngứa và mẩn đỏ [4].

2. Chiến lược phục hồi “bức tường” da

Chiến lược chăm sóc da hiệu quả phải tập trung vào việc khôi phục lại “vữa xi măng” (lipid) và ngăn nước bay hơi.

2.1. Sửa chữa bằng bộ ba Lipid thiết yếu

• Lập luận quan trọng: Đơn thuần bôi kem dưỡng không đủ. Để sửa chữa hàng rào da bị hỏng hóc, kem dưỡng phải cung cấp đủ ba loại chất béo cấu tạo nên nó: Ceramide, Cholesterol và Acid Béo [6].
• Bằng chứng thực tế: Các nghiên cứu da liễu khuyên dùng sản phẩm có chứa bộ ba này theo tỷ lệ tối ưu là 3:1:1 (Ceramide : Cholesterol : Acid Béo). Điều này giúp tái tạo cấu trúc da một cách sinh lý và bền vững hơn [8, 9].

2.2. “Khóa chặt” độ ẩm bằng chất khóa ẩm

• Lập luận quan trọng: Sau khi da đã được cấp ẩm, bạn cần một lớp màng bảo vệ bên ngoài để nước không bay hơi trở lại môi trường khô lạnh [7].
• Giải pháp tốt nhất: Các chất khóa ẩm tạo ra một lớp chắn vật lý. Petrolatum (thường thấy trong các sản phẩm như Vaseline) là thành phần hiệu quả nhất, có khả năng giảm sự mất nước lên đến 98% [10]. Vào mùa đông, nên ưu tiên các loại kem dưỡng dày hoặc thuốc mỡ thay vì lotion mỏng [7].

2.3. “Hút nước” tăng cường với chất hút ẩm

• Lập luận quan trọng: Các chất hút ẩm giúp kéo nước vào lớp da trên cùng và giữ nước ở đó.
• Thành phần nên tìm: Các chất như Glycerin và Hyaluronic Acid (HA) không chỉ cấp nước mà còn giữ cho lớp da ngoài cùng mềm dẻo, ngăn ngừa tình trạng da bị cứng và nứt nẻ [4, 11].

3. Thay đổi thói quen tắm rửa

Việc tắm rửa không đúng cách là nguyên nhân gây khô da hàng đầu trong mùa đông.

• Lập luận quan trọng: Nước quá nóng và xà phòng mạnh sẽ hòa tan và rửa trôi lớp chất béo bảo vệ mỏng manh của da, làm hỏng hàng rào ngay lập tức [12].
• Hành động cần làm:
  1. Giới hạn thời gian: Tắm dưới 10 phút và chỉ dùng nước ấm, tránh nước nóng già.
  2. Sữa rửa mặt dịu nhẹ: Ưu tiên các loại sữa tắm và sữa rửa mặt có pH thấp (gần với độ pH tự nhiên của da) và không chứa xà phòng mạnh [12].
  3. Quy tắc 3 phút: Ngay sau khi lau khô người (da còn hơi ẩm), hãy thoa kem dưỡng ẩm dày lên toàn bộ cơ thể. Đây là thời điểm tốt nhất để “khóa” độ ẩm lại trong da [1].

Tài Liệu Tham Khảo

[1] American Academy of Dermatology Association (AADA). (n.d.). Dermatologists’ top tips for relieving dry skin.

[2] Honari, G., & Maibach, H. I. (2020). Eczema and Dermatitis: Clinical, Basic, and Therapeutic Aspects (2nd ed.). Springer International Publishing.

[3] Proksch, E., Brandner, J. M., & Jensen, J. M. (2008). The skin: an active contact barrier. Clinical Dermatology, 26(6), 461–468.

[4] Meckfessel, M. H., & Brandt, S. (2014). The role of hydration in stratum corneum structure and barrier function. Clinical, Cosmetic and Investigational Dermatology, 7, 191–201.

[5] Kircik, L. H. (2015). A New Approach to Ceramide-Based Skin Care. The Journal of Clinical and Aesthetic Dermatology, 8(10), 32–33.

[6] Draelos, Z. D. (2018). The effect of ceramide-containing formulations on the skin barrier. Journal of Clinical and Aesthetic Dermatology, 11(2), 52–55.

[7] Lodén, M. (2012). Role of topical emollients and moisturizers in the management of dry skin and atopic dermatitis. American Journal of Clinical Dermatology, 13(2), 97–103.

[8] Man, M. Q., Hou, J., Liu, C., & Zhang, X. (2015). Strategy for restoring impaired skin barrier function: based on understanding the pathogenesis of barrier abnormality. The Journal of Dermatology, 42(3), 254–263.

[9] Sugawara, T., Hata, T., & Takei, K. (2019). Clinical efficacy of a barrier-repair moisturizer containing ceramide and filaggrin fragments in patients with mild atopic dermatitis. Dermatology and Therapy (Heidelb), 9(4), 721–731.

[10] Walters, R. M., & Roberts, M. S. (2008). Comparative absorption of water and selected nonpolar compounds from occluded and non-occluded skin. International Journal of Pharmaceutics, 358(1-2), 173–179.

[11] Fluhr, J. W., Darlenski, R., & Angelova-Fischer, I. (2008). Glycerol and the skin: holistic approach to its clinical use. International Journal of Cosmetic Science, 30(3), 153–161.

[12] Kim, Y. S., Kim, Y. H., & Kim, C. I. (2016). Effects of bath temperature on skin irritation, stratum corneum hydration, transepidermal water loss and skin surface pH. International Journal of Cosmetic Science, 38(6), 564–571.