[Sinh lý Guyton số 77] Chuyển hóa hormon tuyến giáp

Tuyến giáp nằm ngay dưới thanh quản và trước khí quản, là tuyến nội tiết lớn nhất, ở người trưởng thành nặng khoảng 15 tới 20g. Tuyến giáp tiết hai hormon chính, thyroxine và triiodothyronine, thường gọi lần lượt là T4 và T3, Cả hai hormon này làm tăng chuyển hóa chất của cơ thể. Thiếu hụt hoàn toàn hormon tuyến giáp thường làm cho chuyển hóa cơ sở giảm 40-50% dưới mức bình thường, và bài tiết tuyến giáp quá mức có thể tăng chuyển hóa cơ sở tới 60%-100% trên mức bình thường. Bài tiết tuyến giáp được kiểm soát chủ yếu bởi thyroid- stimulating hormone (TSH) – được tiết bởi tuyến yên.

Tuyến giáp cũng tiết calcitonin, một hormon liên quan đến chuyển hóa calci, được thảo luận trong Chương 80.

Mục đích của chương này là để thảo luận về sự hình thành và chế tiết của hormon tuyến giáp, chức năng chuyển hóa và điều tiết của chúng.

TỔNG HỢP VÀ BÀI TIẾT NHỮNG HORMON CHUYỂN HÓA TUYẾN GIÁP

Khoảng 93% các hormon hoạt động chuyển hóa được tiết từ tuyến giáp là thyroxine, và 7% là triiodothyronine. Tuy nhiên, hầu hết tất cả hormon tuyến giáp được chuyển hóa cuối cùng thành triiodothyronine ở trong mô, do vậy cả hai đều quan trọng. Các chức năng của hai hormon này giống nhau, nhưng khác nhau về vận tốc hoạt động và mức độ hoạt động. Triiodothyronine mạnh khoảng bốn lần so với thyroxine, nhưng nó tồn tại trong máu với lượng nhỏ hơn nhiều và thời gian ngắn hớn nhiều so với thyroxine.

GIẢI PHẪU SINH LÝ CỦA TUYẾN GIÁP

Như trong Hình 77-1, tuyến giáp gồm số lượng lớn nang kín ( đường kính khoảng 100-300 micromet ). Những nang này chứa đầy chất bài tiết gọi là cất keo và được lót bằng lớp tế bào hình khối và tiết hormon vào lòng nang, thành phần chính của chất keo là lượng lớn glycoprotein

Thyroglobulin , trong đó chứa hormon tuyến giáp. Một khi tiết hormon vào trong nang, nó phải được hấp thu qua tế bào biểu mô nang vào máu trước khi nó có thể hoạt động trong cơ thể. Tuyến giáp có lưu lượng máu khoảng 5 lần trọng lượng của tuyến mỗi phút, cung cấp lượng máu lớn như bất kỳ khu vực nào của cơ thể, ngoại trừ vỏ thượng thận.

Tuyến giáp cũng chứa tế bào C tiết calcitonin, một hormon tham gia điều hòa nồng độ ion calci trong huyết tương, được thảo luận trong chương 80.

VAI TRÒ CỦA IOD TRONG TỔNG HỢP THYROXIN

Để duy trì tổng hợp thyroxin cần thiêt cho cơ thể ,cẩn khoảng 50 mg/năm iod hấp thu vào dưới dạng idodua, hoặc khoảng 1 mg/tuần. Để ngăn tình trạng thiếu iod, trong muối ăn thường được trộn thêm một lượng iod với tỷ lệ NaI/NaCl là 1/100,000.

Số phận của iod hấp thu: iod của thức ăn được hấp thu từ đường tiêu hóa đi vào máu tương tự như clorua. Thông thường, hầu hết iodua nhanh chóng được đào thải qua thận, nhưng chỉ khoảng 1/5 từ tuần hoàn máu vào tế bào tuyến giáp và được sử dụng để tổng hợp hormon tuyến giáp.

BƠM IOD-THE SODIUM-IODIDE SYMPORTER (IODIDE TRAPPING – BẪY IOD)

Giai đoạn đầu hình thành hormon tuyến giáp, Hình 77-2, là vận chuyện iod từ máu vào các tế bào tuyến giáp và các nang giáp. Màng đáy của tế bào tuyến giáp có khả năng đặc biệt để bơm iod tích cực vào trong tế bào. Bơm này được thực hiện bởi hoạt động của sodium-iodide symporter, đồng vận chuyển 1 ion iod với 2 ion natri qua màng đáy bên vào trong tế bào. Năng lượng để vận chuyển iod chống lại gradient nồng độ đến từ bơm Na+/K +ATPase (ATPase- adenosine triphosphatase ) .

Nó bơm natri ra khỏi tế bào,do đó tạo ra một nồng độ natri thấp trong tế bào và một gradient tạo điều kiện cho natri khuếch tán vào tế bào

Quá trình tập chung iod trong tế bào gọi là bẫy iod(iodide trapping). Trong một tuyến giáp bình thường, bơm iod duy trì nồng độ trong tuyến gấp khoảng 30 lần nồng độ trong máu. Khi tuyến giáp hoạt động đến mức cực đại, tỷ lệ nồng độ này có thể tăng cao 250, tỷ lệ bẫy iod của tuyến giáp chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố, quan trọng nhất là nồng độ TSH; TSH kích thích và việc cắt bỏ tuyến yên thực sự giảm đáng kể hoạt động bơm iod trong tế bào tuyến giáp.

Iod được vận chuyển ra ngoài tế bào tuyến giáp qua màng đỉnh vào nang bởi phân tử vận chuyển clo-iod ngược chiều là pendrin. Các tế bào biểu mô tuyến giáp cũng tiết vào lòng ống thyroglobulin là kết quả của acid amin tyrosin kết hợp với iod. Như được thảo luận ở phần tiếp.

THYROGLOBULIN VÀ ĐẶC ĐIỂM HÓA HỌC CỦA QUÁ TRÌNH TỔNG HỢP THYROXIN VÀ TRIIODOTHYRONIN

Hình thành và chế tiết của Thyroglobulin bởi tế bào tuyến giáp. Các tế bào tuyến giáp là các tế bào tiết protein điển hình, Hình 77-2. Mạng lưới nội chất và tế bào Golgi tổng hợp và chế tiết vào các nang một lượng lớn phân tử thyroglobulin, trọng lượng phân tử khoảng 335,000.

Mỗi phân tử thyroglobulin chứa khoảng 70 acid amin tyrosin, và chúng là chất kết hợp với iod để tạo thành hormon giáp. Như vậy, các hormon tuyến giáp nằm trong phân tử thyroglobulin. Đó là các hormone thyroxine và triiodothyronine hình thành từ các axit amin tyrosine phần còn lại của phân tử thyroglobulin trong khi tổng hợp hormon tuyến giáp và hormon này lưu giữ trong các nang keo.

Oxi hóa của ion iodua. Bước quan trọng đầu tiên trong sản xuất hormon tuyến giáp là chuyển ion iodua sang dạng oxy hóa của iod nguyên tử ( oxidized form of iodine), đó là iod mới sinh (I0 ) hoặc I − ,những dạng này có khả năng gắn trực tiếp với tyrosin. Phản ứng oxy hóa của ion iodua được thúc đẩy nhờ enzym peroxidase và nó phối hợp với hydrogen peroxide, nó cung cấp một lượng lớn để có thể oxy hóa iod. Enzym peroxidase được phân bố ở phần chóp của màng tế bào hoặc trong tế bào chất , do vậy cung cấp iod oxy hóa ở điểm chính xác trong tế bào nơi các phân tử thyroglobulin sinh ra từ bộ máy Golgi và đi qua màng tế bào dự trữ trong chất keo tuyến giáp. Khi hệ thống peroxi-dase bị ức chế hoặc thiếu perosidase bẩm sinh, thì tỷ lệ tạo hormon giáp bằng không.

