Y khoa Ykhoa, y học, y tế, kiến thức, lâm sàng, cận lâm sàng, chẩn đoán, điều trị, phác đồ, diễn đàn y khoa, hệ sinh thái y khoa online, mới nhất và đáng tin cậy.
Tôi cập nhật một số cách chữa trị Covid-19 ngoại trú (outpatient tại nhà) dựa trên bằng chứng hiện có nhằm giảm thiểu rủi ro nhập viện do Covid-19 dựa trên các bằng chứng hiện tại.
Lưu ý là các cách chữa trị này có thể thay đổi trong tương lai do chúng ta chưa biết nhiều về bệnh Covid-19. tùy vào mỗi bệnh nhân mà BS có thể có cách chữa trị Covid-19 khác nhau. Bài viết này chỉ nhằm mục đích giáo dục.
# Nguyên tắc chữa bệnh Covid-19 tại nhà (chữa trị ngoại trú outpatient)
1. Tìm và chữa trị Covid-19 càng sớm càng tốt để bệnh nhân hồi phục nhanh
– Bệnh nhân Covid-19 có thể có nhiều triệu chứng khác nhau, nên cả BS và bệnh nhân cần phải nghĩ đến chẩn đoán Covid-19 cho bất kỳ triệu chứng nào khác thường ngày ví dụ như mệt mỏi, biếng ăn (do mất vị giác), đau nhức khớp, nhức mỏi hay các triệu chứng kinh điển như sốt, ho, khó thở (1)(2)
– Xét nghiệm Covid-19 (PCR và Rapid Antigen) càng sớm càng tốt để có chẩn đoán, cách ly, và tập trung chữa trị bệnh nhân và gia đình
– Giáo dục và giải thích kỹ về Covid-19 cho bệnh nhân và gia đình giúp chữa trị thành công.
2. Các triệu chứng hô hấp cần phải được chữa ngay
– Các triệu chứng về phổi cần phải được chữa sớm ví dụ như cho thuốc giảm ho, tiêu đàm (Benzonatate, Aprodine) khi bệnh nhân bị ho, thuốc trị sốt (Tylenol), thuốc xịt phổi Albuterol (ProAir) khi bệnh nhân khó thở, và trụ sinh trong trường hợp có dấu hiệu viêm phổi
– Dùng oxygen tại nhà nếu cảm giác khó thở hay mệt và khi oxygen trong máu bị tụt dưới 90%, mục tiêu là giữ oxygen trên 90%. Bệnh nhân có thể bắt đầu bằng cho chạy 2L/min và chỉnh lên xuống khi cần thiết.
– Chụp hình CT phổi sớm đề tìm ra viêm nhiễm trùng chéo và chữa trị thích hợp
3. Bệnh nhân Covid-19 cần có các máy theo dõi tại nhà (xem video những chiếc máy cứu mạng)
– Máy đo nồng độ oxygen trong máu (Pulse oxygen), bình thường là trên 95%, nếu dưới 90% hoặc có triệu chứng khó thở/mệt thì gọi BS ngay
– Máy đo huyết áp (2 số đầu) và nhịp tim (số cuối): HA bình thường là 120/80 và nhịp tim bình thường là 60-100. Bệnh nhân Covid-19 có thể có nhịp tim tăng gợi ý thiếu oxygen
– Máy đo đường huyết, bình thường chỉ số đường ngẫu nhiên là dưới 140 (sau khi ăn). Chỉ số đường cao trong Covid-19 cho thấy tiểu đường không được kiểm soát và có thể làm tình hình tệ hơn
– Máy đo nhiệt độ bình thường là 97-99 độ F (36.1-37.2 độ C). Trên 100.4 độ F là sốt
– Máy tạo oxygen hoặc bình oxygen để cung cấp oxygen khi mức trong máu thấp hơn 90%
4. Điểm quan trọng nhất để bệnh nhân chiến đấu hiệu quả với Covid-19/Sars-Cov-2 là có hệ miễn dịch tốt
– Bệnh nhân cần chữa dứt, hoặc kiểm soát tốt các bệnh mãn tính, cần tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc (tạo ra hệ miễn dịch tốt), và ăn uống cân bằng. Quý vị xem lại video số về cách tăng cường hệ miễn dịch của tôi (video số 142)
5. Nằm ngủ kê gối cao ít nhất 30 độ để tránh phổi bị khó thở. Khi phổi bị viêm và tích nước do Covid-19, quý vị cần phải tránh làm phổi thêm bị tổn thương
# Các thuốc dùng trị Covid-19 ngoại trú tại nhà (outpatient), lưu ý là tất cả các thuốc này chỉ dùng sau khi thảo luận với BS chữa trị
1. Vitamin D liều thấp mỗi ngày
– Ngày càng có nhiều nghiên cứu chỉ ra vai trò quan trọng của vitamin D trong việc ngăn ngừa và bảo vệ cơ thể khỏi Covid-19. Khi bệnh nhân bị thấp vitamin D thì rủi ro mắc Covid-19 hoặc có bệnh Covid-19 nặng hơn sẽ cao hơn (3).
