Nguồn gốc và tác dụng của hCG

1) Cấu trúc – nguồn gốc phân tử

🧬human Chorionic Gonadotropin (hCG) là một glycoprotein có trọng lượng phân tử 36000-40000 Da. Đây là hormone có chứa nhiều liên kết carbonhydrate nhất trong các hormone ở loài người. Chính nhờ số lượng liên kết carbonhydrate lớn và đoạn C-terminal mà hCG có thời gian bán hủy lên tới khoảng 36 giờ.

🧬Cấu trúc của phân tử hCG gồm 2 chuỗi a và ẞ, liên kết với nhau bằng các cầu liên kết polypeptide. Chuỗi ẞ tạo ra đặc tính sinh học cho phân tử hCG.

🧬Mỗi phân tử hCG bao gồm 2 tiểu đơn vị a và ẞ không tương đồng với nhau. Chuỗi a gồm 92 acid amin được mã hóa bởi 1 gene trên nhiễm sắc thể 6 và chuỗi ẞ gồm 145 acid amin được mã hóa bởi 6 gene riêng rẽ trên nhiễm sắc thể 19. Hai tiểu đơn vị này được kết hợp với nhau tại lưới nội sinh chất bằng các cầu polypeptide, nếu tách rời nhau thì chúng không thể gắn vào thụ thể LH và có ít hoạt tính sinh học.

🧬Cấu trúc chuỗi a của phân tử hCG tương tự chuỗi a của các glycoprotein khác là LH, FSH và TSH nhưng cấu trúc chuỗi ẞ của chúng lại khác nhau, chính sự khác biệt của chuỗi ẞ quy định hoạt tính sinh học riêng cho từng loại glycoprotein. Trong đó, β-hCG gân giống với B-LH nên hCG có hoạt tính sinh học và miễn dịch gần giống với LH. [7] Phần đuôi C-terminal β-hCG có glycosyl hóa mạnh giúp thời gian bán thải dài hơn LH (≈32–37 giờ vs LH ≈2 giờ). [2]

🧬Có nhiều đồng dạng: hCG “cổ điển”, hCG siêu glycosyl (hyperglycosylated hCG), β-hCG tự do và hCG sulfat hóa; chúng khác nhau về nguồn gốc/tác dụng sinh học. [3]

2) Sinh tổng hợp

🧪hCG được sản xuất chủ yếu bởi các hội bào nuôi và thường là dấu hiệu có thai sinh hóa. [7]

🧪mRNA hCG xuất hiện từ giai đoạn phôi 6–8 tế bào. Động học sớm: nồng độ hCG tăng gấp đôi mỗi 2–3 ngày, đạt đỉnh ≈10 tuần (≈110.000 mIU/mL), sau đó giảm dần rồi ổn định mức thấp hơn. [2]

🧪Khi thai dưới 5 tuần tuổi, hCG được sản xuất ở cả nguyên bào nuôi và hội bào nuôi. Đến khi nồng độ hCG trong huyết tương mẹ đạt đỉnh, hCG chỉ còn được sản xuất bởi các hội bào nuôi.

🧪Ngoài bánh nhau, thận, tuyến yên và một số mô khác của thai cũng có thể sản xuất ra hCG. Chorionic gonadotropin cũng được tìm thấy với một nồng độ rất nhỏ ở đàn ông và phụ nữ không có thai, có lẽ chủ yếu sản sinh ở tuyến yên trước. hCG cũng được tìm thấy trong bệnh lý tân sinh nguyên bào nuôi hoặc trong các bệnh lý ác tính không liên quan đến nguyên bào nuôi. [7]

🧪hCG được dị hóa chủ yếu ở gan; khoảng 20% thải qua nước tiểu (đo bằng xét nghiệm nước tiểu). [1] Việc tìm thấy hCG trong huyết tương hay trong nước tiểu một người phụ nữ trong độ tuổi sinh sản thường là dấu hiệu sinh hoá của thai kỳ. Phân tử hCG có thể tồn tại ở nhiều dạng khác nhau trong huyết tương và trong nước tiểu.

🧪Ngoài ra, phân tử hCG còn có thể trải qua quá trình đứt gãy, phân ly và thoái giáng tạo thành nhiều dạng hCG khác nhau lưu hành trong huyết tương: non-nicked hCG (hCG toàn phần không đứt gãy), nicked hCG (hCG toàn phần đứt gãy), free a-hCG (a-hCG tự do), non-nicked free β-hCG (β-hCG không đứt gãy, tự do), nicked free ẞ-hCG (β-hCG đứt gãy, tự do), ẞ-core fragment (månh vỡ lõi ẞ-hCG). Tỉ lệ các dạng hCG thay đổi tùy thuộc vào tuổi thai và vào bệnh lý của thai kỳ. Tùy vào từng mục đích mà người ta sẽ chọn khảo sát dạng lưu hành nào của hCG trong huyết tương.