Tyrosine được ion hóa và hình thành hormon giáp-“Organification” của Thyroglobulin. Gắn kết của iodine với phân tử thyroglobulin gọi là organification của thyroglobulin. Iod oxy hóa ( ở dạng phân tử) sẽ gắn trực tiếp với tyrosin với tốc độ chậm. Tuy nhiên trong tế bào tuyến giáp, iod oxy hóa được gắn với enzym peroxidase (Hình 77-2) làm cho quá trình này xảy ra trong vài giây hoặc vài phút. Do đó, hầu như thyroglobulin được bài tiết nhanh từ bộ máy Golgi hoặc nó được tiết qua phần chóp của màng vào nang, khoảng 1/6 tyrosine trong phân tử thyroglobulin gắn kết với iod.

Hình 77-3 biểu diễn giai đoạn tiếp theo của tyrosine được iod hóa và cuối cùng hình thành 2 hormonquan trọng, thyroxine và triiodothyronine. Đầu tiên tyrosine kết hợp với iod hình thành monoiodotyrosine và sau đó là diiodotyrosine. Trong vài phút đến vài giờ, có khi vài ngày tiếp theo, càng ngày càng nhiều các iodotyrosine còn lại ghép đôi với nhau.

Sản phẩm của phản ứng kết cặp chính là thyroxine (T4), nó được hình thành từ hai phân tử diiodotyrosine kết hợp với nhau; thyroxine vẫn là một phần của phân tử thyroglobulin. Hoặc một phân tử monoiodotyrosine kết cặp diiodotyrosine khác để tạo thành triiodothyronine (T3),nó đại diện cho khoảng 1/15 hormon cuối cùng. Lượng nhỏ reverse T3 (RT3) hình thành do kết hợp của diiodotyrosine với monoiodotyrosine, nhưng RT3 không biểu hiện chức năng quan trọng ở người

Dự trữ Thyroglobulin. Tuyến giáp khác với tuyến nội tiết khác, nó có khả năng chứa một lượng lớn hormon. Sau khi tổng hợp hormon tuyến giáp , mỗi phân tử thyroglobulin chứa tới 30 phân tử thyrosine và một ít triiodothyronine. Trong quá trình này, các hormon tuyến giáp được chứa trong các nang có khả nang duy trì tình trạng hormon bình thường từ 2-3 tháng. Do đó, khi dừng tổng hợp hormon tuyến giáp, ta vẫn chưa quan sát được các triệu chứng trong vài tháng.

GIẢI PHÓNG THYROXINE VÀ TRIIODOTHYRONINE TỪ TUYẾN GIÁP

Hầu hết thyroglobulin không được bài tiết vào tuần hoàn máu; thay vào đó là thyroxine và triiodothyronine tách ra từ phân tử thyroglobulin , và các hormon tự do được bài tiết sau đó. Quá trình này xảy ra như sau: phần màng đỉnh tế bào tuyến giáp đưa ra chân giả bọc lấy dịch keo trong túi tuyến hình thành bọng kiểu ẩm bào ( pinocytic vesicles) nó đi vào đỉnh tế bào tuyến giáp. Sau đó lysosomes trong tế bào chất ngay lập tức hợp với các bọng này hình thành bọng tiêu hóa (digestive vesicles) chứa enzym tiêu hóa từ lysosome trộn với chất. Các proteases trong số các enzym làm biến đổi phân tử thyroglobulin và giải phóng thyroxine và triiodothyronine dưới dạng tự do, sau đó nó khuếch tán qua màng đáy tế bào vào các mao mạch xung quanh. Do đó, hormon tuyến giáp được bài tiết vào máu.

Một số thyroglobulin trong chất keo vào tế bào tuyến giáp bởi endocytosis sau gắn với megalin, một protein ở trên màng phía lòng của tuyến. Phức hợp megalin-thyroglobulin được vận chuyển qua tế bào bởi transcytosis tới màng đáy bên, nơi đó một phần của megalin vẫn còn gắn với thyroglobulin và được bài tiết vào mao mạch.

Khoảng 3/4 tyrosine được iod hóa (iodinated tyrosine) trong thyroglobulin không bao giờ biến đổi thành hormon tuyến giáp nhưng vẫn cònmonoiodotyrosine và diiodotyrosine. Trong quá trình biến đổi phân tử thyroglobulin để giải phóng thyroxine và triiodothyronine, các tyrosine được iod hóa này cũng được giải thoát từ phân tử thyroglobulin. Tuy nhiên chúng không được bài tiết vào máu. Thay vào đó, chúng được phân tách bởi enzym deiodinase giải phóng iod, gần như tất cả iod này có thể được tái sử dụng trong tuyến giáp hình thành hormon . Trong trường hợp thiếu enzym deiodinae bẩm sinh, nhiều người rơi vào tình trạng thiếu hụt iod do không xảy ra chu trình tạo hormon này.

Mức bài tiết hàng ngày của Thyroxine và Triiodothyronine. Khoảng 93% hormon tuyến giáp được bài tiết từ tuyến giáp thường là thyroxine và chỉ 7% là triiodothyronine. Tuy nhiên trong vài ngày sau đó, khoảng một nửa thyrosine dần chuyển sang dạng không kết hợp với iod (deiodinated) để tạo thành triiodothyronine . Do đó, hormon cuối cùng được giải phóng và sử dụng trong mô chủ yếu là triiodothyronine-tổng cộng khoảng 35 micrograms triiodothyronine mỗi ngày.

VẬN CHUYỂN THYROXINE VÀ TRIIODOTHYRONINE TỚI CÁC MÔ

Thyroxine Và Triiodothyronine được gắn với Protein huyết tương. Khi vào máu, hơn 99% thyroxine và triiodothyronine ngay lập tức kết hợp với một vài protein huyết tương, tất cả chúng được tổng hợp từ gan. Chúng kết hợp chủ yếu với globulin gắn thyroxine và ít hơn nhiều với tiền albumin và albumin gắn với thyrosine.

Thyroxine và Triiodothyronine được tiết dần vào mô tế bào. Do ái lực cao của protein huyết tươngvới hormon tuyến giáp, thyrosie được giải phóng vào tế vào chậm. Một nửa thyrosine trong máu là được giải phóng vào các mô tế bào khoảng 6 ngày, trong khi đó một nửa triiodothyronine-do ái lực thấp hơn- được giải phóng vào tế bào khoảng 1 ngày.

Khi vào các tế bào mô, cả thyroxine và triiodothyronine lại gắn với các protein trong tế bào, gắn kết với thyrosine mạnh hơn so với triiodothyronine. Do vậy, nhưng trong thời gian này trong các tế bào đích lại được dự trữ lần nữa và dùng từ từ trong vài ngày hoặc vài tuần

Hormon tuyến giáp khởi phát chậm và hoạt động kéo dài. Sau khi tiêm một lượng lớn thyrosine vào cơ thể người, cơ bản nó không ảnh hưởng đến mức độ chuyển hóa, có thể phân biệt trong 2-3 ngày, chúng tỏ có một giai đoạn tiềm tàng trước khi thyrosine bắt đầu tác dụng . Một khi khi ảnh hưởng bắt đầu, nó tăng dần và đạt tối đa trong vòng 10-12 ngày, biểu hiện Hình 77-4. Sau đó giảm một nửa khoảng 15 ngày. Một số ảnh hưởng kéo dài 6 tuần tới 12 tháng.

