Ảnh hưởng của dịch Vũ Hán trên tử vong ở Mĩ

Tử vong là yếu tố được quan tâm nhiều nhứt trong dịch Vũ Hán. Người ta có lẽ không ‘sợ’ bị nhiễm virus, nhưng sợ cái chết liên quan đến virus. Nhưng câu hỏi là bao nhiêu ca tử vong là do virus Vũ Hán gây ra? Một cách để trả lời câu hỏi này là ứng dụng khái niệm “relative survival” (sống còn tương đối) qua phân tích dữ liệu bên Mĩ.

1. Con số tử vong

Có lẽ yếu tố làm nhiều người sợ hãi về dịch Vũ Hán là cái chết. Không ít người nghĩ rằng hễ bị nhiễm virus Vũ Hán là coi như là một ‘bản án tử hình’ (và do đó họ làm mọi cách để tránh). Tuy nhiên, ai cũng biết nhiễm virus không có nghĩa là sẽ tử vong, mà chỉ có thể là tăng nguy cơ tử vong. Xin nhấn mạnh là “có thể” để nói lên sự bất định, bởi vì nguy cơ tử vong tùy thuộc vào rất nhiều yếu tố như tuổi, bệnh đi kèm, và hệ thống y tế. Tử vong khác với nguy cơ tử vong.

Ai trong chúng ta cũng sẽ chết, nhưng chỉ khác nhau là thời điểm chết. Một người chết ở tuổi 60 (thay vì chết ở tuổi 85 như “kì vọng” trong dân số) có thể xem là chết non (premature death), vì mất đi 25 năm cuộc đời. Do đó, để đánh giá đúng tầm quan trọng của dịch Vũ Hán, có lẽ chúng ta phải xem xét đến khái niệm mà dịch tễ học gọi là “relative survival” (RS), tạm hiểu là “sống còn tương đối”.

2. Khái niệm “relative survival”

Đại khái, RS là một thước đo số ca tử vong có thể qui chiếu về một nguyên nhân. Ý tưởng này dựa trên lí giải rằng tổng số ca tử vong quan sát là do 2 nguồn: 1 nguồn là do virus và một nguồn là do nguyên nhân khác:

tổng số tử vong (T) = tử vong do virus (V) + tử vong do nguyên nhân khác (P).

Chúng ta biết T. Qua thống kê dân số, chúng ta cũng biết P. Từ đó, chúng ta có thể suy ra V là số ca tử vong có thể “qui kết” cho virus.

Trong thực tế, RS được tính toán bằng công thức đơn giản: RS = O / E; trong đó O là số ca tử vong quan sát có liên quan đến dịch Vũ Hán, và E là số ca tử vong kì vọng nếu bệnh nhân [nhiễm virus Vũ Hán] có nguy cơ như trong dân số. Do đó, nếu RS > 1 thì điều này có nghĩa là dịch Vũ Hán gây ra nhiều ca tử vong hơn so với nguy cơ trong dân số. Các bạn có thể đọc qua nghiên cứu của một nghiên cứu sinh của tôi về RS [1] để có thể có thêm … 1 bài báo. 🙂

Để ước tính RS, chúng ta cần phải có dữ liệu về số ca nhiễm và số ca tử vong CHO TỪNG ĐỘ TUỔI. May mắn thay, dữ liệu này đã được công bố, chẳng hạn như số ca nhiễm [2], dân số Mĩ [3], và xác suất tử vong trong dân số [4]. Dùng những ‘nguyên liệu’ này, chúng ta có ước tính bao nhiêu ca tử vong là do virus Vũ Hán.

3. Bao nhiêu ca tử vong là do dịch Vũ Hán?

Quay lại với câu hỏi dịch Vũ Hán đã cướp đi bao nhiêu sanh mạng người Mĩ? Bảng dưới đây trình bày phân tích cho từng độ tuổi. Tính đến ngày 13/4, Mĩ ghi nhận 550016 ca nhiễm. Nếu dùng xác suất tử vong trong dân số thì số ca tử vong kì vọng [cho 550016 ca nhiễm] là 9887 người. Nhưng trong thực tế, có đến 21733 ca tử vong liên quan đến dịch Vũ Hán. Nói cách khác, nguy cơ tử vong trong dịch Vũ Hán cao gấp 2.2 lần (eg 21733 / 9887) so với nguy cơ trong dân số.

Một cách khác để hiểu là tính đến này 13/4, dịch Vũ Hán đã cướp đi [hay có thể là nguyên nhân của] 11,846 ca tử vong. Có nghĩa là 11,846 người đáng lí ra còn sống, nhưng vì dịch Vũ Hán đã phải ra đi sớm hơn. Với RS = 2.2, virus Vũ Hán quả thật là một sát thủ không kém gì các bệnh quan trọng như ung thư và tim mạch.

===

[1] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23684802

[2] https://www.businessinsider.com.au/30-percent-us-coronaviru…

[3] https://www.census.gov/…/…/popest/2010s-national-detail.html

[4] https://www.statista.com/…/death-rate-by-age-and-sex-in-the…

Bảng tiếng Anh: bit.ly/2RvLSAj

Nguồn: GS Tuấn