[Cơ chế triệu chứng số 186] Co đồng tử hai bên

MÔ TẢ

Đồng tử đều 2 bên, co nhỏ với đường kính <2mm.

NGUYÊN NHÂN

Phổ biến
• Nhiễm độc Opioid (vd. morphine, heroin)
• Co đồng tử tuổi già
Ít phổ biến
• xuất huyết cầu não
• ngộ độc cholinergic (vd.ngộ độc phosphate hữu cơ)
• Thoát vị xuyên lều hướng lên
• Nhiễm độc Clonidine
• Ngộ độc đối kháng beta-adrenergic (vd. carvedilol)

CƠ CHẾ

Nguyên nhân của co đồng tử gồm:
1 Nhiễm độc Opioid
2 xuất huyết cầu não
3 ngộ độc cholinergic
4 Nhiễm độc Clonidine
5 thoát vị não với chèn ép cầu não
6 Ngộ độc đối kháng chẹn beta
7 Co đồng tử tuổi già.

 

 

Nhiễm độc opioid 
Opioid bám vào các receptor trung tâm kappa-1 (κ1) gây co đồng tử. Không phải tất cả các opioid đều gây co đồng tử vì ái tính hấp dẫn của receptor κ1. Bệnh nhân sử dụng meperidine, propoxyphene and pentazocine có thể không thấy co đồng tử.
Xuất huyết cầu não
Xuất huyết cầu não ngăn cản bó giao cảm đi xuống ở cầu não, dẫn tới không thể ngăn được luồng phó giao cảm và khiến co đồng tử 2 bên. Các triệu chứng liên quan gồm các dấu hiệu thần kinh sọ não 2 bên (vd. liệt mặt, liệt dây VI), các dấu hiệu của bó dài vận động, hôn mê và thoát vị não.
Nhiễm độc cholinergic 
Nhiễm độc cholinergic gây co đồng tử cả 2 bên vì tăng khả năng hoạt động của receptor muscarinic ở các khớp nối thần kinh-cơ. Kích thích Muscarinic còn gây ỉa chảy,tiểu nhiều, nhịp tim chậm, phế quản xuất tiết, co thắt phế quản, kích thích cơ vân, tăng tiết nước mắt và rối loạn tiêu hóa.  Nguyên nhân của nhiễm độc cholinergic gồm: ngộ độc organophosphate và carbamate (vd.ngộ độc insecticide)

Hình 5.72 Co đồng tử 2 bên đường kính nhỏ hơn 2mm và đối xứng.

 

 

Ngộ độc Clonidine 
Clonidine là chất đồng vận receptor trung ương alpha-2 (α2) Ức chế giao cảm trung ương. Sự ức chế giải phóng norepinephrine làm suy giảm dòng giao cảm, kết quả là co đồng tử 2 bên.
Thoát vị não với chèn ép cầu não
Thoát vị xuyên lều trung tâm, Thoát vị hạnh nhân tiểu não và thoát vị xuyên lều hướng lên gây ra co đồng tử 2 bên vì chèn ép cầu não. Thoát vị xuyên lều trung tâm nguyên nhân điển hình là sự giãn của thùy đỉnh hoặc thùy trán hoặc tổn thương ở thùy chẩm. Thoát vị hạnh nhân tiểu não hầu hết có nguyên nhân là một khối ở tiểu não hoặc do sự dịch chuyển nhanh chóng của thân não. Thoát vị xuyên lều hướng lên điển hình là sự mở rộng của tổn thương ở hố sau.
Nhiễm độc chẹn Beta

Các thuốc đối vận Beta-adrenergic làm giãn các cơ giãn đồng tử và khiến đồng tử co lại.
Co đồng tử tuổi già 
Qua tuổi tác, đòng tử giảm kích thước và sẽ giảm đáp ứng giãn đồng tử trong điều kiện ánh sáng thấp.

Ý NGHĨA

Co nhỏ đồng tử 2 bên là triệu chứng của một số rối loạn thần kinh và nhiễm độc. Nguyên nhân phổ biến nhất của co đồng tử ở bệnh nhân có suy giảm ý thức, hoặc hôn mê, là ngộ độc opioid

Nguồn: Mechanisms of clinical signs. 1 st Edition. Mark Dennis Wiliam Bowen Lucy Cho
Tham khảo bản dịch của nhóm “Chia sẻ ca lâm sàng”

Xem tất cả các cơ chế triệu chứng tại : https://ykhoa.org/category/khoa-hoc/co-che-trieu-chung/