– Vì vậy, bệnh nhân Covid-19 có thể uống vitamin D liều thấp 2000-3000 IU mỗi ngày. Lưu ý là nếu uống vitamin liều cao (trên 4000 IU) sẽ ít có tác dụng và càng dễ gây tăng Canxi và tổn thương thận (4). Khi bệnh nhân nhập viện vì Covid-19, BS có thể cho vitamin D liều cao (30,000-60,000) tùy trường hợp. Qúy vị xem lại video về vitamin D của tôi (Số 186 ) để hiểu rõ hơn về thuốc này.
– Với người bình thường và khỏe mạnh thì sẽ không thiếu vitamin D. Phần lớn người Mỹ bị thiếu vitamin D là những bệnh nhân lớn tuổi, sống trong nhà dưỡng lão, càng tăng thêm rủi ro mắc Covid-19.
2. Ivermectin
– là loại thuốc chuyên chữa ký sinh trùng. Gần đây, thuốc này được đề nghị dùng trong chữa trị Covid-19 do có những hiệu quả trong nghiên cứu cận lâm sàng (5)(6) và lâm sàng hồi quy, nghiên cứu ICON (7) trên 280 người cho thấy dùng Ivermectin giảm tỷ lệ tử vong Covid-19. Các review về thuốc này cho thấy có thể có hiệu quả trong việc chữa trị Covid-19 và tác dụng phụ thấp (8). Thuốc Ivermectin đã được đưa vào phác đồ điều trị Covid-19 tại một số bệnh viện và phòng khám (MATH+ protocol) do BS Paul Marik, chuyên khoa hồi sức tích cực từ đại học East Virginia Medical School (9). Liều dùng Ivermectin là 12mg mỗi ngày hay 0.2mg/kg
– Bài học từ Hydroxychloroquine (Plaquenil) khiến cho FDA và nhiều BS khác cẩn thận hơn trong việc dùng thuốc này. Vì có những hứa hẹn trong nghiên cứu nên đã có nghiên cứu nhóm đối chứng trên 100 bệnh nhân đang bắt đầu (10). Hiện nay NIH vẫn khuyến cáo không nên dùng Ivermectin (cập nhật vào tháng 8/2020) nên quý vị cần hỏi BS của mình trước khi dùng thuốc này.
3. Thuốc Steroid: Dexamethasone và Prednisone
– Dexamethasone (Steroid) đã chứng minh có thể giảm tỉ lệ tử vong trong các nghiên cứu trước đây và hiện nay đã được NIH đưa vào phác đồ điều trị trong bệnh viện (11).
– Tuy nhiên, chưa có những hướng dẫn về trị Steroid tại nhà nên tùy vào từng ca mà BS có thể cho uống Steroid. Liều thông thường là 6mg Dexamethasone hay 40mg Prednisone mỗi ngày trong vòng 5-7 ngày.
– BS nên cân nhắc tác dụng phụ của Steroid trước khi cho thuốc. Thường khi bệnh nhân bắt đầu có triệu chứng hô hấp và không cải thiện với các loại thuốc thường.
4. Kháng thể Bamlanivimab
– Được FDA chấp thuận dùng khẩn cấp trong một vài trường hợp bệnh Covid-19 nặng hay tiến triển nhanh tại nhà (12). Đây là loại thuốc (Regeneron) đã được TT Trump dùng chữa trị Covid-19. Thực tế thuốc này vẫn chưa được dùng nhiều do phải truyền qua đường nước biển.
