[COVID-19] ĐI THANG MÁY TRONG ĐẠI DỊCH

✓ Hà Nội đếm số ca nhiễm mỗi ngày: 16/8 (50 ca), 17/8 (61 ca), 18/8 (46 ca), hôm nay…

✓ Cả nước đếm số ca tử vong mỗi ngày: 16/8 (368 ca), 17/8 (331 ca), 18/8 (298 ca), hôm nay…

Như tôi đã viết trong nhiều bài trước đây, rằng COVID-19 sẽ không biến mất, mà nó chỉ mờ dần và đại dịch kết thúc bằng những tiếng rên rỉ. Virus SARS-CoV-2 mỗi năm lại xuất hiện biến thể mới gây bệnh cho con người, nhưng nó sẽ giống những mầm bệnh khác, chúng ta sẽ kiểm soát nó bằng những quy tắc sống mới cùng với vaccine và thuốc.

Ngay từ bây giờ chúng ta phải xây dựng quy tắc sống.

Bài viết hôm nay, tôi xin đề cập đến quy tắc đi thang máy, nơi mà hầu hết mọi người phải trải qua nếu ở trong toà nhà chung cư, khu thương mại, siêu thị, cơ quan công sở, khách sạn, thậm chí cả trong bệnh viện.

↝ ↝ ❀ ❀ ❀ ↜ ↜

Trước đại dịch COVID-19, một số quy tắc bất thành văn đã được áp dụng khi đi thang máy trong một tòa nhà cao tầng. Ví dụ, bấm nút giữ cửa ra vào sẽ được coi là lịch sự nếu bạn thấy ai đó đang chạy về phía thang máy, mọi người khi đứng trong cabin phải quay mặt hướng ra phía cửa, đứng xoay người vào thành sẽ bị coi là rất vô duyên, trong không gian hạn chế cố gắng đứng thật gọn để càng nhiều người vào được thì càng tốt.

Đại dịch đã thay đổi tất cả.

Chúng ta còn nhớ dịch SARS năm 2003 khởi phát ở Quảng Châu (Trung Quốc), nhưng lại bắt đầu lan tới 33 quốc gia trên thế giới từ một thang máy ở Hồng Kông, khi nguồn lây bệnh là một giáo sư y khoa đến từ Quảng Châu, ông ở trong căn phòng số 911 của khách sạn Cửu Long.

Vào ngày 21 tháng 2 năm 2003, giáo sư Lưu từ Khoa Nội của Bệnh viện thuộc Đại học Tôn Trung Sơn, ông đến Hong Kong để dự đám cưới ở nhà một người bạn.

Ngay khi lên đường từ Quảng Châu, vị giáo sư 64 tuổi cảm thấy khó chịu và đau nhức khắp người, sốt, ho khan, tức ngực kèm theo khó thở; nhưng giáo sư đã nghĩ mình chỉ bị cảm cúm thông thường.

Vào thời điểm đó, dịch SARS đã xảy ra ở Quảng Châu, ngay chính bệnh viện của ông cũng tiếp nhận một số bệnh nhân SARS. Tuy nhiên, thời điểm đó, cả thế giới không một ai biết gì về SARS. Khi giáo sư Lưu lên thang máy của khách sạn Cửu Long, trong thang có tất cả 7 người, một người Mỹ, một người Canada, một người Singapore và bốn cư dân Hong Kong.

Diện tích thang máy rất nhỏ, 7 người chen chúc nhau, thời gian di chuyển cùng chỉ vỏn vẹn mấy chục giây nhưng nó đã trở thành “sự cố thang máy” thu hút sự chú ý của cả thế giới.

Giáo sư Lưu qua đời vì bệnh SARS vào ngày 4 tháng 3 tại Bệnh viện Quảng Hoa, Hồng Kông, người anh rể và vợ của giáo sư sau đó cũng mắc bệnh SARS.

Ngày 26/2, doanh nhân người Mỹ gốc Hoa đi thang máy với giáo sư Lưu đã bay đến Hà Nội. Ngay tại sân bay Nội Bài, vị khách đã sốt và được đưa vào Bệnh viện Việt Pháp để điều trị. Trong thời gian nằm viện, 20 nhân viên y tế điều trị, chăm sóc cho bệnh nhân cũng bị sốt, ho, khó thở, rồi nhanh chóng rơi vào tình trạng suy hô hấp cấp nặng, 6 người trong số đó đã chết.

Trường hợp nghiêm trọng nhất là người Singapore đi thang máy cùng. Vài ngày sau, người đàn ông này cũng bị sốt, ho và các triệu chứng khác. Sau khi trở về Singapore vào ngày 1 tháng 3, anh đã lây bệnh cho gia đình, họ hàng, bạn bè và các nhân viên y tế trong bệnh viện, tổng cộng là 21 người. Sau đó, những bệnh nhân SARS ấy lại tiếp tục lây nhiễm cho những người khác, kết quả là 101 người mắc bệnh.

Một công dân Hong Kong trong “sự cố thang máy” cũng bị nhiễm SARS và được đưa vào Bệnh viện Prince of Wales ở Hong Kong. Hàng chục bác sĩ, y tá và bệnh nhân cùng khoa lần lượt bị nhiễm.

Người khách Canada trong “sự cố thang máy” đã nhanh chóng đưa SARS về thành phố Toronto, dịch từ đó bùng phát nghiêm trọng.

Từ câu chuyện kể ở trên, chúng ta có thể tìm thấy một số vấn đề, mà ngay trong đại dịch COVID-19 này, đã có những “sự cố thang máy” được báo cáo; mới đây nhất là sự cố thang máy ở thành phố Cao Hùng của Đài Loan, nơi có 5 người bị nhiễm COVID-19 do không tuân thủ các quy tắc đi thang máy.

