Y khoa Ykhoa, y học, y tế, kiến thức, lâm sàng, cận lâm sàng, chẩn đoán, điều trị, phác đồ, diễn đàn y khoa, hệ sinh thái y khoa online, mới nhất và đáng tin cậy.
[Mayoclinic] Loét tì đè (hay loét ép)
Các triệu chứng và nguyên nhân
Tổng quan
Loét tì đè-hay còn gọi là loét ép và loét do tư thế nằm – là những tổn thương ở da và các mô do phải chịu áp lực kéo dài trên da. Loét tì đè hay gặp nhất ở vùng da phủ phía trên của các xương, như tại gót chân, cổ chân, hông và xương cùng.
Những người có nguy cơ cao bị loét tì đè do những tình trạng sức khoẻ làm hạn chế khả năng thay đổi tư thế hoặc phải giữ nguyên tư thế nằm trên giường hoặc ngồi trên ghế trong thời gian dài.
Loét tì đè có thể tiến triển trong nhiều giờ hay nhiều ngày. Hầu hết loét lành nhờ điều trị, nhưng một vài vết loét không thể lành hoàn toàn. Bạn có thể thực hiện các bước theo các quy trình để ngăn chặn bị loét tì đè và làm lành chúng.
Các triệu chứng
Các dấu hiệu cảnh báo loét tì đè hay loét do áp lực gồm:
– Thay đổi bất thường về màu sắc hay kết cấu ở da
– Phù
– Chảy dịch giống mủ
– Sờ vào một vùng da thấy lạnh hơn hay ấm hơn so với vùng da khác
– Các vùng da ấn đau
Các vết loét nằm ở giai đoạn nào dựa trên độ sâu, mức độ nghiêm trọng và các đặc điểm khác của chúng. Mức độ tổn thương da và mô thay đổi từ màu da đến tổn thương sâu liên quan đến cơ và xương.
Các vị trí thường gặp loét tì đè
Ở những người sử dụng xe lăn, loét tì đè thường xuất hiện ở vùng da ở các vị trí:
– Xương cụt hoặc mông
– Xương vai và cột sống
– Mặt sau cánh tay hay chân nơi dựa vào ghế
Ở những người phải nằm yên trên giường, loét tì đè có thể xuất hiện ở :
– Vùng sau hoặc vùng bên của đầu
– Xương vai
– Hông, vùng thấp của lưng hay xương cụt
– Gót chân, cổ chẩn và da ở phía sau khuỷu tay.
Khi nào bạn cần gặp bác sĩ
Nếu bạn thấy các dấu hiệu cảnh báo loét tì đè, hãy thay đổi tư thế nhằm giảm áp lực lên vùng da chịu áp lực. Nếu không cải thiện sau 24-48 giờ, liên hệ với bác sĩ.
Tìm kiếm chăm sóc y tế ngay nếu bạn có dấu hiệu nhiễm trùng, như là sốt, có dịch chảy ra từ vết loét, vết loét có mùi hôi, màu sắc da thay đổi, xung quanh vết loét nóng hoặc phù lên.
Nguyên nhân
Loét tì đè gây ra với áp lực đè ép lên vùng da làm giảm lưu thông máu đến da. Giảm vận động có thể làm da dễ bị tổn thương và gây ra các vết loét tì đè.
Ba yếu tố chính góp phần gây loét tì đè gồm:
Áp lực: áp lực không đổi tác động lên bất kì phần nào của cơ thể có thể làm máu đến mô ít đi. Dòng máu có vai trò rất quan trọng trong vận chuyển oxy và các chất dinh dưỡng đến nuôi mô. Nếu không có các chất dinh dưỡng này, da và các mô lân cận có thể bị tổn thương và thậm chí là chết
Ở những người bị hạn chế khả năng vận động, loại loét do áp lực này có xu hướng xảy ra ở những vùng không được đệm bằng cơ hoặc mỡ và nằm trên xương, chẳng hạn như cột sống, xương cụt, bả vai, hông, gót chân và khuỷu tay.
Ma sát: Ma sát xảy ra khi da chà xát với quần áo hay giường nằm. Nó có thể làm vùng da mỏng dễ bị tổn thương, đặt biệt nếu da ẩm.
Trượt: trượt xảy ra khi 2 bề mặt di chuyển ngược chiều nhau. Ví dụ, khi giường được nâng cao về phía đầu, bạn có thể trượt xuống giường. Khi xương cụt di chuyển xuống, vùng da phía trên xương có thể giữ nguyên vị trí – về cơ bản là bị kéo theo hướng ngược lại.
