Chỉ định
Chỉ định đơn giản của vasopressor là tụt HA.
Tụt HA không phải là một chẩn đoán/ bệnh, chỉ là một triệu chứng. Bệnh nhân không chết do tụt HA, bệnh nhân chết vì sốc, vì suy cơ quan – và những trường hợp này không phải là HA không đủ mà do lưu lượng máu không đủ.
Tuy nhiên, cần hiểu là, muốn có lưu lượng máu cần có huyết áp, đó là lý do tại sao chúng ta thường coi huyết áp như chỉ điểm thay thế để điều trị. Tụt HA có thể không có giảm tưới máu cơ quan và giảm tưới máu cơ quan có thể xảy ra khi HA bình thường, nhưng vì việc chẩn đoán chính xác điều này là phức tạp, bởi vậy trên lâm sàng ta thường đặt mục tiêu HA trung bình trên 65mmHg, sau đó là theo dõi dấu hiệu tưới máu cơ quan như tri giác, thể tích nước tiểu, nồng độ lactate máu…
Có nhiều phương pháp điều trị tụt HA hay sốc, thuốc tăng co bóp cơ tim trong sốc tim, bù dịch trong sốc giảm thể tích, thuốc vận mạch thường được dùng trong sốc phân bố. Tuy nhiên, trong chẩn đoán và điều trị sốc, không phải lúc nào cũng có thể chẩn đoán nguyên nhân một cách nhanh chóng và chính xác, việc chờ đợi đáp ứng với dịch truyền.. có thể mất thời gian và làm xấu đi kết cục bệnh nhân (do kéo dài thời gian thiếu máu cơ quan). Do đó, vận mạch có thể dùng sớm hơn để giữ HA, trong sốc nhiễm khuẩn ta có thể sử dụng vận mạch cùng lúc với bù dịch chứ không nhất thiết phải đợi bệnh nhân không đáp ứng với bù dịch mới dùng vận mạch.
Phân loại thuốc vận mạch
Những thuốc tác động lên mạch máu gây co mạch gọi là vasopressor, đại diện nhóm này là norepinephrine, epinephrine.
Những thuốc tác động lên tim gọi là inotrope, đại diện nhóm này gồm những thuốc như: Dobutamine, levosimedan. Ta có thể chia làm positive inotropy (làm tim co bóp mạnh hơn) và positive chronotropy (làm tim co bóp nhanh hơn). Ta cũng có những cách chia khác, gồm lusitropy (tốc độ tim thư giãn); dromotropy (tác động lên hệ dẫn truyền của tim)… Nói chung, thường thì một thuốc sẽ cùng kích thích hoặc ức chế toàn bộ các con đường trên nên sự phân chia là không quá quan trọng, ta chỉ cần hiểu đơn giản là positive/negative inotropy.
Có những thuốc có tác động lên cả tim vẫn mạch máu, được gọi là inopressor, vừa co mạch và tăng co bóp cơ tim, các thuốc như norepinephrine hay epinephrine đều thuộc nhóm này. Cuối cùng, có nhóm thuốc tăng co bóp cơ tim nhưng gây dãn mạch, nhưng thuốc này được gọi là inodilator, đại diện được dùng phổ biến là dobutamine và milrinone.
Advertisement
Quay ngược lại, tác động của thuốc vận mạch như thế nào là do vị trí thụ thể mà chúng tác động. Tác động chính của vasopressor hay inotrope là do tác động trên các catecholamine receptor (hoặc là alpha hoặc là beta). Thụ thể beta 1 nằm ở tim kích thích gây tăng co bóp cơ tim; thụ thể beta 2 nằm ở cơ trơn thành mạch vành – mạch cơ xương – cơ reissensens tiểu phế quản kích thích gây dãn mạch – dãn phế quản. Thụ thể alpha 1 năm ở mạch máu ngoại vi kích thích gây co mạch. Thụ thể dopamin có ở thần kinh trung ương và ngoại vi, ở ngoại vi có thụ thể D1 (mạch máu ngoại biên, mạch thận, mạch mạc treo) và D2 (tiền synap, có tác dụng ức chế phóng thích các hóa chất trung gian).