Thang máy có nhiều nguy cơ lây COVID-19 không?

Không gian trong thang máy nhỏ, chỉ khoảng 2-3 mét vuông diện tích, từ 10-15 mét khối thể tích, mọi người hay đứng lộn xộn và rất gần nhau. Khi giáo sư Lưu thở, đặc biệt là khi ông ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, virus trong cổ họng của ông bay vào không khí dưới dạng các giọt nhỏ. Những giọt mang virus có kích thước nhỏ đến mức không thể nhìn thấy bằng mắt, do đó, chúng bị người đi thang máy hít vào khí quản và phổi, virus phát triển và nhân lên trong các tế bào của đường hô hấp, gây nên bệnh SARS.

Nhưng trong số 7 người cùng đi thang máy với giáo sư Lưu, chỉ có 4 người nhiễm, 3 người còn lại đã thoát; tại sao lại như vậy?

Có rất nhiều lí do, ví dụ như bệnh truyền nhiễm có đặc điểm một số người rất dễ lây, trong khi nhóm người khác lại khó hơn. SARS là do virus mới nên tất cả mọi người đều mẫn cảm. Tuy nhiên, một số người có sức đề kháng mạnh, virus vào cơ thể không nhân lên được để gây bệnh, nên bị đào thải ra.

Nhưng quan trọng vẫn là nồng độ và sự phân bố của virus trong thang máy.

Từ sau “sự cố thang máy” gây bùng phát dịch SARS năm 2003 ở Hong Kong, đến nay đại dịch COVID-19 ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy thang máy tiềm ẩn nguy cơ lây nhiễm, đã có nghiên cứu chỉ ra rằng virus có thể tồn tại trong cabin cả khi người bệnh đã ra ngoài. Một bài báo đăng trên Tạp chí Các bệnh Truyền nhiễm Mới nổi Số 9 (tập 26) đã nêu chi tiết cách thức bùng phát một ổ dịch lớn ở Trung Quốc, COVID-19 được cho rằng đã lây trong thang máy từ một người không có triệu chứng sang một người hàng xóm, cả hai sử dụng chung thang máy nhưng không cùng thời điểm.

Bản chất thang máy là một chiếc hộp kín, vì thế mà trần thang máy có gắn điều hoà, không khí nóng trong thang được hút cuộn lên và không khí bên ngoài được làm mát thổi vào, đó là cách khử nhiệt và giảm nhiệt truyền thống trong thang.

Một nghiên cứu từ Đại học Khoa học và Kỹ thuật Minnesota, các nhà nghiên cứu đã mô hình hóa cách thức lây lan của COVID-19 trong thang máy. Có những yếu tố tác động đến khả năng lây, như mức độ thông gió, nơi người bị nhiễm bệnh đứng trong thang máy, thói quen ồn ào nói chuyện. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, nếu trong thang máy có bệnh nhân COVID-19 thải ra một lượng virus, thì mỗi phút sẽ có khoảng 22% virus được hút lên trần để thải ra ngoài, còn lại 78% vấn bị luồng gió thổi xuống làm cho luẩn quẩn. Một nghiên cứu khác cũng theo mô hình của Đại học Portland, mô phỏng bệnh nhân COVID-19 đi từ tầng 1 lên tầng 10, anh ta ho một tiếng và liên tục nói chuyện qua điện thoại di động, thì sau khi thang máy trở lại tầng 1 nồng độ virus vẫn còn tới 25%.

Các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết mỗi hạt sol khí 5µm có chứa xấp xỉ một virus. Một bệnh nhân COVID-19 không đeo khẩu trang, nếu im lặng thì hơi thở phát ra hàng chục ngàn giọt mỗi phút, nói chuyện tạo ra hàng trăm ngàn giọt mỗi phút, ho sẽ tạo ra hàng triệu giọt. Nếu chúng ta ở trong thang máy không đeo khẩu trang, mỗi phút thở khoảng 40 lít, như vậy mỗi phút chúng ta có thể hít đến hàng vạn virus.

Như vậy, nguy cơ lây nhiễm COVID-19 trong thang máy là có, nó sẽ tăng lên nếu như trong thang máy đông người, không đeo khẩu trang, nói chuyện ồn ào. Ngược lại, nếu tất cả chúng ta xây dựng một quy tắc đi thang máy thật tốt, thì thang máy trở nên an toàn, nguy cơ lây nhiễm COVID sẽ không đáng kể.

QUY TẮC ĐI THANG MÁY PHÒNG COVID-19

Đeo khẩu trang: Là bắt buộc, ngay cả khi đi trong thang máy một mình, khẩu trang phải che kín mũi.

Không nói chuyện: Giữ im lặng hoàn toàn suốt hành trình, tuyện đối không nói chuyện điện thoại.

Vệ sinh tay: Trước và sau khi vào thang máy phải sát khuẩn tay, đặc biệt là khi bấm nút thang, chạm vào tay vịn hoặc tường.

Hạn chế chạm vào bề mặt: Dùng mảnh giấy hoặc que tăm bấm nút thang máy. Nếu không có giấy hoặc tăm, thì dụng khuỷ tay, mu tay, lưng ngón tay nhưng phải sát khuẩn hoặc rửa tay cẩn thận ngay khi ra khỏi thang máy. Không dùng các vật dụng sinh hoạt để bấm nút như điện thoại, chìa khoá, bút đang sử dụng, ví; bởi những vật dụng này có tỉ lệ lây nhiễm COVID-19 rất cao.

Số người và vị trí đứng: Tối đa 4 người trong thang máy, đứng ở 4 góc, quay mặt vào tường thang máy.