Tư vấn phụ huynh xử trí trẻ sốt cao co giật tại nhà

CUNG CẤP KIẾN THỨC VỀ BỆNH

• Sốt là hiện tượng tăng nhiệt độ cơ thể khi nhiệt độ đo ở hậu môn trên 37,8°C ở trẻ bú mẹ hoặc trên 38°C ở trẻ lớn hơn.
• Sốt cao co giật có đặc điểm lành tính, không di chứng, tỉ lệ động kinh 2-5%.
• Độ tuổi dễ mắc đa số xảy ra trong khoảng 6 tháng – 3 tuổi.
• Nguyên nhân chính thường là những bệnh lý nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus như nhiễm trùng đường hô hấp trên, viêm tai giữa cấp, sốt phát ban, nhiễm trùng tiểu, viêm dạ dày ruột, vấn đề tiêm chủng,…

XỬ TRÍ KHI TRẺ XUẤT HIỆN CO GIẬT

• Giữ bình tĩnh và không nên sợ hãi để trẻ được cấp cứu đúng.
• Không để trẻ một mình. Đặt trẻ nằm xuống nơi rộng rãi và an toàn.
• Nới lỏng áo ở quanh cổ, nếu có gối thì đặt gối dưới đầu trẻ.
• Tính thời gian co giật (mốc 5 phút đầu tiên).
• Yêu cầu người xung quanh lùi ra xa. Kêu gọi thêm người giúp đỡ.
• Thu dọn đồ vật nguy hiểm.
• Tuyệt đối không nhỏ bất kỳ dung dịch hay chất gì vào miệng trẻ như chanh, sả,…
• Nếu có nhiều nước bọt hoặc trẻ ói thì xoay trẻ nằm nghiêng sang bên để dẫn lưu.
• Không được đè trẻ hoặc cố gắng dùng sức để kiềm cơn co giật.
• Nhét thuốc hạ sốt qua đường hậu môn nếu trẻ sốt.
• Đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế gần nhất nếu:
  – Đây là cơn co giật đầu tiên.
  – Cơn co giật kéo dài hơn 5 phút, hoặc ngắn hơn nhưng nhiều cơn ngắn liên tiếp.
  – Trẻ khó thở sau cơn co giật hoặc không hồi phục sau cơn.
  – Có chấn thương trong khi lên cơn co giật.

CÁCH PHÁT HIỆN TRẺ CÓ SỐT

• Dự phòng sẵn nhiệt kế thủy ngân trong nhà (hệ thống đo °C cho dễ đọc). Nhiệt kế điện tử có thể ưu tiên hơn vì tính an toàn.
• Đặt nhiệt kế vào nách cần chờ 5 phút (nách phải khô), vào miệng thì đặt dưới lưỡi trong 5 phút (nếu trẻ không uống bất kỳ dung dịch nào khoảng 15 phút trước đó). Ngoài ra còn có các vị trí khác như tai, trán, hậu môn tùy từng loại nhiệt kế.
• Lưu ý nhiệt độ đo được ở nách thường thấp hơn ở miệng và hậu môn khoảng 0,3 – 0,5°C nên nhiệt độ ở nách trên 37,2°C thì được xem là sốt.

XỬ TRÍ KHI TRẺ BẮT ĐẦU SỐT

• Trẻ sốt trên 38°C nên lau mát ngay với nước ấm (nhất là trẻ đã có tiền sử sốt cao co giật).
• Trẻ sốt trên 38,5°C nên dùng thuốc hạ sốt bằng đường uống Paracetamol (Acetaminophen) liều dùng từ 10-15 mg/kg/lần cách mỗi 4-6 giờ.
• Cho trẻ uống nhiều nước, nếu trẻ còn bú được thì cho bú nhiều hơn để tránh tình trạng mất nước.
• Không nên dùng cồn hay nước đá/lạnh để lau mát cho trẻ. Lau mát ít nhất 5 khăn ở hai bên hõm nách, hai bên bẹn và một trên trán rồi thay khăn sạch luân phiên mỗi 2-3 phút trong vòng 15-30 phút đến khi nhiệt độ dưới 38°C thì ngừng lau.

KHÁM BÁC SĨ NGAY KHI

• Sốt cao trên 38,5°C hoặc sốt kéo dài trên 48 giờ.
• Trẻ không uống được hoặc nôn ra mọi thứ.
• Trẻ li bì, khó đánh thức.
• Trẻ khó thở.
• Trẻ tiêu chảy có máu.
• Trẻ khát.
• Bất kỳ biểu hiện nào ở trẻ mà phụ huynh lo lắng.

GÓC THẢO LUẬN

1. Tại sao độ tuổi dễ mắc sốt cao co giật đa số xảy ra trong khoảng 6 tháng – 3 tuổi?
2. Tại sao không nên dùng cồn hay nước đá/lạnh để lau mát cho trẻ?

NGUỒN THAM KHẢO

1. Phùng Nguyễn Thế Nguyên, Trần Diệp Tuấn. “Co giật trẻ em”, Nhi khoa chương trình đại học tập 1 (2006), Khoa Y – Bộ môn Nhi – Đại học Y dược Tp. Hồ Chí Minh, tr.408.
2. Nguyễn Phước Sang. “Tiếp cận chẩn đoán và điều trị co giật do sốt”, Tài liệu lâm sàng Nhi khoa 3 – Cẩm nang chẩn đoán và điều trị Nhi khoa (2023), tr.58.