3) Thụ thể & đường truyền tín hiệu

hCG có vai trò quan trọng trong duy trì hoàng thể thai kỳ. hCG hoạt động bằng cách gắn vào thụ thể LH. Cấu tạo chuỗi ẞ-hCG có phần đầu gồm 121 amino acid giống với LH vì vậy có thể gắn lên cùng thụ thể LH nhưng với ái lực khác nhau. [7] hCG gắn thụ thể LH/CG (LHCGR) → hoạt hóa cAMP/PKA, kích steroidogenesis, chống thoái hoàng thể (antiluteolysis). [1,2]

4) Tác dụng sinh lý chủ chốt

4.1. “Cứu hoàng thể” – duy trì progesterone

Vai trò nguyên thủy và quan trọng nhất: kéo dài hoạt tính hoàng thể để duy trì progesterone cho nội mạc tiếp nhận và nuôi phôi đến khi chuyển trục hoàng thể–nhau (≈7–9 tuần). [2] Đến nay, chức năng sinh học được biết rõ nhất của hCG là biến hoàng thể chu kỳ thành hoàng thể thai kỳ, duy trì hoàng thể thai kỳ trong tam cá nguyệt I và thúc đẩy hoàng thể sản xuất hormone steroid. [7]

4.2. Điều hòa miễn dịch làm tổ

hCG thúc đẩy dung nạp miễn dịch mẹ-thai: điều biến NK tử cung, T điều hòa và các trục Fas/FasL; góp phần tránh thải ghép sinh lý ở vị trí làm tổ. [8,9,5]

4.3. Tạo mạch & nhau thai hóa

hCG kích thích tạo mạch/vasculogenesis tại nội mạc–nhau, điều hòa EG-VEGF/PROKR và các yếu tố mạch máu, hỗ trợ tưới máu bánh nhau sớm. [9,5]

4.4. Ảnh hưởng nội tiết khác

🩺Tuyến giáp: do tương đồng cấu trúc với TSH, nồng độ hCG cao có thể kích thích tuyến giáp, liên quan cường giáp thoáng qua ở ốm nghén nặng hoặc bệnh nguyên bào nuôi. [4,6]

🩺Tuyến sinh dục thai nam: hCG kích thích tinh hoàn thai tổng hợp testosterone, cần cho biệt hóa sinh dục nam. [2] Tại thời điểm thai nhi biệt hóa giới tính, hCG từ khối hội bào nuôi đi vào trong máu thai, nó có vai trò như một đỉnh LH kích thích tế bào Leydig và tổng hợp ra testosterone để biệt hóa giới tính nam. Trước 110 ngày tuổi thai (15-16 tuần), thai nhi không có mạch máu nối giữa hạ đồi-tuyến yên nên không có LH mà cần hCG để hoạt động.

🩺Cơ trơn tử cung: Người ta cũng tìm thấy thụ thể của LH trên cơ trơn tử cung, hCG cũng kích thích hoàng thể sản xuất ra relaxin giúp giảm co thắt cơ trơn tử cung. [7]

Tài liệu tham khảo:

[1] Betz, D., & Fane, K. (2025). Human Chorionic Gonadotropin. StatPearls Publishing. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532950/

[2] Tal, R., et al. (2021). Endocrinology of Pregnancy. Endotext/NCBI Bookshelf. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK278962/

[3] Ogino, M. H., et al. (2022). Physiology, Chorionic Gonadotropin. StatPearls Publishing. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK556118/

[4] American College of Obstetricians and Gynecologists. (2002; reaffirmed 2024). Avoiding Inappropriate Clinical Decisions Based on False-Positive hCG Test Results (Committee Opinion No. 278). https://www.acog.org/…

[5] Schumacher, A., Gutterman, D. D., & Zenclussen, A. C. (2017). Human chorionic gonadotropin as a pivotal endocrine immune regulator at the maternal–fetal interface. Frontiers in Immunology, 8, 163. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5666847/

[6] Hershman, J. M. (1999). Human chorionic gonadotropin and the thyroid. Thyroid, 9(7), 653–657. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10447009/

[7] Âu Nhựt Luân, Tô Mai Xuân Hồng, et al. (2023). TBL Sản Khoa

[8] Schumacher, A., Costa, S. D., & Zenclussen, A. C. (2019). hCG-mediated immune cell regulation at implantation and placentation. Frontiers in Immunology, 10, 2896. https://www.frontiersin.org/…

[9] Gridelet, V., et al. (2020). Human chorionic gonadotropin: New pleiotropic roles in pregnancy. Frontiers in Immunology, 11, 343. https://www.frontiersin.org/…