5. Melatonin
– Melatonin là thuốc ngủ gốc thảo dược, có rất ít tác dụng phụ và bệnh nhân có thể dùng trong một thời gian dài. Các video về giấc ngủ của tôi có phân tích về thuốc này.
– Gần dây, một nghiên cứu hồi quy từ Cleveland Clinic cho thấy bệnh nhân dùng Melatonin có thể giảm được 28% rủi ro nhiễm virus Sars-Cov-2 (13). Dựa vào điều này, nhiều BS đã cho bệnh nhân dùng Melatonin, liều dùng 10mg mỗi tối
6. Vitamin C và kẽm (zinc):
– Với người bình thường thì thiếu Vitamin C hay thiếu Zinc là hiếm. Cách tốt nhất để có vitamin C là thông qua đường ăn uống, dùng trái cây có màu sắc, thay vì uống viên Vitamin C. Quý vị có thể xem lại video về vitamin C của tôi (Số 143 )
– Hiện nay một số BS cho bệnh nhân uống Vitamin C trong khi một số khác phản đối vì chưa đủ bằng chứng (14). Khi bệnh nhân bị Covid-19, việc cho thêm thuốc uống phải cẩn thận vì thận có thể bị quá tải khi dùng quá nhiều thuốc (Vitamin D, C, Zinc, Tylenol, Ivermectin, hay các thuốc khác).
Advertisement
– Tốt nhất bệnh nhân nên hỏi BS mình có nên uống Vitamin C và Zinc để chữa trị Covid-19 hay không.
7. Dùng oxygen tại nhà mỗi khi khó thở hay di chuyển
– Mục tiêu là giữ oxygen trong máu đủ để bảo vệ chức năng não và các cơ quan quan trọng khác của cơ thể trong lúc chờ bệnh nhân bình phục.
– Qúy vị nhớ đeo oxy đúng cách. Quý vị sẽ cảm nhận được hơi thổi ra vào mũi và sẽ thấy dễ chịu hơn và chỉ số oxygen trong máu tăng cao. Nếu 2L vẫn chưa đủ thì quý vị có thể tăng lên (tối đa la 6L). Nếu vẫn thấy khó thở khi dùng oxygen và chỉ số oxygen vẫn không cao thì quý vị nên gọi BS ngay. Một số trường hợp BS sẽ cho dùng mặt nạ để thổi oxygen tốt hơn.
– Không hút thuốc lá hay để bình oxygen gần nơi nóng chảy vì rủi ro gây nổ
– Đa số các hãng bảo hiểm đều có chương trình cho mượn máy oxygen thở tại nhà hoặc quý vị có thể mua máy trên online.
# Chữa trị tâm lý và stress
– Hạn chế đọc tin về Covid-19 trên mạng xã hội, tập trung lo cho mình và gia đình. Các nghiên cứu chỉ ra xem mạng xã hội để chữa bệnh càng làm thêm tình trạng bệnh tệ hơn.
– Liên lạc với BS thường xuyên, kiên nhẫn nếu số đt bác sĩ bận vì có nhiều bệnh Covid-19
– Liên lạc với người thân và gia đình của quý vị để chia sẻ và ủng hộ
– Dùng các trị liệu do BS hướng dẫn, không tự tiện nghe các bài viết không rõ nguồn gốc và tác giả
– Ngủ đủ, tập thể dục, và vệ sinh như thường lệ
# Tóm lại
– Bệnh Covid-19 là bệnh phức tạp, rất dễ lây lân, ảnh hưởng lên nhiều cơ quan khác nhau và có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho những bệnh nhân có nhiều bệnh lý nền
– Chẩn đoán và chữa trị triệu chứng sớm kèm theo các biện pháp hỗ trợ có thể giúp bệnh nhân hồi phục nhanh
– Mời quý vị theo dõi gần 100 video khác của tôi về Covid-19, trong đó nói về Vaccine Covid-19
Bs Wynn Tran, Los Angeles, Hoa Kỳ
Cập nhật January 02, 2021
Tham khảo
