Thai chậm tăng trưởng trong tử cung (Khái niệm, nguyên nhân, yếu tố nguy cơ)

1. Khái niệm:

👩‍⚕️Theo Liên đoàn Sản Phụ khoa Quốc tế (The International Federation of Gynecology and Obstetrics – FIGO) 2021, thai chậm tăng trưởng (FGR) là việc thai nhi không đáp ứng được tiềm năng phát triển của nó do một hay nhiều yếu tố bệnh lý gây ra, thường gặp nhất là tình trạng rối loạn chức năng nhau thai, có nguy cơ gây tử vong hoặc làm trẻ kém phát triển trí tuệ sau này nếu không được can thiệp đúng lúc.

👩‍⚕️Đây là vấn đề thường gặp, chiếm 10% thai kỳ, được biểu hiện qua sự giới hạn tăng trưởng của thai nhi về kích thước và trọng lượng. Tử vong thường xảy ra khi vào chuyển dạ do một tình trạng suy thai cấp ghép trên nền thai chậm tăng trưởng.

👩‍⚕️Các thuật ngữ tiếng Anh: Fetal Growth Retricttion (FGR) hoặc Intrauterine Growth Retriction (IUGR): thai chậm tăng trưởng, Small For Gestational Age – SGA: thai nhỏ so với tuổi thai. Các thuật ngữ này đôi khi  được sử dụng thay thế cho nhau trong các tài liệu y khoa và thực hành lâm sàng. Thai chậm tăng trưởng hay thai nhỏ đều có cân nặng nằm dưới (BVP) thứ 10 so với tuổi thai. Điều quan trọng là không phải tất cả các thai nhỏ đều là thai chậm tăng trưởng thật sự.

👩‍⚕️Để tránh nhầm lẫn và chuẩn hóa thuật ngữ, Hiệp hội Sản Phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) 2018 đã định nghĩa như sau:

🖋Thai chậm tăng trưởng (FGR) là ước lượng cân nặng thai nhi trên siêu âm nhỏ hơn so với tuổi thai (tình trạng trước sinh), do chức năng bánh nhau suy giảm nên thường đi kèm với hình ảnh bất thường dòng chảy động mạch rốn, lượng nước ối, dẫn đến nguy cơ thai nhi có kết cục sau sinh xấu, thậm chí tử vong.

🖋Thai nhỏ so với tuổi thai (SGA) là cân nặng thai nhi khi sinh nhỏ so với tuổi thai (tình trạng sau sinh). Tình trạng này có thể do nhiều nguyên nhân khác hơn là suy giảm chức năng nhau. Tốc độ phát triển thai trong tử cung thường là bình thường và không đi kèm nguy cơ kết cục sau sinh xấu.

2. Phân biệt IUGR và SGA:

Phân biệt IUGR và SGA bởi vì chúng ảnh hưởng khác nhau đến khoảng thời gian theo dõi và thời điểm chấm dứt thai kỳ.

👩‍🏫SGA: Đánh giá tuần hoàn nhau – thai và chấm dứt thai kỳ được khuyến cáo vào thời điểm tuổi thai 40 tuần

👩‍🏫IUGR: Đánh giá tuần hoàn nhau – thai và chấm dứt thai kỳ khi tuần hoàn nhau – thai ảnh hưởng đe dọa nguy hiểm cho thai.

3. Nguyên nhân:

🤰Các yếu tố do mẹ: Cao huyết áp thai kỳ, tiền sản giật, đái tháo đường, thiếu máu, bệnh lý tim, phổi, thận, bệnh lý mô liên kết, rối loạn chuyển hóa, bệnh tự miễn…

👶Các yếu tố do thai: bất thường nhiễm sắc thể, vi mất đoạn, vi lặp đoạn, đơn gen; nhiễm trùng bào thai do TORCH; các khiếm khuyết tim mạch, dị dạng dạ dày, ruột và niệu sinh dục, loạn sản xương.

👶Bất thường bánh nhau: nhau tiền đạo, nhau cài răng lược, nhau bong non, nhồi máu nhau, bướu máu ở nhau.

👶Bất thường dây rốn: dây rốn thắt nút, dây rốn bám màng, dây rốn bám mép…

👶Bất thường của tử cung: tử cung hai sừng, tử cung có vách ngăn, u xơ tử cung, ….

4. Yếu tố nguy cơ:

Tuổi mẹ ≥ 35, hút thuốc lá, nghiện rượu, cocain, tiền căn sinh con bị chậm tăng trưởng trong tử cung, tiền căn thai lưu, suy dinh dưỡng, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh tim có tím, bệnh lý hemoglobin, đa thai, PAPP-A < 0,4 MoM. [1], [2]

Tài liệu tham khảo:

1.BYT. Hướng dẫn quốc gia về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản (2018).

2.Bệnh viện Hùng Vương. Phác đồ điều trị Sản phụ khoa (2024).