Các yếu tố nguy cơ
Các yếu tố nguy cơ của bạn có thể tăng cao nếu bạn gặp khó khăn khi cử động hay không thể thay đổi tư thế dễ dàng trong khi ngồi hoặc nằm trên giường. Các yếu tố nguy cơ bao gồm:
Bất động: điều đó có thể do sức khỏe kém, chấn thương cột sống hay các nguyên nhân khác
Đại, tiểu tiện không tự chủ: da trở nên dễ tổn thương hơn do tiếp xúc thường xuyên với nước tiểu và phân.
Mất cảm giác: chấn thương cột sống, các rối loạn thần kinh và các tình trạng khác có thể làm mất cảm giác. Mất cảm giác đau hay khó chịu có thể làm cho không nhận biết được các dấu hiệu cảnh báo và nhu cầu cần phải thay đổi tư thể.
Thiếu dinh dưỡng và mất nước: Con người cần đủ nước, calories, protein, các vitamin và chất khoáng trong bữa ăn hằng ngày để duy trì da khỏe mạnh và năng chặn tổn thương các mô.
Các tình trạng ảnh hưởng đến dòng máu: Các vấn đề sức khỏe có thể ảnh hưởng đến dòng máu, như là đái tháo đường và bệnh mạch máu, có thể làm tăng nguy cơ tổn thương mô như loét tì đè.
Các biến chứng:
Các biến chứng do loét tì đè, có một vài biến chứng đe dọa tính mạng bệnh nhân, bao gồm:
Viêm mô tế bào: Viêm mô tế bào là sự nhiễm trùng da và các mô liên kết. Nó kể thể gây nóng, viêm và phù vùng da bị ảnh hưởng. Bệnh nhân có tổn thương thần kinh thường không cảm giác đau ở vùng da bị viêm mô tế bào.
Các nhiễm trùng ở xương và khớp: nhiễm trùng do loét ép có thể ăn sâu vào các khớp và xương. Nhiễm trùng ở khớp (viêm khớp nhiễm khuẩn) có thể phá hủy sụn và mô. Nhiễm trùng ở xương (viêm tủy xương) có thể làm giảm chức năng của các khớp và chi.
Ung thư: các vết thương tổn tại mà không lành trong thời gian dài (loét Marjolin) có thể tiến triển thành một típ của carcinoma tế bào vảy.
Sốc nhiễm trùng: Loét da có thể dẫn tới sốc nhiễm trùng nhưng hiếm gặp
Dự phòng
Bạn có thể ngăn chặn loét tì đè bằng cách thay đổi tư thế thường xuyên để tránh tăng áp lực lên da. Các biện pháp khác gồm chăm sóc da tốt, bổ sung tốt dinh dưỡng và dịch hấp thu, bỏ thuốc lá, tránh stress, tập thể dục hằng ngày.
Các bí quyết được khuyến khích liên quan tới thay đổi tử thể trên giường hay ghế:
Thay đổi trọng tâm áp lực thường xuyên: Nhờ giúp đỡ thay đổi tư thể mỗi giờ.
Tự nâng cơ thể nếu được: Nếu phần trên của bạn đủ sức, chống đẩy trên xe lăn – nâng cơ thể khỏi ghế bằng cách
Sử dụng các loại xe lăn chuyên dụng: Một vài loại xe lăn cho phép bạn nghiêng chúng, điều đó có thể giảm được áp lực.
Chọn các loại đệm hay nệm có giảm áp lực: sử dụng đệm hay nệm chuyên dụng nhằm giảm áp lực và đảm bào cơ thể có tư thể tốt. Không sử dụng đệm hình bánh doughnut, vì chúng làm tập trung áp lực lên các mô xung quanh.
Điều chỉnh độ cao của giường: Nếu giường của bạn có thể nâng về phía đầu, thì nâng không quá 30 độ. Điều đó giúp không bị trượt.
Lời khuyên về chăm sóc da
Tham khảo các lời khuyên sau:
Giữ da sạch và khô ráo: Rửa sạch da với các loại chất tẩy rửa nhẹ nhàng và lau khô. Thực hiện thói quen làm sạch này thường xuyên để hạn chế da bị tiếp xúc quá nhiều chất lỏng, nước tiểu và phân.
Bảo vệ làn da: Sử dụng các loại kem bôi cung cấp lớp ẩm nhằm bảo vệ da khỏi nước tiểu và phân. Thay giường và quần áo thường xuyên nếu cần. Để ý các nút trên quần áo và các nếp nhăn ở trên giường gây kích ứng da.
Quan sát da hàng ngày. Quan sát kỹ làn da của bạn hàng ngày để biết các dấu hiệu cảnh báo về vết loét do tì đè.
Người dịch: Vạn Việt Trường Trần Gia Tân
Người hiệu đính : BS Huỳnh Lê Thái Bão
Bài viết được biên tập và dịch thuật bới ykhoa.org – vui lòng không reup khi chưa được sự cho phép!
