Y khoa Ykhoa, y học, y tế, kiến thức, lâm sàng, cận lâm sàng, chẩn đoán, điều trị, phác đồ, diễn đàn y khoa, hệ sinh thái y khoa online, mới nhất và đáng tin cậy.
Mối quan hệ giữa trầm cảm và bệnh Alzheimer (AD – Alzheimer’s disease) đã được biết đến từ lâu, nhưng cụ thể cơ chế vẫn còn là nghi vấn. Giờ đây, với những dữ liệu mới, họ phát hiện ra các bằng chứng trầm cảm góp phần dẫn đến AD trong gene.
Trầm cảm thường ảnh hưởng đến những người trẻ hoặc trung niên trong khi đó chứng mất trí nhớ thường xuất hiện trong cuộc sống sau này, “Thật thú vị khi thấy mối liên hệ giữa hai bệnh não xuất hiện trong các khoảng thời gian khác nhau”, đồng nghiên cứu viên bác sĩ Aliza P. Wingo, phó giáo sư về tâm thần học và khoa học hành vi, Đại học Emory, Atlanta, Georgia, nói với Medscape Medical News.
“Nếu chúng ta có thể sớm điều trị chứng trầm cảm, chúng ta có thể giảm nguy cơ sa sút trí tuệ về sau cho bệnh nhân.” Wingo nói
Phát hiện được công bố ngày 16/12/2021 trên tạp chí Biological Psychiatrry bản điện tử.
Dữ liệu từ khám nghiệm tử thi
Các nhà nghiên cứu đến từ Trung tâm Bệnh Thoái hóa thần kinh của Đại học Emory, muốn làm rõ cơ sở di truyền cơ bản trong mối liên hệ nhân – quả giữa trầm cảm và nguy cơ sa sút trí tuệ.
Họ đã sử dụng dữ liệu từ các nghiên cứu tương quan toàn bộ gene (GWAS – genome-wide association studies) lớn nhất và gần đây nhất. Chúng bao gồm phân tích năm 2019 về chứng trầm cảm của 807.553 cá nhân và nghiên cứu năm 2019 về AD ở 455.258 cá nhân, tất cả đều có tổ tiên là người Châu Âu. Để tăng cường độ nhạy, họ sử dụng kết quả từ hai AD GWAS bổ sung.
Các nhà nghiên cứu cũng tiếp cận các mẫu não sau khi chết của những người tham gia Nghiên cứu Mệnh lệnh Tôn giáo (ROS – Religious Orders Study) và Dự án Trí nhớ và Lão hóa Vội vàng (MAP – Rush Memory and Aging Project). Những người tham gia này hoàn toàn tỉnh táo khi đăng ký tham gia chương trình, được đánh giá lâm sàng mỗi năm và đồng ý hiến tặng bộ não của họ. Họ cũng đánh giá các mẫu não được hiến bởi những người tham gia trong nghiên cứu dọc của Viện Nghiên cứu Sức khỏe Sun Banner về quá trình lão hóa lành mạnh, bệnh Alzheimer và Parkinson.
Các mẫu não cho phép các nhà nghiên cứu sử dụng dữ liệu protein sâu trong não để giúp xác định các liên kết ở cấp độ phân tử giữa trầm cảm và AD. Sau khi loại trừ các mẫu không đạt đủ điều kiện, phân tích bao gồm 8356 protein trong 391 người tham gia ROS / MAP và 7854 protein trong 196 người ở Sun Banner.
Kết quả cho thấy một mối tương quan di truyền tích cực nhỏ nhưng có ý nghĩa giữa trầm cảm và AD, cho thấy hai tình trạng này có cơ sở di truyền chung.
Các nhà nghiên cứu cũng áp dụng một mẫu gọi là “ngẫu nhiên Mendel” để xác định mối quan hệ nhân quả giữa trầm cảm và AD. Sau khi đánh giá ảnh hưởng của 115 nucleotide đa hình đơn (SNPs – single-nucleotide polymorphisms) độc lập với GWAS của trầm cảm, họ đã phát hiện ra bằng chứng quan trọng “SNPs gây ra trầm cảm, từ đó dẫn đến AD”, Wingo nói.
Mối quan hệ một chiều
Các nhà nghiên cứu đã tiến hành phân tích tương tự trên 61 SNPs quan trọng từ GWAS của AD nhưng không tìm thấy bằng chứng để kết luận AD gây ra trầm cảm.
Wingo cho biết: “Chúng tôi đã tìm thấy bằng chứng di truyền giúp chứng minh trầm cảm có thể làm tăng nguy cơ mắc AD nhưng chiều ngược lại thì không.”
