Hạ canxi máu! Bạn đã biết những gì về nó ????

1. Hạ canxi máu là gì?

Hạ canxi máu được định nghĩa là nồng độ canxi huyết tương toàn phần thấp hơn 2,2 mmol/l (hay 8,8 mg/dL). Một cách chính xác hơn, hạ canxi máu được định nghĩa khi nồng độ canxi ion hóa trong huyết tương thấp hơn 1,16 mmol/l (hay 4,6 mg/dL) bởi chính phần canxi ion hóa này mới là phần canxi lưu hành có tác dụng sinh học và được điều hòa bởi các hormone của cơ thể.

Thuật ngữ “canxi máu” (calcemia) là một thuật ngữ không chuẩn xác nhưng vẫn thường được dùng để miêu tả nồng độ của canxi huyết tương. Nồng độ canxi huyết tương toàn bộ dao động từ 8,8 đến 10,4 mg/dL (2,20 đến 2,60 mmol/L). Khoảng 40% canxi toàn phần gắn với các protein huyết tương, chủ yếu là albumin. Khoảng 50% canxi toàn phần ở dạng tự do ion hóa, là dạng có hoạt tính sinh học quan trọng nhất. Phần còn lại gắn với các hợp chất vô cơ khác như với phosphate và citrate. Định lượng canxi ion hóa cung cấp những thông tin có giá trị chẩn đoán cao ở những bệnh nhân nghi ngờ có sự rối loạn nồng độ các protein gắn Ca

2. Canxi có tác dụng gì?

Canxi là chất khoáng thiết yếu cho hoạt động bình thường của rất nhiều quá trình nội và ngoại bào khác nhau bao gồm co cơ, dẫn truyền thần kinh, phóng thích hormone và đông máu. Ngoài ra, ion canxi còn đóng một vai trò then chốt trong hệ thống truyền tin nội bào và liên quan đến quá trình điều hòa hoạt động của nhiều enzyme khác nhau. Do đó duy trì hằng định nội môi canxi có ý nghĩa sống còn đối với cơ thể. Canxi ở dạng ion tham gia vào nhiều chức năng, bao gồm tác dụng của canxi lên tim, hệ thần kinh, sự tạo xương.

3. Hấp thu và bài tiết của canxi

** Sự hấp thu và bài tiết ion canxi ở ruột

Lượng cần thiết hàng ngày là khoảng 1000mg/ngày. Thường thì những ion hóa trị 2 khó hấp thu ở ruột. Tuy nhiên vitamin D hỗ trợ cho việc hấp thu canxi ở ruột, và khoảng 35% canxi chúng ta nuốt vào sẽ được hấp thu, phần còn lại sẽ được bài tiết ở phân. Thêm vào đó khoảng 250mg/ngày của ion canxi đi vào ruột thông qua các dịc tiết của hệ tiêu hóa và sự bong của các tế bào chế nhầy. Do đó khoảng 90%(900mg/ngày) của lượng canxi cung cấp hàng ngày được bài tiết qua phân.

**Sự hấp thu và bài tiết ion canxi ở thận

Khoảng 10% của canxi nuốt vào được bài tiết qua nước tiểu. Khoảng 41% canxi liên kết với protein huyết tương và vì vậy không được lọc bởi màng cầu thận. Phần còn lại được lóc qua cầu thận ở ống thận. Thông thường ống thận hấp thu khoảng 99% lượng canxi. Khoảng 90% canxi trong nước tiểu đầu được hấp thu ở ống lượn gần, quai henle, 1 phần đầu của ống lượn xa. Ở đoạn sau của ống lượn xa và đoạn đầu của ống góp, hấp thu khoảng 10% còn lại tùy vào thay đổi, phụ thuộc vào nồng độ canxi trong máu.

4. Canxi được diều hòa bởi hormone nào?

Chuyển hóa canxi và phosphate (PO4-) có liên quan mật thiết với nhau. Điều hòa hằng định nội môi của cả Ca và PO4 chịu ảnh hưởng lớn bởi nồng độ lưu hành của hormone cận giáp (PTH), và các hormone khác như calcitonin.Những tế bào dễ bị kích thích rất nhạy cảm với sự thay đổi nồng độ ion canxi, nếu tăng quá ngưỡng bình thường gây giảm hoạt động của hệ thần kinh, ngược lại, giảm nồng độ canxi trong máu làm cho các tế bào thần kinh trở nên dễ bị kích thích hơn. Một đặc điểm của nồng độ canxi dịch ngoại bào là chỉ có 0,1% tổng canxi của cơ thể là nằm ở đây, khoảng 1% là nằm trong tế bào và bào quan của nó, và phần còn lại được cất trữ ở xương. Bởi vậy xương như là 1 bể chứa lớn, giải phóng canxi khi nồng độ canxi ngoại bào thấp, và dự trữ bớt khi nồng độ vượt quá.

