[Sinh lý Guyton số 84] Sinh lý bào thai và trẻ sơ sinh

Thảo luận đầy đủ về sự phát triển bào thai, sinh lý của đứa trẻ ngay sau khi sinh, và sự tăng trưởng và phát triển qua những năm đầu đời nằm trong các khóa học chính quy ở khoa sản và nhi của tỉnh. Tuy nhiên, nhiều nguyên tắc sinh lý đặc trưng ở trẻ sơ sinh, và trong chương này thảo luận những nguyên tắc sinh lý quan trọng hơn.

Sự tăng trưởng và phát triển chức năng của bào thai.

Sự phát triển ban đầu của nhau thai và màng thai xảy ra nhanh hơn nhiều sự phát triển của thai. Thực tế, trong suốt 2-3 tuần sau khi cấy vào túi phôi, bào thai hầu như vẫn ở dạng vi mô, nhưng sau đó, như được biểu thị ở Hình 84-1, chiều dài của bào thai tăng lên tương ứng với tuổi. Khi được 12 tuần, chiều dài khoảng 10 cm; lúc 20 tuần là 25cm; và lúc 40 tuần là 53cm. Do trọng lượng thai tương ứng xấp xỉ với lập phương của chiều dài, trọng lượng thai hầu như tăng tương ứng với lập phương tuổi thai.Lưu ý trong Hình 84-1 mà trọng lượng vẫn còn rất nhỏ trong suốt 12 tuần đầu tiên và đạt đến 1 pound chỉ trong 23 tuần thai. Sau đó, trong suốt quý thai cuối cùng, bào thai tăng cần nhanh chóng, để 2 tháng trước sinh, trọng lượng thai trung bình là 3 pound; 1 tháng trước sinh, trung bình 4.5 pound; và lúc sinh, trung bình 7 pound, cuối cùng trọng lượng thai lúc sinh thay đổi thấp nhất từ 4.5 pound đến cao nhất là 11 pound với những đứa trẻ bình thường qua thời kì mang thai bình thường.

Sự phát triển của hệ cơ quan.

Chỉ trong một tháng sau khi trứng thụ tinh, những đặc tính đại thể của tất cả các cơ quan khác nhau của bào thai đã bắt đầu được phát triển, và trong suốt 2-3 tháng tiếp theo hầu hết đặc điểm của các cơ quan khác nhau đã được thiết lập. Sau tháng thứ tư, những cơ quan của bào thai về mặt đại thể giống với bào thai. Tuy nhiên, sự phát triển các tế bào trên mỗi cơ quan thường chưa được hoàn thiện và cần 5 tháng mang thai còn lại để phát triển hoàn toàn. Ngay cả lúc sinh, những cấu trúc nhất định, đặc biệt là hệ thần kinh, thận và gan, thiếu sự phát triển hoàn toàn, như được mô tả sau trong chương này.

Hệ tuần hoàn. Tim bắt đầu đập từ tuần thứ tư sau khi thụ tinh, co bóp với tỉ lệ khoảng 65 nhịp/phút. Tỉ lệ này tăng đều đến khoảng 140 nhịp/phút ngay sau khi sinh.

Hình thành các tế bào máu. Các tế bào hồng cầu có nhân bắt đầu được hình thành ở túi noãn hoàng và lớp trung biểu mô của nhau thai khoảng tuần thứ ba của sự phát triển thai. Sau đó một tuần (tuần thứ tư đến tuần thứ năm) hình thành các tế bào hồng cầu không có nhân bởi trung biểu mô thai và cũng bởi trung biểu mô của các mạch máu. Vào tuần thứ 6, gan bắt đầu hình thành các tế bào máu, và vào tháng thứ ba, lách và các mô lympho của cơ thể bắt đầu hình thành các tế bào máu. Cuối cùng, từ tháng thứ ba, tủy xương dần trở thành nguồn chính của các tế bào hồng cầu, cũng như hầu hết các bạch cầu, ngoại trừ các sản xuất các tế bào lympho và tương bào ở mô lympho

Hệ thống hô hấp. Hô hấp không thể xảy ra trong cuộc sống bào thai bởi vì không có khí để thở trong khoang ối. Tuy nhiên, vận động hô hấp được cố gắng thực hiện diễn ra bắt đầu vào cuối quý thứ nhất của kỳ thai nghén. Kích thích xúc giác và đặc biệt thai ngạt gây cố gắng vận động hô hấp.