Tác dụng của triiodothyronine xảy ra nhanh gấp khoảng 4 lần so với thyrosine, với chu kỳ tiềm tàng ngắn 6 -12 giờ và hoạt động tế bào cực đại trong khoảng 2-3 ngày

Hầu hết chu kỳ tiềm tàng và phát huy tác dụng của hormon có thể do gắn với protein cả trong huyết tương và trong tế bào mô,và bởi bài tiết chậm sau đó. Tuy nhiên, chúng ta sẽ thấy trong phần thảo luận tiếp theo , chu kỳ tiềm tàng cũng là hết quả từ phương pháp mà các hormon thực hiện chứng năng chủa chúng trong tế bào.

CHỨC NĂNG SINH LÝ CỦA HORMON TUYẾN GIÁP

HORMON TUYẾN GIÁP TĂNG PHIÊN MÃ LƯỢNG LỚN GEN

Tác dụng chung của hormon tuyến giáp là khởi động phiên mã của lượng lớn gen ( Hình 77-5). Do đó, trong hầu hết các tế bào cơ thể, lượng lớn các enzym protein, protein cấu trúc, protein vận chuyển và chất khác được tổng hợp. kết quả đều làm tăng hoạt động chức năng trong cơ thể

Hầu hết Thyroxine được bài tiết Thyroid được biến đổi thành Triiodothyronine . Trước khi quyết định các gen tăng phiên mã, một iod được tách ra từ thyroxine hình thành triiodothyronine. Các recepter hormon tuyến giáp trong tế bào có ái lực cao với triiodothyronine. Vì vậy, hơn 90% các phân tử hormon tuyến giáp gắn với các recepter là triiodothyronine.

Hormon tuyến giáp hoạt hóa reecepter trong nhân. Các recepter hormon tuyến giáp gắn với sợi DNA hoặc nằm gần chúng . Receptor hormon tuyến giáp thường tạo thành một heterodimer với retinoid X receptor (RXR) ở yếu tố phản ứng hormon tuyến giáp trên DNA( thyroid hormone response elements). Sau khi gắn với hormon giáp , recepter trở nên hoạt động và bắt đầu quá trình phiên mã. Tạo ra một lượng lớn mRNA trong vài phút đến vài giờ bởi t- RNA trên ribosome trong tế bào chất để hình thành hàng trăm protein mới trong tế bào. Tuy nhiên không phải tất cả protein đều tăng cùng tỷ lệ như nhau, một số chỉ tăng nhẹ, số khác tăng ít nhất 6 lần. Người ta tin rằng hầu hết hoạt động của hormon tuyến giáp do các enzym tiếp theo và chức năng của protein mới.

Tuyến giáp cũng có tác dụng ngoài nhân tế bào, Hormon tuyến chúng tác dụng độc lập với phiên mã gen. Ví dụ, một số ảnh hưởng của hormon tuyến giáp xảy ra trong vài phút quá nhanh để giải thích thay đổi trong tổng hợp protein và không ảnh hưởng bởi chất ức chế phiên mã và dịch mã. Những hoạt động đã được mô tả trong một số mô, gồm tim và tuyến yên, cũng như mô mỡ. Vị trí hoạt động ngoài nhân tuyến giáp hoạt động ở màng tế bào, tế bào chất, và có thể ở một số bào quan như ty thể. Hoạt động ngoài nhân của hormon tuyến giáp bao gồm điều chỉnh của kênh ion và oxy hóa phosphorylvà xuất hiện liên quan tới hoạt động vận chuyển thứ phát trong tế bào như là cyclic adenosine monophosphate (cAMP) hoặc dòng thác tín hiệu protein kinase

HORMON TUYẾN GIÁP LÀM TĂNG HOẠT ĐỘNG CHUYỂN HÓA TẾ BÀO

Hormon tuyến giáp tăng hoạt độngchuyển hóa ở hầu hết tất cả các mô trong cơ thể. Mức chuyển hóa cơ sở có thể tăng từ 60-100% trên mức bình thường nếu hormon tuyến giáp được bài tiết nhiều. Mức sử dụng thức ăn hàng ngày để cung cấp năng lượng được tăng đáng kể. Mặc dù tổng hợp hormon tăng, nhưng mức thoái hóa protein cũng tăng lên. Tốc độ phát triển của người trẻ được tăng nhanh. Các hoạt động tinh thần dễ hưng phấn, và hoạt động của hầu hết các tuyến nội tiết khác cũng được tăng cường.

Hormon tuyến giáp tăng số lượng và hoạt động của các ty thể (Mitochondria). Khi thyroxine hoặc triiodothyronine được đưa vào động vật, ty thể trong hầu hết các tế bào của cơ thể động vật tăng kích thước và sô lượng. Hơn nữa, tổng diện tích bề mặt ty thể hầu như tăng gần tương ứng với mức chuyển hóa của toàn bộ cơ thể động vật. vì vậy, một trong số hoạt động của thyrosine có thể chỉ đơn giản tăng số lượng và hoạt động ty thể,do đó làm tăng tốc độ hình thành ATP để cung cấp năng lượng cho tế bào. Tuy nhiên, tăng số lượng và hoạt động của ty thể có thể do tăng hoạt động của tế bào.

Hormon tuyến giáp tăng vận chuyển ion qua màng tế bào. Một trong những enzym tăng hoạt động có liên quan hormon tuyến giáp là Na-K-ATPase làm tăng hoạt động vận chuyển Natri và Kali qua màng tế bào của một số mô. Do quá trình này sử dụng năng lượng và sinh nhiệt trong cơ thể, có thể được coi là một trong các cơ chế qua đó hormon tuyến giáp làm tăng trao đổi chất của cơ thể. Trong thực tế, hormon tuyến giáp cũng làm cho màng của hầu hết tế bào rò rỉ ion natri , hơn nữa là tăng hoạt động của bơm natri và tăng sinh nhiệt.

ẢNH HƯỞNG CỦA HORMON TUYẾN GIÁP LẾN SỰ PHÁT TRIỂN

Hormon tuyến giáp có cả tác động chung và riêng lên sự phát triển. Cho ví dụ, từ lâu hormon tuyến giáp được biết là quan trong cho thay đổi hình dạng của nòng nọc thành ếch.

Ở loài người, ảnh hưởng của hormon này lên sự phát triển là rõ nhất khi phát triển ở trẻ nhỏ. Ở những trẻ nhược năng tuyến giáp, phát triển cơ thể sẽ chậm lại. Ở những trẻ ưu năng tuyến giáp, thường xảy ra phát triển xương quá mức, làm cho trẻ có chiều cao hơn so với tuổi. Tuy nhiên, cả xương cũng trưởng thành nhanh hơn và cốt hóa sớm hơn, do vậy thời kỳ trưởng thành của trẻ ngắn lại và nó có chiều cao của người trưởng thành sớm hơn.

Ảnh hưởng quan trọng của hormon tuyến giáp là thúc đẩy trưởng thành và phát triển của não trong thời kỳ bào thai và những năm đầu sau sinh. Nếu lượng hormon tuyến giáp không được bài tiết đủ trong thời kỳ bào thai thì sự phát triển và trưởng thành của não trước và sau sinh sẽ chậm lại, não sẽ nhỏ hơn bình thường. Nếu không được điều trị bằng liệu phá hormon thích hợp sẽ có thể phải sống trong tình trạng thiểu năng trí tuệ suốt cuộc đời. Tình trạng này sẽ được thảo luận vào chương sau.

ẢNH HƯỞNG CỦA HORMON TUYẾN GIÁP LÊN CÁC CƠ CHẾ ĐẶC BIỆT

Tác dụng lên chuyển hóa carbohydrate. Hormon tuyến giáp kích thích tất cả các yếu tố liên quan chuyển hóa carbohydrate, bao gồm tăng khả năng thu nhận glucose tế bào, tăng phân giải glycogen, tăng tạo đường mới, tăng hấp thu vào ống tiêu hóa, và tăng bài tiết insulin nó là kết quả ảnh hưởng thứ phát trong chuyển hóa carbohydrate. Tất cả những ảnh hưởng này có thể giải thích dựa trên khả năng làm tăng cường chuyển các enzym hormon tuyến giáp.

