Y khoa Diễn đàn Y khoa, y tế sức khoẻ, kiến thức lâm sàng, chẩn đoán và điều trị, phác đồ, diễn đàn y khoa, hệ sinh thái y khoa online, mới nhất và đáng tin cậy.
I. Giới thiệu
Sốt xuất huyết (SXH) là bệnh do virus Dengue gây ra, lây truyền qua muỗi Aedes aegypti, với các triệu chứng như sốt cao, phát ban và biến chứng nghiêm trọng như xuất huyết, sốc. Mặc dù SXH có thể gây tử vong, đặc biệt ở trẻ em, nhưng không có thuốc đặc trị, do đó vắc xin trở thành công cụ mới mẻ và quan trọng trong công tác phòng sốt xuất huyết cho trẻ em. Trong thời gian gần đây, số ca mắc SXH tại Việt Nam đã tăng nhanh chóng. Đến giữa tháng 5 năm 2025, cả nước ghi nhận hơn 20.000 ca mắc, với tỷ lệ nhập viện tăng đáng kể tại các tỉnh thành, đặc biệt là TP.HCM, nơi số ca mắc đã tăng 136% so với cùng kỳ năm ngoái [1]. Việc bùng phát dịch sớm trong mùa mưa cảnh báo nguy cơ cao của dịch bệnh, nhấn mạnh sự cần thiết của vắc xin phòng ngừa [2].
II. Quá trình phát triển vắc xin sốt xuất huyết
Vắc xin sốt xuất huyết đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển và thử nghiệm trước khi được đưa vào sử dụng rộng rãi. Hai loại vắc xin đáng chú ý hiện nay là Dengvaxia của Sanofi và Qdenga của Takeda.
• Dengvaxia: Vắc xin này được phê duyệt sử dụng ở nhiều quốc gia, nhưng chỉ có hiệu quả và an toàn đối với những người đã từng mắc SXH trước đó. Trong một nghiên cứu toàn cầu, vắc xin Dengvaxia đã giảm 60% nguy cơ mắc bệnh nặng ở những người đã từng nhiễm virus Dengue trước đó [3]. Tuy nhiên, vắc xin này không được khuyến khích sử dụng cho những người chưa từng nhiễm bệnh do nguy cơ mắc bệnh nặng cao hơn.
• Qdenga: Đây là vắc xin đa giá trị, bảo vệ chống lại cả bốn serotype của virus Dengue. Qdenga đã được thử nghiệm và chứng minh an toàn và hiệu quả trên trẻ em từ 4 tuổi trở lên. Một nghiên cứu lâm sàng ở các quốc gia Đông Nam Á cho thấy vắc xin này có thể giảm 80% nguy cơ mắc bệnh nặng và có hiệu quả bảo vệ lâu dài [4].
III. Hiệu quả của vắc xin sốt xuất huyết đối với trẻ em
Vắc xin sốt xuất huyết đã được chứng minh là hiệu quả trong việc giảm tỷ lệ mắc bệnh, đặc biệt là các trường hợp bệnh nặng. Một nghiên cứu tại Philippines chỉ ra rằng vắc xin Dengvaxia giảm tỷ lệ nhập viện do SXH ở trẻ em lên tới 60%, trong khi vắc xin Qdenga mang lại tỷ lệ bảo vệ lên đến 80% ở trẻ từ 4 tuổi trở lên [4].
Ngoài ra, vắc xin sốt xuất huyết còn giúp giảm đáng kể tỷ lệ tử vong và các biến chứng nguy hiểm như sốc và xuất huyết nặng ở trẻ em. Một báo cáo gần đây từ Bộ Y tế Việt Nam cho thấy, trong các khu vực có chương trình tiêm chủng rộng rãi, số ca bệnh nặng đã giảm rõ rệt, giúp giảm gánh nặng cho hệ thống y tế [1].
IV. Thách thức trong việc triển khai vắc xin
Mặc dù vắc xin sốt xuất huyết mang lại hy vọng lớn trong việc kiểm soát dịch bệnh, việc triển khai tiêm chủng rộng rãi còn gặp phải một số thách thức.
• Vấn đề chấp nhận của cộng đồng: Một số phụ huynh còn lo ngại về sự an toàn của vắc xin, đặc biệt là đối với trẻ chưa từng nhiễm virus Dengue. Việc cung cấp thông tin chính xác và tăng cường tuyên truyền là rất quan trọng để gia đình yên tâm cho trẻ tiêm chủng.
• Chi phí và logistics: Dù vắc xin sốt xuất huyết là một công cụ quan trọng trong phòng ngừa bệnh, chi phí vắc xin và công tác vận chuyển đến các vùng sâu vùng xa vẫn là một vấn đề lớn đối với nhiều quốc gia.
V. Triển vọng của vắc xin sốt xuất huyết trong phòng ngừa dịch bệnh
Với sự phát triển của các vắc xin mới như Qdenga, triển vọng trong việc phòng ngừa sốt xuất huyết ở trẻ em trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Việc kết hợp vắc xin với các biện pháp phòng ngừa khác như loại bỏ nơi sinh sản của muỗi và sử dụng thuốc diệt muỗi có thể giúp giảm thiểu đáng kể tỷ lệ mắc bệnh. Các nghiên cứu mới cũng đang được tiến hành để phát triển các vắc xin thế hệ mới có thể tiêm cho mọi đối tượng, bao gồm cả những người chưa nhiễm virus trước đó [4].
VI. Kết luận
Vắc xin sốt xuất huyết đóng một vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu gánh nặng bệnh tật, đặc biệt là ở trẻ em, đối tượng dễ mắc và dễ bị biến chứng nặng. Mặc dù còn một số thách thức trong việc triển khai rộng rãi, nhưng với sự phát triển không ngừng của các vắc xin và các chiến lược phòng ngừa tổng thể, chúng ta hoàn toàn có thể kỳ vọng vào một tương lai không có dịch sốt xuất huyết.
Tài liệu tham khảo
[1] Bộ Y tế Việt Nam. (2024). *Báo cáo về tình hình sốt xuất huyết và triển khai vắc xin sốt xuất huyết tại Việt Nam*. Bộ Y tế Việt Nam.[2] WHO. (2021). *Dengue: Guidelines for Diagnosis, Treatment, Prevention and Control*. World Health Organization.
[3] Sanofi. (2021). *Efficacy of Dengvaxia and its long-term effects*.
[4] The Lancet. (2024). *Efficacy and safety of the tetravalent dengue vaccine Qdenga: A phase III randomized controlled trial*.
* CÂU HỎI:
Loại vaccine nào hiện tại có thể sử dụng an toàn cho trẻ em ngay cả khi trẻ chưa từng mắc Sốt xuất huyết trước đây? Và bạn có thể tiêm chủng vaccine này ở đâu?
