[XÉT NGHIỆM] Bài 1 Phân tích Coombs test – Kết thúc sự nhầm lẫn test trực tiếp và gián tiếp

Các bạn thấy thế nào? Nếu các bạn chưa nhận ra “lỗi sai” của em nội trú này, thì có lẽ bạn không đơn độc, nhiều người vẫn chưa hiểu rõ xét nghiệm Coomb.

Đây là câu chuyện về sự tối nghĩa của tên gọi!

Để hiểu về Coombs test, mình đã làm video, xin xem lại kỹ: https://www.youtube.com/watch?v=FUxKJOTDYNA

Dù video này chưa thực sự đầy đủ (do lúc đó chưa hiểu rõ lắm); và mình sẽ có video phân tích cụ thể hơn qua một case lâm sàng của BV Từ Dũ gửi sang (Trong tuần này nhé)

Đầu tiên, ta phải hiểu khi nào thì hiện tượng ngưng kết diễn ra? Là khi các hồng cầu được “kết nối” lại với nhau.

Phân tích một chút:

IgG tồn tại ở dạng monomer (chỉ có 2 vị trí gắn với kháng nguyên) => Ít có cơ hội kết chụm được nhiều hồng cầu => IgG không tạo ra được ngưng kết có thể quan sát được bằng mắt (dù nó có bám lên hồng cầu như trong bệnh lý tán huyết tự miễn)

IgM tồn tại ở dạng pentamer (có 10 vị trí gắn kháng nguyên) => nên dễ dàng tạo ngưng kết thấy được bằng mắt (là lý do có thể định nhóm máu ABO tại giường, nhờ phản ứng của KT tương ứng loại IgM với kháng nguyên A/B tương ứng)

Như vậy, bất đồng nhóm máu ABO được phát hiện ra trước cũng là vì vậy, tuy nhiên đối với hồng cầu bị bao phủ bởi kháng thể IgG (do bất đồng nhóm máu ngoài ABO hoặc do bệnh tự miễn) thì ta không thể thấy được? Vậy công lao của ông Coomb chính là giúp chúng ta nhìn thây được nhưng hồng cầu bị bao phủ bởi IgG này. Vậy ông làm cách nào?

Hãy cùng phân tích nguyên lý duy nhất này, và câu chuyện của Coomb test sẽ sáng tỏ: “Một kháng thể chống lại protein của người sẽ gắn vào những protein đã bám lên trên hồng cầu và gây nên ngưng kết có thể nhìn thấy”. Chúng ta sẽ phân tích 3 ý trong câu nói này:

Thứ nhất, “Một kháng thể chống lại protein của người…có nghĩa là ông đem protein của người (kháng thể/ bổ thể) tiêm vào loài khác (thỏ, chuột), dẫn đến những loài này sẽ sản xuất kháng thể chống lại protein lạ này, và tạo ra anti-human globulin (AHG) => Thu hoạch AHG này ta sẽ được một loại kháng thể chống lại kháng thể của chính loài người!

Thứ hai, “…sẽ gắn vào những protein đã bám lên trên hồng cầu..”: nếu lúc này hồng cầu bị bao phủ bởi kháng thể X nào đó (do bệnh lý hoặc truyền máu), thì AHG vào sẽ gắn lên Fc của kháng thể X đó [Bởi vì Fab của KT đã gắn lên epitope trên hồng cầu, và chỉ còn cái đuôi Fc – đuôi này là đích gắn của AHG].

Thứ ba, “…gây nên ngưng kết có thể nhìn thấy” vì như chúng ta biết, IgG không tạo ngưng kết được vì ít vị trí gắn hồng cầu, nay AHG chụp các đầu của kháng thể IgG lại, làm tăng vượt bật số hồng cầu được neo lại với nhau => ngưng kết có thể nhìn thấy.

Vậy, nguyên lý của Coomb chỉ nằm ở chỗ AHG. Còn vấn đề về Trực tiếp và Gián tiếp thì sao?

Nếu chúng ta “nghi ngờ” hồng cầu của bệnh nhân đã có kháng thể bất thường bám vào => ta dùng AHG + “hồng cầu nghi ngờ” => Ta gọi là test Coomb trực tiếp

Nếu chúng ta “nghi ngờ” huyết tương có lưu hành một loại kháng thể bất thường nào đó => ta sử dụng hồng cầu mẫu (đã biết trước kháng nguyên, thường là 3 hồng cầu mẫu O+) + AHG + “huyết tương nghi ngờ” => nếu có ngưng kết thì kết, ta kết luận có kháng thể bất thường trong huyết tương => Ta gọi là test Coomb gián tiếp, và vì với bản chất phản ứng như vậy, nên ngày nay người ta không dùng khái niệm Coomb gián tiếp (Indirect Globulin Test -IAT) nữa, mà người ta gọi là Sàng lọc kháng thể bất thường (Antibody screen). Em nội trú đó đã không biết đến tên gọi mới này, nên đọc hoài không thấy Coomb gián tiếp đã trả rồi J

Còn nhiều thú vị về test coomb này trong cả bệnh lý thai nhi, sơ sinh, trẻ em cũng như người lớn. Hy vọng mọi người chào đón trong bài tới nhen.