Tác dụng lên chuyển hóa chất béo. Tất cả các chuyển hóa trong chất béo đều chịu ảnh hưởng của hormon tuyến giáp. Đặc biệt, chất béo được huy động nhanh chóng từ các mô mỡ, làm giảm chất béo dự trữ trong cơ thể tới mức lớn hơn bất kỳ mô khác. Huy động lipid từ mô mỡ cũng tăng acid béo tự do trong huyết tương và cũng tăng cường oxy hóa acid béo trong tế bào

Tác dụng lên mỡ trong máu và trong gan. Tăng hormon tuyến giáp làm giảm nồng độ cholesterol, phospholipid, và triglycerid trong huyết tương, mặc dù nó làm tăng acid béo tự do. Ngược lại giảm tiết tuyến giáp nhiều làm tăng nồng độ cholesterol, phosholipid và triglycerid trong huyết tương và lắng động quá mức chất béo trong gan. Tăng nồng độ cholesterol máu kéo dài do nhược năng tuyến giáp thường liên quan với xơ vữa động mạch nặng, được thảo luận ở chương 69. Một trong những cơ chế mà hormon tuyến giáp làm giảm nồng độ cholesterol trong huyết tương là tăng bài tiết cholesterol qua đường mật và kết quả mất theo phân. Một cơ chế có thể tăng tiết cholesterol là hormon giáp là tăng số lượng recepter gắn đặc hiệu với protein tỷ trọng thấp trên tế bào gan, làm loại bỏ nhanh chóng cholesterol vào trong lipoprotein.

Tăng nhu cầu vitamin. Do hormon tuyến giáp làm tăng rất nhiều enzym của cơ thể và các vitamin là cần thiết cho các enzym hoặc coenzym, nên hormon tuyến giáp làm tăng nhu cầu các vitamin. Vì vậy, sự thiếu hụt tương đối vitamin có thể xảy ra khi quá nhiều hormon tuyến giáp được bài tiết, trừ khi tại cùng 1 thời gian, số lượng vitamin mà cần tăng lên là sẵn có để dùng.

Tăng mức độ chuyển hóa cơ sở. Bởi vì hormon tuyến giáp làm tăng chuyển hóa của hầu hết các tế bào của cơ thể nên quá nhiều hormon có thể tăng mức độ chuyển hóa cơ sở từ 60-100 % trên mức bình thường.Ngược lại, khi hormon không được sản xuất, mức chuyển hóa cơ sở giảm xuống bằng một nửa bình thường. Hình 77-6 cho thấy mối tương quan giữa dự trữ hormon tuyến giáp hằng ngày và mức độ chuyển hóa cơ sở. Lượng vô cùng hormon tuyến giáp cần phải có để gây ra mức chuyển hóa cơ sở cao.

Giảm trọng lượng cơ thể. Tăng một lượng lớn hormon tuyến giáp hầu hết luôn giảm trọng lượng cơ thể, và giảm một lượng lớn hormon giáp hầu hết luôn làm giảm trọng lượng cơ thể, tuy nhiên, tác dụng này không luôn luôn xảy ra bởi hormon giáp cũng làm tăng sự ngon miệng, có thể cân bằng với mức độ chuyển hóa.

Tăng dòng máu và lưu lượng tim. Tăng chuyển hóa ở mô làm cho mức sử dụng oxy nhiều hơn bình thường và giải phóng các sản phẩm chuyển hóa cuối cùng từ mô nhiều hơn bình thường. Tác dụng này gây ra giãn mạch ở hầu hết các mô của cơ thể, vì vậy làm tăng tuần hoàn máu. Tỉ lệ dòng máu ở da đặc biệt tăng bởi tăng nhu cầu thải nhiệt từ cơ thể. Kết quả là khi lượng máu tăng thì lưu lượng tim cũng tăng, có khi tăng lên 60% hoặc hơn so với bình thường khi có quá nhiều hormon tuyến giáp và giảm xuống chỉ còn 50% bình thường trong nhược giáp nặng.

Tăng nhịp tim. Hormon tuyến giáp có tác dụng tăng nhịp tim rõ hơn là tăng lưu lượng tim. Bởi vậy, hormon giáp dường như tác dụng trực tiếp lên tính dễ bị kích thích của tim, tăng nhịp tim. Tác dụng này đăc biệt quan trọng bởi nhịp tim là 1 dấu hiệu quan trọng mà các nhà lâm sàng hay dùng để đánh giá sự bài tiết hormon giáp là quá mức hay giảm đi.

Tăng sức co bóp của tim. Sự hoạt động các enzym tăng lên gây ra bởi tăng sản xuất hormon giáp dường như làm tăng sức co bóp của tim khi chỉ một lượng thừa nhẹ hormon giáp được bài tiết. Tác dụng này tương tự như tăng sức co bóp của tim khi sốt nhẹ và khi tập luyện. Tuy nhiên khi hormon giáp tăng lên rõ rệt, sức co bóp cơ tim giảm đi bởi tăng thoái hóa protein dài ngày. Thực vậy, một vài bệnh nhân nhiễm độc giáp nặng chết vì suy tim mất bù và tăng sức tải của tim bởi tăng cung lượng tim.

Huyết áp bình thường. Huyết áp trung bình thường vẫn bình thường sau tiêm hormon tuyến giáp. Bởi tăng lưu lượng máu qua mô giữa các nhịp tim, áp lực mạch thường tăng lên,với áp lực tâm thu tăng lên 10-15 mmHg trong cường giáp và áp lực tâm trương giảm tương ứng.

Tăng hô hấp. Tăng mức chuyển hóa, tăng sử dụng oxy và hình thành carbon dioxide, những tác dụng này kích thích mọi cơ chế mà làm tăng tần số và cường độ hô hấp.

Tăng nhu động đường tiêu hóa. Tăng sự ngon miệng và thức ăn hormon giáp vừa tăng tiết dịch tiêu hóa, vừa làm tăng nhu động đường tiêu hóa. Vì vậy cường giáp thường dẫn đến tiêu chảy, trong khi thiếu hụt hormon giáp có thể gây táo bón

Tác dụng lên hệ thần kinh trung ương. Nhìn chung hormon tuyến giáp tăng nhanh trong quá trình hoạt động của não, mặc dù quá trình này có thể bị phân tách ra ; ngược lại, thiếu hụt hormon tuyến giáp làm giảm nhanh hoạt động của não. Một người ưu năng tuyến giáp sẽ rất dễ kích thích và có khuynh hướng rối loạn thần kinh chức năng, như là lo lắng quá mức, hoang tưởng.

Ảnh hưởng lên chức năng cơ. Tăng nhẹ hormon tuyến giáp thường làm cơ tăng phản ứng, nhưng khi lượng hormon được bài tiết quá nhiều, cơ trở nên yếu vì tăng thoái hóa protein của cơ. Mặt khác nếu thiếu hormon giáp cơ trở nên chậm chạp nhất là giãn ra chậm sau khi co.

Run cơ. Một trong những dấu hiệu đặc trưng của ưu năng tuyến giáp là run cơ, Triệu chứng này không phải là run cơ biên độ lớn như trong bệnh Parkinson hoặc khi một người rùng mình bởi nó xảy ra nhanh với tần số 10-15 lần /giây. Run cơ có thể được quan sát dễ dàng bằng cách đặt một tờ giấy lên các ngón tay duỗi thẳng và chú ý mức độ rung của tờ giấy. Kiểu run cơ này được cho rằng là do tăng hoạt hóa các synap thần kinh ở vùng tủy sống điều hòa trương lực cơ. Run là một dấu hiêu quan trọng để đánh giá mức độ tác dụng của hormon tuyến giáp đối với hệ thần kinh trung ương.