***PTH là một polypeptide có 84 amino acid được sản xuất và giải phóng bởi tuyến cận giáp. Hormone này có một số chức năng khác nhau nhưng chắc chắn chức năng quan trọng nhất vẫn là chống hạ canxi máu. Nồng độ Ca huyết tương sẽ tăng lên trong vòng vài phút dưới nhiều tác động khác nhau của PTH bao gồm tăng tái hấp thu Ca tại thận, tăng hấp thu Ca và nhanh chóng huy động Ca và PO4 từ xương (bone resorption).

***Calcitonin là một hormone có bản chất polypeptide chứa 32 amino acid được bài tiết bởi tế bào C của tuyến giáp. Calcitonin có tác dụng làm hạ nồng độ Ca huyết tương thông qua kích thích tế bào thu nhận Ca, tăng thải qua thận và tăng hình thành xương. Các tác dụng của calcitonin trên xương yếu hơn nhiều so với PTH và vitamin D.

5 . Hạ canxi trong máu có triệu chứng gì điển hình?

Dấu hiệu Trousseau xuất hiện khi chúng ta đo huyết áp ở cánh tay bệnh nhân và duy trì áp lực cao hơn huyết áp tâm thu 20 mmHg trong vòng 3 phút. Dấu hiệu dương tính khi cổ tay gập lại, khớp bàn – ngón gập lại, ngón tay cái gập lại trong khi các ngón khác ở tư thế duỗi. Dấu Trousseau cũng xuất hiện trong nhiễm kiềm, hạ Mg máu, hạ kali máu, tăng kali máu và ở khoảng 6% những người không hề có biểu hiện rối loạn điện giải nào. Cơ chế: Canxi cần thiết để đuy trì tính thấm bình thường của màng tế bào thần kinh ,nhờ khả năng chẹn kênh Natri trên đó.Khi nồng độ canxi ngoại bào thấp và/hoặc không hiện diện để làm chức năng của nó, tính thấm của kênh Natri sẽ tăng lên. Lượng lớn Natri đi vào trong tế bào ,tế bào trở nên kém phân cực và dễ bị kích thích đến ngưỡng điện thế hoạt động. Bằng cách gây thiếu máu cục bộ cánh tay bởi băng đo huyết áp , sự hưng phấn thần kinh (gây co cơ) được tăng lên quá mức, tạo ra những đặc điểm của triệu chứng.

6 . Hạ canxi máu ảnh hưởng như thế nào đến cơ thể bệnh nhân?

• Da khô

• Móng tay dễ gãy

• Sỏi thận hoặc tiền gửi canxi khác trong cơ thể

• Chứng mất trí

• Đục thủy tinh thể

• Eczema

Ngoài ra còn có 1 số bệnh liên quan như:

• Tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch

• Tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường

• Ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa…

Những thói quen sinh hoạt nào giúp bạn hạn chế diễn tiến của bệnh hạ canxi máu? Nhiều trường hợp hạ canxi máu được điều trị dễ dàng bằng cách thay đổi chế độ ăn uống. Uống bổ sung canxi, vitamin D hoặc magiê hoặc ăn các loại thực phẩm có chứa các chất này có thể giúp điều trị.(như: sữa, đậu bắp, củ cải xanh, mè, hạnh nhân, yogurt,…) Bạn cũng nên dành thời gian tiếp xúc với ánh mặt trời để làm tăng lượng vitamin D. Lượng vitamin D cần thiết đối với mỗi người sẽ khác nhau. Bạn hãy chắc chắn sử dụng kem chống nắng nếu đang ở dưới ánh mặt trời trong một thời gian dài. Bác sĩ có thể đề nghị một kế hoạch chế độ ăn uống giàu canxi để giúp điều trị bệnh.

Nguồn: wikipedia, Guyton sinh lí, Cơ chế triệu chứng học