Ngoài ra, các nhà điều tra đã xác định được 75 bản sao trong não (RNA thông tin) và 28 protein não được điều chỉnh bởi các biến thể di truyền có khuynh hướng trầm cảm. Trong số này, 46 mRNA và 7 protein có liên quan đáng kể với ít nhất một đặc điểm AD – ví dụ, beta-amyloid, đám rối tau và rối loạn nhận thức.
Các nhà nghiên cứu viết: “Những phát hiện này ủng hộ quan điểm cho rằng trầm cảm góp phần gây AD thông qua điều chỉnh sự biểu hiện của các bản sao của chúng trong não”.
Chỉ gần đây các nghiên cứu đủ lớn mới đủ căn cứ để cho phép đưa ra những kết luận này, nghiên cứu viên, bác sĩ Thomas Wingo, cho biết trong một cuộc phỏng vấn.
Wingo cũng lưu ý những hiểu biết chi tiết bổ sung về mối quan hệ giữa trầm cảm và AD có thể “thúc đẩy” các bác sĩ hơn trong việc sàng lọc và điều trị các triệu chứng trầm cảm trên lâm sàng.
Ông nói, kết quả mới cũng có ý nghĩa trong việc phát triển phương pháp điều trị chứng trầm cảm. “Nếu chúng ta nhắm vào các gen, các protein não, có thể gây ra cả trầm cảm và AD, thì các loại thuốc nhắm vào gen đó có thể làm giảm nguy cơ mắc AD sau này.”
Tuy nhiên, các nghiên cứu viên khuyến cáo nên thận trọng. Thomas Wingo nói: “Rất nhiều vấn đề vẫn chưa sáng tỏ.”
Ví dụ, không rõ liệu điều trị trầm cảm thành công có làm giảm nguy cơ tuyệt đối của chứng sa sút trí tuệ hay không, đây là “một chủ đề rất quan trọng cần tiếp tục nghiên cứu.”
Ông lưu ý một số lượng đáng kể bệnh nhân không đáp ứng tốt với các thuốc chống trầm cảm hiện có như thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI).
Cần có nghiên cứu chuyên sâu hơn
Nhận xét về những phát hiện trên với Medscape Medical News, tiến sĩ Claire Sexton, giám đốc chương trình khoa học và tiếp cận cộng đồng, Hiệp hội Alzheimer, cho biết nghiên cứu góp phần vào cuộc tranh luận về việc liệu trầm cảm có làm tăng nguy cơ mắc AD hay không, liệu AD có làm tăng nguy cơ trầm cảm, hay cả hai đều có.
Sexton, người không tham gia nghiên cứu cho biết: “Những phát hiện mới được công bố này củng cố sự hiểu biết của chúng tôi về vai trò của trầm cảm như một yếu tố nguy cơ đối với chứng sa sút trí tuệ Alzheimer.
Mặc dù các chuyên gia vẫn chưa hiểu đầy đủ về tác động của việc điều trị trầm cảm đối với nguy cơ sa sút trí tuệ, “những phát hiện này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đánh giá tình trạng sức khỏe tâm thần, đặc biệt là trầm cảm, để được chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời”, bà nói.
Bà cũng đồng ý rằng cần phải nghiên cứu thêm trong lĩnh vực này. Sexton nói: “Điều quan trọng là những phát hiện này cần được nhân rộng trong các quần thể đa dạng hơn, rộng lớn hơn.”
Một nghiên cứu do Hiệp hội Alzheimer tài trợ có thể cung cấp thêm thông tin về mối liên hệ giữa trầm cảm và AD. Nó sẽ xác định xem liệu một thuật toán tiên tiến, có thể dự đoán tốt hơn sự suy giảm nhận thức so với các phương pháp truyền thống hay không.
Trong khoảng thời gian 6 tháng, các nhà nghiên cứu sẽ thu thập các cuộc trò chuyện trên điện thoại thông minh từ 225 người lớn tuổi bị sa sút trí tuệ, suy giảm nhận thức nhẹ hoặc không suy giảm nhận thức. Họ cũng sẽ có dữ liệu từ các bài kiểm tra nhận thức, quét não và các dấu ấn sinh học như mẫu dịch não tủy để nghiên cứu những thay đổi của não liên quan đến AD.
Phương pháp phân tích mới sẽ có thể xác định những khác biệt nhỏ trong lời nói để chỉ ra những triệu chứng trầm cảm nào mà một cá nhân có thể gặp phải.
“Nghiên cứu có thể giúp chúng tôi hiểu thêm về tác động tiềm tàng của trầm cảm đối với nguy cơ phát triển chứng sa sút trí tuệ.” Sexton cho biết
tài liệu tham khảo Biol Psychiatry số ra ngày 16/12/2021
nguồn: https://www.medscape.com/viewarticle/965807
người dịch: Lantu
Bài viết được dịch thuật và biên tập bởi ykhoa.org – vui lòng không reup khi chưa được cho phép!