Ảnh hưởng đến giấc ngủ. Bởi tác dụng của hormon giáp lên hệ thống cơ và hệ thần kinh trung ương, một người cường giáp thường có cảm giác mệt mỏi liên tục, nhưng bởi tác dụng dễ kích thích của hormon giáp lên synap nên gây khó ngủ. Ngược lại, trạng thái ngủ gà là đặc trưng của nhược giáp, có khi ngủ 12 -14 tiếng/1 ngày.

Tác dụng lên các tuyến nội tiết khác. Tăng hormon giáp làm tăng mức độ bài tiết của một vài tuyến nội tiết khác, mà còn tăng nhu cầu hormon của mô.Ví dụ, tăng tiết thyroxine tăng mức độ chuyển hóa glucose ở hầu hết mọi nơi trong cơ thể và vì thế gây ra tăng bài tiết insulin tương ứng bởi tụy. Cũng thế, hormon giáp làm tăng nhiều hoạt động chuyển hóa liên quan đến hình thành xương và hệ quả là tăng hormon cận giáp. Hormon tuyến giáp cũng tăng glucocorticoids tuyến thượng thận bị bất hoạt bởi gan

Mức độ tăng tiết không hoạt động dẫn đến feedback tăng sản xuất hormon adreno-corticotropic bởi thùy trước tuyến yên và vì vậy, tăng bài tiết glucocorticoid bởi tuyến thượng thận.

Tác dụng của hormon giáp lên chức năng sinh dục. Để chức năng sinh dục bình thường, bài tiết của tuyến giáp cần trong khoảng bình thường. Ở nam giới, thiếu hormon giáp có thể mất dục tính, bài tiết quá nhiều hormon thỉnh thoảng gây ra bất lực.

Ở phụ nữ, thiếu hormon giáp thường gây ra băng kinh, đa kinh, tương ứng là chảy máu kinh quá nhiều và chảy máu kinh thường xuyên. Tuy nhiên,kỳ lạ là có những phụ nữ khác thiếu hormon giáp có thể kinh nguyệt không đều và đôi khi thậm chí là vô kinh.

Suy giáp ở phụ nữ, cũng như ở nam giới, có thể dẫn đến giảm mạnh ham muốn tình dục. ở phụ nữ cường giáp, kinh thưa (giảm đáng kể chảy máu) là thường gặp và đôi khi xảy ra vô kinh.

Hoạt động của hormon giáp lên các tuyến sinh dục không thể xác định được chức năng rõ ràng nhưng có lẽ là kết quả của một sự kết hợp tác dụng chuyển hóa trực tiếp lên tuyến sinh dục, cũng như tác dụng feedback kích thích hoặc ức chế thông qua hormon thùy trước tuyến yên mà kiểm soát chức năng sinh dục

ĐIỀU HÒA TIẾT HORMON GIÁP

Để duy trì hoạt động chuyển hóa bình thường của cơ thể, chính xác hormon giáp cần phải được bài tiết liên tục, để đạt được mức độ bài tiết lý tưởng, cơ chế feedback cụ thể tác dụng thông qua tuyến dưới đồi và thùy trước tuyến yên để kiểm soát tốc độ bài tiết của tuyến giáp. Những cơ chế này được mô tả ở phần sau.

TSH ( TỪ THÙY TRƯỚC TUYẾN YÊN) LÀM TĂNG BÀI TIẾT HORMON GIÁP

TSH còn gọi là thyrotropin, là một hormon thùy trước tuyến yên, nó là một glycoprotein có trọng lượng phân tử khoảng 28000. Hormon này, cũng được bàn đến ở chương 75, làm tăng bài tiết T3 và T4 của tuyến giáp. Nó có tác dụng rõ ràng lên tuyến giáp như sau:

1.Tăng phân giải protein của thyroglobulin được dự trữ trong nang, giải phóng hormon giáp vào máu và làm giảm chất keo trong lòng nang.

2.Tăng hoạt động của các bơm iod, làm tăng mức độbắt iod trong tế bào tuyến, có khi tăng tỉ lệ giữa nồng độ iod nội bào và ngoại bào trong tuyến gấp 8 lần bình thường

3. Tăng kết hợp iod với tyrosine để hình thành hormon giáp
4. Tăng kích thước và tăng hoạt động bài tiết của các tế bào giáp
5. Tăng số lượng các tế bào giáp cùng với thay đổi tế bào từ dạng khối thành dạng trụ và các tế bào biểu mô tuyến giáp vào nang.

Tóm lại, TSH tăng tất cả các hoạt động bài tiết của tế bào tuyến giáp.

Tác dụng sớm quan trọng nhất sau khi tiêm TSH là bắt đầu phân giải protein của thyroglobulin, gây ra tăng T3 và T4 trong máu trong vòng 30 phút. Các tác dụng khác cần đến hàng giờ thậm chí hàng ngày hàng tuần để đạt được đầy đủ.

Tác dụng kích thích của TSH thông qua trung gian AMP vòng.

Hầu hết các tác dụng khác nhau của TSH lên tế bào giáp là kết quả hoạt động của “chất truyền tin thứ 2” – hệ thống cAMP của tế bào.

Đầu tiên là sự kết hợp TSH với receptor đặc hiệu trên bề mặt màng tế bào tuyến giáp. Sự kết hợp này hoạt hóa adenylyl cyclase ở màng tế bào. Cuối cùng cAMP hoạt động như một chất truyền tin thứ 2 hoạt hóa protein kinase, gây ra sự phosphoryl hóa phức tạp cho toàn tế bào. Kết quả là ngay lập tức tăng cả bài tiết hormon giáp và cả phát triển kéo dài của chính mô tuyến giáp.

Cơ chế này kiểm soát hoạt động của tế vào giáp tương tự như chức năng “chất truyên tin thứ 2” của cAMP đối với các mô đích khác của cơ thể, được bàn đến ở chương 75.

SỰ BÀI TIẾT TSH CỦA THÙY TRƯỚC TUYẾN YÊN ĐƯỢC ĐIỀU HÒA BỞI TRH TỪ VÙNG DƯỚI ĐỒI

Sự bài tiết TSH của thùy trước tuyến yên được kiểm soát bởi hormon vùng dưới đồi, thyrotropin – releasing hormone (TRH), được bài tiết từ tận cùng thần kinh ở vùng lồi giữa vùng dưới đồi. Từ lồi giữa, TRH được vận chuyển đến thùy trước tuyến yên thông qua hệ mạch cửa dưới đồi-yên, được giải thích ở Chương 75.

TRH là một peptid có 3 aa – pyroglutamyl-histidyl-proline. TRH kích thích tế bào thùy trước tuyến yên tăng sản xuất TSH. Khi hệ thống mạch cửa từ vùng dưới đồi đến thùy trước tuyến bị chặn, mức độ bài tiết TSH của thùy trước tuyến yên giảm mạnh nhưng không về 0.

Cơ chế phân tử TRH gây ra bởi tế bào tiết TSH của thùy trước tuyến yên để sản xuất TSH đầu tiên là sự kết hợp với receptor TRH của màng tế bào tuyến yên. Sự kết hợp này hoạt hóa một nồng độ gần như hằng định hormon giáp tự do trong Hệ thống truyền tin thứ 2 phospholipase trong tế bào tuyến yên để sản xuất một lượng lớn phospholipase C,tiếp theo là một chuỗi các chất truyền tin thứ 2 khác bao gồm ion Ca và diacyl glycerol, cuối cùng giải phóng TSH.

Tác dụng của lạnh và các kích thích thần kinh khác lên sự bài tiết TRH và TSH. Một trong những kích thích được biết đến nhất làm tăng bài tiết TRH bỏi vùng dưới đồi và từ đó gây bài tiết TSH bởi thủy trước tuyến yên là sự tiếp xúc của động vật với lạnh. Tác dụng này gần như chắc chắn là kết quả của sự kích thích trung tâm điều hòa nhiệt ở vùng dưới đồi. Sự tiếp xúc của chuột với điều kiện lạnh trong vài tuần làm tăng sản xuất hormon giáp có khi tăng tới 100% so với bình thường và có thể tăng mức độ chuyển hóa cơ sở tới 50%. Thực vậy, con người di chuyển tới vùng giá rét (Bắc cực) được biết đến có mức chuyển hóa cơ sở cao hơn 15-20 % so với bình thường.

Phản ứng cảm xúc khác nhau cũng có thể ảnh hưởng tới sản xuất TRH và TSH vì thế gián tiếp ảnh hưởng đến bài tiết hormon giáp. Trạng thái kích thích và lo lắng gây kích thích mạnh hệ thần kinh giao cảm gây ra giảm đột ngột bài tiết TSH, có lẽ bởi những trạng thái này làm tăng mức chuyển hóa và nhiệt độ cơ thể vì vậy tác dụng ngược lên trung tâm điều hòa nhiệt.

Không những tác dụng của cảm xúc mà còn tác dụng của lạnh được quan sát sau khi cắt cuống tuyến yên, chứng tỏ rằng những tác dụng này thông qua trung gian tuyến dưới đồi.

TÁC DỤNG FEEDBACK CỦA HORMON GIÁP LÀM GIẢM BÀI TIẾT TSH CỦA THÙY TRƯỚC TUYẾN YÊN

Tăng hormon giáp trong dịch cơ thể làm giảm bài tiết TSH bởi thùy trước tuyến yên. Khi mức độ bài tiết hormon giáp tăng 1,75 lần so với bình thường, mức độ bài tiết TSH giảm về tới 0. Hầu như tác dụng feedback này xảy ra thậm chí khi thùy trước tuyến yên tách rời vùng dưới đồi. Vì vậy, xem Hình 77-7, có thể thấy tăng hormon giáp ức chế thùy trước tuyến yên bài tiết TSH chủ yếu do tác dụng trực tiếp lên chính thùy trước tuyến yên. Không kể đến cơ chế feedback, tác dụng của nó là duy trì dịch tuần hoàn của cơ thể.

Chất kháng giáp ức chế bài tiết của tuyến giáp

Thuốc kháng giáp được biết đến nhất là thyocyanate, propyl-thiouracil,và nồng độ cao iod vô cơ. Những thuốc này ngăn chặn bài tiết hormon giáp theo những cơ chế khác nhau và được giải thích dưới đây:

Ion thiocyanate làm giảm bắt iod. Hoạt động giống nhau giữa bơm vận chuyển ion iod vào tế bào tuyến giáp và bơm ion thiocyanate, ion perchlorate và ion nitrat. Vì vậy tiêm thiocyanate (hoặc 1 trong những ion khác kể trên) với nồng độ đủ cao có thể gây ra ức chế cạnh tranh vào trong tế bào với ido, đó là ức chế cơ chế bắt iod.

Giảm dự trữ iode trong tế bào tuyến không làm dừng quá trình hình thành thyroglobulin chỉ đơn thuần ngăn chặn thyroglobulin mà vì vậy hình thành hormon giáp. Sự thiếu hụt hormon giáp này dẫn đến tăng bài tiết TSH từ thùy trước tuyến yên, gây ra phì đại tuyến giáp mặc dù tuyến vẫn không tạo đủ lượng hormon giáp. Vì vậy sử dụng thiocyanate và một vài ion khác để ngăn bài tiết của tuyến giáp mà dẫn đến phì đại to tuyến giáp, được gọi là bướu cổ.

Propyl-thiouracil làm giảm hình thành hormon giáp. Propylthiouracil (hợp chất tương tự ví dụ methimazole và carbimazole) ngăn chặn hình thành hormon giáp từ iod và tyrosine. Cơ chế của hoạt động này một phần là ngăn chặn enzym peroxidase, cần cho sự iod hóa tyrosin và một phần là chặn kết hợp giữa 2 tyrosin iod để hình thành thyroxin hoặc T3.

Propylthiouracil, giống như thiocyanate, không ngăn chặn hình thành thyroglobulin. Sự thiếu hụt T3 và T4 trong thyroglobulin có thể dẫn đến feedback mạnh mẽ làm tăng bài tiết TSH bởi thùy trước tuyến yên, vì vậy làm tăng sự phát triển của mô tuyến và hình thành nên bướu cổ.

Nồng độ iod cao làm giảm hoạt động và kích thước của tuyến giáp. Khi nồng độ iod cao trong máu (nồng độ huyết tương gấp 100 lần bình thường) hầu như các hoạt động của tuyến giáp giảm đi, nhưng thường duy trì giảm chỉ trong một vài tuần. Tác dụng này là giảm mức bắt iod vì vậy mức độ iod hóa tyrosin để hình thành hormon giáp cũng giảm đi. Thậm chí quan trọng hơn, quá trình nhập bào của chất keo từ lòng nang vào tế bào tuyến giáp cũng bị ức chế bởi nồng độ iod cao. Bởi vì đây là bước đầu tiên để giải phóng hormon giáp từ chất keo dự trữ, nên hầu như ngay lập tức làm ngừng bài tiết hormon giáp vào máu.

Bởi vì nồng độ iod cao làm giảm tất cả hoạt động của tuyến giáp, nên làm giảm nhẹ kích thước tuyến giáp và đặc biệt là giảm cung cấp máu cho tuyến, trái ngược với tác dụng đối lập gây ra bởi hầu hết các tác nhân kháng giáp khác. Vì lý do này, iod được tiêm thường xuyên cho bệnh nhân trong 2-3 tuần trước khi phẫu thuật cắt tuyến giáp để giảm khối lượng cần phẫu thuật, và đặc biệt là làm giảm chảy máu.

Bệnh tuyến giáp

Cường giáp

Hầu hết tác dụng của cường giáp là rõ ràng trong phần bàn luận trước về các tác dụng sinh lý khác nhau của hormon tuyến giáp. Tuy nhiên, một vài tác dụng đặc biệt cần được đề cập đến đặc biệt là sự liên quan đến tiến triển, chẩn đoán, và điểu trị cường giáp.

Nguyên nhân cường giáp( bướu nhân độc, nhiễm độc giáp, Basedow). Ở hầu hết các bệnh nhân bị cường giáp, tuyến giáp tăng kích thước lên 2-3 lần bình thường, với sự tăng sản mạnh mẽ và sự bao bọc của tế bào nang quanh nang. Ngoài ra mỗi tế bào tăng mức độ bài tiết lên nhiều lần, nghiên cứu hấp thụ iod phóng xạ chỉ ra rằng các tuyến tăng sản này bài tiết hormon giáp gấp 5-15 lần bình thường.

Basedow, dạng cường giáp hay gặp nhất, là một bệnh tự miễn mà kháng thể là TSIs ( thyroid-stimulating immunoglobulins) chống lại receptor của TSH ở tuyến giáp. Những kháng thể này kết hợp với receptor màng mà kết hợp với TSH và làm cho hệ thống cAMP của tế bào hoạt động liên tục, kết quả là tiến triển thành cường giáp. Kháng thể TSI có tác dụng kích thích kéo dài lên tuyến giáp, kéo dài tới 12 giờ, trái ngược với tác dụng hơn 1 giờ của TSH. Nồng độ cao hormon giáp được bài tiết gây ra bởi TSI gây ức chế thùy trước tuyến yên hình thành TSH. Vì vậy, nồng độ TSH ít hơn bình thường (thường bằng 0) chứ không phải tăng ở hầu hết các bệnh nhân bị Basedow

Kháng thể gây ra tăng hoạt động của tuyến giáp hầu như chắc chắn tìm thấy bởi sự tự miễn dịch phát triển chống lại mô giáp. Có lẽ, trong tiền sử của một người, dư thừa kháng nguyên tế bào giáp được giải phóng từ tế bào giáp, dẫn đến sự hình thành kháng thể chống lại tuyến giáp.

U tuyến giáp. Cượng giáp đôi khi là kết quả của một khối u khu trú phát triển từ mô giáp và bài tiết lượng lớn hormon giáp.

Điều này khác với loại thường gặp của cường giáp ở chỗ nó không liên quan đến bằng chứng của bất kì bệnh tự miễn nào.Nếu mà khối u tuyến cứ tiếp tục bài tiết lượng lớn hormon giáp, chức năng bài tiết của phần còn lại của tuyến hầu như bị ức chế hoàn toàn bởi hormon giáp từ khối u làm giảm sản xuất TSH từ tuyến yên.

Triệu chứng của cường giáp

Triệu chứng của cường giáp là rõ ràng trong phần bàn luận trước về các tác dụng sinh lý khác nhau của hormon tuyến giáp.: (1) trạng thái dễ bị kích động, (2) nhiệt độ, (3) tăng tiết mồ hôi, (4) sút cân nhẹ đến nhiều (có khi tới 100 pounds), (5) mức độ tiêu chảy khác nhau, (6) yếu cơ, (7) hốt hoảng,bồn chồn hoặc các rối loạn tâm thần khác, (8) mệt mỏi vô cùng nhưng khó ngủ và (9) run tay.

Lồi mắt. Hầu hết những người bị cường giáp đều có lồi nhãn cầu theo các mức độ, cho thấy ở Hình 77-8. Trạng thái này được gọi là lồi mắt (exophthalmos). Mức độ lồi mắt lớn xảy ra ở khoảng 1/3 số bệnh nhân bị cường giáp, có khi trở nên nghiêm trọng bởi nhãn cầu lổi ra kéo căng thần kinh thị giác gây ra tổn thương thị lực. thường gặp hơn, mắt bị tốn thương bởi mi không nhắm kín hoàn toàn khi chớp mắt hoặc khi ngủ. Kết quả là bề mặt biểu mô của mắt trở nên khô, kích thích và bị nhiễm trùng, gây ra loét giác mạc.

Nguyên nhân gây mắt lồi là sưng phù mô sau hốc mắt và giảm sản cơ ngoài ổ mắt. Ở hầu hết các bệnh nhân, globulin miễn dịch mà phản ứng với cơ của mắt có thể được tìm thấy trong máu. Hơn nữa, nồng độ các globulin miễn dịch này thường cao ở những bệnh nhân có nồng độ TSIs cao. Vì vậy, có thể tin rằng lồi mắt cũng như cường giáp là một quá trình tự miễn. Lồi mắt thường được cải thiện nhiều khi điều trị cường giáp.

Xét nghiệm chẩn đoán cường giáp. Các trường hợp cường giáp thông thường, hầu hết xét nghiệm chẩn đoán chính xác là đo trực tiếp nồng độ T4 tự do ( có khi là T3) trong huyết tương, xét nghiệm phóng xạ miễn dịch thích hợp. Các xét nghiệm sau cũng được sử dụng:

1. Đo mức độ chuyển hóa cơ sở thường tăng lên 60% trong cường giáp nặng.
2. Đo nồng độ TSH trong huyết tương bởi miễn dịch phóng xạ. Trong loại nhiễm độc giáp thông thường, thùy trước tuyến yên giảm bài tiết TSH hoàn toàn bởi lượng lớn T3, T4 trong tuần hoàn mà hầu như không có TSH huyết tương.
3. Đo nồng độ TSI bởi miễn dịch phóng xạ. Nồng độ này thường cao trong nhiễm độc giáp nhưng thấp trong u tuyến giáp.

Điều trị cường giáp. Điều trị triệt để nhất đối với cường giáp là cắt hầu hết tuyến giáp. Nhìn chung, để chuẩn bị cho bệnh nhân cắt tuyến giáp trước khi phẫu thuật bởi tiêm propylthiouracil, thường là vài tuần, cho đến khi mức chuyển hóa cơ sở của bệnh nhân trở về bình thường. sau đó, tiêm nồng độ cao iod khoảng 1-2 tuần ngay trước khi phẫu thuật để làm giảm kích thước tuyến và nguồn cung cấp máu cho nó giảm đi. Sử dụng các thủ thuật này trước khi phẫu thuật làm cho tỉ lệ tử vong ít hơn 1/1000, trong khi trước sự phát triển của các thủ thuật hiện đại, tỉ lệ tử vong do phẫu thuật là 1/25.

Điều trị tăng sản tuyến giáp bằng iod phóng xạ 80-90 % 1 liều tiêm iod được hấp thu bởi tuyến giáp bị tăng sản,nhiễm độc trong vòng 1 ngày sau tiêm. Nếu tiêm iod phóng xạ, nó có thể phá hủy hầu hết các tế bào bài tiết của tuyến giáp. Thường 5 millicuries iod phóng xạ được đưa vào bệnh nhân, nồng độ này được đánh giá lại vài tuần sau đó. Nếu bệnh nhân vẫn trong tình trạng cường giáp, tiêm thêm liều cho đến khi đạt được bình giáp.

SUY GIÁP

Nói chung,ảnh hưởng của suy giáp đối ngược với cường giáp, tuy nhiên có một số cơ chế sinh lý chỉ có riêng trong suy giáp. Giống như cường giáp, suy giáp thường có căn nguyên là tự miễn, có các kháng thể chống lại tuyến giáp ( bệnh Hashimoto ), nhưng trong trường hợp này kháng thể kháng giáp phá hủy tuyến giáp hơn là kích thích tuyến giáp. Tổn thương đầu tiên của tuyến giáp thường là phản ứng viêm. Viêm tuyến giáp là quá trình phá hủy làm hư hỏng tuyến cuối cùng là xơ hóa, kết quả là giảm dần hoặc không còn khả năng tiết ra hormon. Một vài typ suy giáp mà có tuyến giáp to ra, được gọi là bướu giáp, được mô tả trong phần dưới đây

Bướu cổ địa phương nguyên nhân do chế độ ăn thiếu hụt Iod.

Gọi là ‘bướu’ có nghĩa là kích thước tuyến giáp to lên. Như đã chỉ ra trong phần về chuyển hóa của iod, nhu cầu iod là khoảng 50 miligam mỗi năm để thỏa mãn được chất lượng hormon tuyến giáp. Một số khu vực trên thế giới, đặc biệt là vùng cánh đồng Alps ở Thụy Sĩ, Andes và vùng Hồ Lớn nằm giữa Canada và Mỹ thiếu hụt iod trong thức ăn nước uống vẫn thường xuyên ngay cả hiện tại. Do đó, trước khi iod được cho vào muối ăn hàng ngày,nhiều người sống ở các khu vực này có bướu giáp cực kỳ lớn, thường được gọi là bướu cổ địa phương. Cơ chế dẫn đến kết quả phát triển to lên của tuyến giáptrong bướu giáp địa phương do: Sự thiếu hụt iod ngăncản quá trình sản xuất cả thyroxin và triiodthyronin, kết quả là không sản xuất được hormon để ức chế sản xuất TSH ở thùy trước tuyến yên nên tuyến yên sẽ bài tiết ra quá nhiều TSH. Sau đó TSH sẽ kích thích các tế bào tuyến giáp tiết ra số lượng lớn chất keo thyroglobulin vào nang giáp, và tuyến giáp phát triển ngày càng lớn hơn.Tuy nhiên, do thiếu hụt Iod, thyroxin và triiodothyronin không được sản sinh để gắn với phân tử thyroglobulin nên không thể ngăn cản sự sản sinh TSH từ thùy trước tuyến yên để trở về mức bình thường. Nang giáp có thể chứa rất nhiều chất keo và tuyến giáp có thể to lên từ 10-20 lần so với kích thước binh thường.

Bướu keo giáp tự phát lành tính. Tuyến giáp phát triển to ra tương tự như trong bướu cổ địa phương có thể xảy ra trên những người không bị thiếu hụt iod. Tuyến giáp có thể tiết ra hormon với số lượng binh thường nhưng thường lượng hormon tiết ra sẽ giảm hơn, như trong bướu cổ địa phương.

Nguyên nhân chính xác của sự phát triển to ra của tuyến giáp trong bướu giáp vô căn là chưa rõ ràng, nhưng phần lớn bệnh nhân có dấu hiệu của viêm tuyến giáp nhẹ; vì vậy, gợi ý tuyến giáp bị viêm là nguyên nhân gây suy giáp nhẹ, từ đó gây ra tăng tiết TSH và quá trình phát triển phần tuyến giáp không bị viêm. Giả thuyết này có thể giải thích tại sao tuyến giáp thường có nhân, với từng phần tuyến giáp phát triển to hơn so với phần tuyến giáp bị phá hủy bởi quá trình viêm.

Ở một vài người có bướu keo, tuyến giáp có thể có bất thường hệ thống enzym tổng hợp hormon tuyến giáp. Những bất thường enzym hay gặp là:

1. Sự thiếu hụt cơ chế trong quá trình bắt iod, trường hợp bơm iod không hoạt động bình thường trong tế bào giáp.
2. Sự thiếu hụt hệ thống enzym peroxidase, khiến iod không được oxi hóa.
3. Sự thiếu hụt gắn nguyên tử iod vào tyrosine để tạo hormon gắn với thyroglobulin do đó hormon tuyến giáp cuối cùng không tạo ra.

Sự thiếu hụt enzym deiodinase, ngăn cản sự lấy lại iod từ iod tyrosine mà không cùng với hình thành hormon giáp?? (khoảng 2/3 lượng iod) vì vậy dẫn đến thiếu iod

Cuối cùng, một số loại thực phẩm chứa chất goitrogenic

Chúng có một loại propylthiouracil của hoạt động kháng giáp, do vậy cũng dẫn dến TSH kích thích tuyến giáp phì đại . Chất goitrogenic được tìm thấy trong một vài loại củ cải và bắp cải.

Đặc điểm sinh lý của nhược giáp. Cho dù suy tuyến giáp do viêm tuyến giáp , bướu nang địa phương, bướu nang tự phát, sư phá hủy tuyến giáp bởi chiếu xạ, hoawcjphaaux thuật cắt tuyến giáp, thì ảnh hưởng sinh lý đều giống nhau. Biểu hiện bao gồm mệt mỏi, ngủ nhiều, có người ngủ 12-14 giờ mỗi ngày, mỏi cơ, chậm nhịp tim, giảm cung lượng tim, giảm thể tích máu,đôi khi tăng cân, táo bón, chậm trí tuệ, mất chức năng dinh dưỡng trong cơ thể bằng chứng là chậm mọc tóc, da vảy, thay đổi giọng ( khàn kiểu ếch kêu),và trong trường hợp nặng có thể phù khắp cơ thể gọi là phù niêm (myxedema).

Phù niêm. Phù niêm ở những người hầu như thiếu hụt hormon chức năng tuyến giáp. Hình 77-9 hình ảnh một bệnh nhân thấy rõ bọng dưới mắt và căng ở mặt. Trong tình trạng này, là do ứ dộng một lượng lớn acid hyaluronic và chrondoitin sulfat kết hợp với protein trong khoảng kẽ do đó làm tăng dịch trong khoảng kẽ. Cơ chế chưa rõ.

Do chất gel của chất lỏng dư thừa, phù không di chuyển và phù ấn không lõn.

Xơ vữa động mạch trong nhược giáp. Như đã chỉ ra ở trên, thiếu hụt hormon tuyến giáp tăng số lượng lớn cholesterol trong máu do biến đổi chuyển hóa chất béo và cholesterol và gan giảm tiết cholesterol trong ống mật. Tăng cholesterol máu thường liên quan với tăng xơ vữa động mạch. Do vậy, nhiều bệnh suy giáp, đặc biệt những người có phù niêm phát triển xơ vữa động mạch, là hậu quả của bệnh mạch máu ngoại biên, điếc, và bệnh mạch vành dẫn tới tử vong sớm.

Xét nghiệm chuẩn đoán suy giáp các xét nghiệm chẩn đoán cường giáp cho kết quả ngược lại trong nhược giáp. Thyroxine tự do trong máu thấp. Chuyển hóa cơ sở ở những người phù niêm thấp khoảng giữa −30 và −50. Thêm vào đó, bài tiết TSH ở thùy trước tuyến yên thường tăng nhiều khi tiêm TRH (ngoại trừ ít trường hợp nhược năng do đáp ứng tuyến yên với TRH bị ức chế.

Điều trị suy giáp Hình 77-4 thể hiện ảnh hưởng của tuyến giáp lên chuyển hóa cơ sở, chứng tỏ hormon thường có thời gian tác dụng hơn một tháng. Do đó , mức hoạt động ổn định tuyến giáp được duy trì trong cơ thể ăn uống hàng ngày một hoặc nhiều viên nén chứa thyroxine. Hơn nữa, điều trị đúng suy giáp cho kết quả hoàn toàn bình thường ở những bệnh nhân phù niêm sống vào những năm 90 sau khi trải qua điều trị hơn 50 năm

Bệnh đần độn (cretinism) Đần độn là tình trạng xảy ra do suy giáp nặng trong thời kỳ bào thai, sơ sinh và trẻ em. Tình trạng này được biết đến là ngừng phát triển cơ thể và chậm phát triển trí tuệ. Nó là do thiếu hụt bẩm sinh tuyến giáp (bệnh đần độn bâm sinh), tuyến giáp không có khả năng sản xuất hormon giáp do khiếm khuyết một gen của tuyến , hoặc do thiếu hụt iod trong chế độ ăn (đần độn địa phươngendemic cretinism).

Một trẻ mà không có tuyến giáp có thể có diện mạo và chức năng bình thường do nó được cung cấp một ít( nhưng thường không đủ) hormon tuyến giáp từ mẹ trong tử cung. Tuy nhiên một vài tuần sau sinh, chuyển động của trẻ trở lên chậm chạp và cả chức năng sinh lý và tinh thần bắt đầu rất chậm. Điều trị cho trẻ biểu hiện đần độn ở bất kỳ thời gian nào với lượng đủ iod và thyrosine thường làm cho phát triển thể chất trở lại bình thường, nhưng bệnh đần độn không được điều trị trong vài tuần sau sinh, vĩnh viễn chậm phát triển trí tuệ do chậm phát triển, chậm phân nhánh và chậm myelin hóa tế bào thần kinh của hệ thần kinh trung ương.

Phát triển xương ở trẻ đần độn bị ức chế mạnh hơn so với phát triển mô mềm. kết quả là phát triển mất cân đối, mô mềm thì phát triển quá mức làm cho trẻ béo phệ, thấp nùn. Đôi khi lưỡi quá to liên quan với phát triển xương nó làm cho khó nuốt và khó thở, đôi khi gây ngặt ở trẻ.

Bài viết được dịch từ sách: Guyton and Hall text book of Medical and Physiology