Trong suốt 3-4 tháng cuối của kỳ thai nghén, vận động hô hấp của thai chủ yếu là bị ức chế, lý do vẫn chưa được biết, và phổi hầu như vẫn hoàn toàn bị xẹp. Sự ức chế hô hấp trong những tháng cuối của bào thai ngăn cản phổi được ngập tràn dịch và mảnh vụn từ phân được bài tiết bởi ống tiêu hóa của thai vào dịch ối. Cũng vì thế, lượng nhỏ dịch được bài tiết vào phổi bởi biểu mô phế nang tăng lên cho đến thời điểm lúc sinh, do đó chỉ giữ dịch sạch trong phổi.

Hệ thần kinh. Phần lớn những phản xạ của thai, bao gồm tủy sống và kể cả thân não xuất hiện kể từ tháng thứ ba đến tháng thứ tư của kỳ thai nghén. Tuy nhiên, chức năng hệ thần kinh bao gồm vỏ não vẫn chỉ phát triển ở giai đoạn sớm kể cả lúc sinh. Thực tế, sự myeline hóa một số vùng thần kinh não quan trọng của não hoàn thành chỉ sau khoảng 1 năm sau sinh.

Ống tiêu hóa. Giữa kỳ thai nghén bào thai bắt đầu tiêu hóa và hấp thu lượng lớn dịch ối, và trong 2-3 tháng cuối, chức năng tiêu hóa giống với của đứa trẻ sơ sinh bình thường. Ở thời điểm này, lượng nhỏ phân liên tục được hình thành trong ống tiêu hóa và được đào thải từ hậu môn vào dịch ối. Phân bao gồm một phần từ phần còn lại dịch ối đã nuốt vào và một phần dịch nhầy, các tế bào biểu mô, và các sản phẩm bài tiết còn lại từ biểu mô đường tiêu hóa và các tuyến.

Thận. Thận bào thai bắt đầu bài tiết nước tiểu trong suốt quý thứ 2, và nước tiểu thai tạo ra chiếm khoảng 70-80% của dịch ối. Thận phát triển bất thường hoặc suy chức năng thận nghiêm trọng làm giảm đáng kể sự hình thành dịch ối của thai (oligohydramnios) và có thể dẫn đến chết thai.

Mặc dù thận thai hình thành nước tiểu,hệ thống điều khiển của thận điều hòa thể tích dịch ngoại bào và cân bằng điện giải, và đặc biệt cân bằng acidbase hầu như không tồn tại cho đến giai đoạn cuối của thai và chưa phát triển hoàn thiện cho đến một ít tháng sau khi sinh.

Chuyển hóa của thai.

Thai chủ yếu sử dụng glucose để tạo năng lượng. Thai có khả năng dự trữ chất béo và protein lớn, hầu hết chất béo được tổng hợp từ đường thay vì được hấp thu trực tiếp từ máu mẹ. Những vẫn đề đặc biệt chuyển hóa của thai liên quan đến calci, phosphate, sắt và một số vitamin.

Chuyển hóa Calci và Phosphate.

Hình 84-2 biểu thị tỉ lệ calci và phosphate tích lũy trong bào thai, chứng minh rằng trung bình khoảng 22.5 gam calci và 13.5 gam phospho được tích lũy trong suốt thời kì bào thai. Khoảng một nửa số chúng tích lũy trong suốt 4 tuần cuối của kỳ thai nghén, chúng trùng khớp với giai đoạn hóa xương nhanh của xương và tăng cân nhanh của bào thai.

Trong giai đoạn đầu của bào thai, xương tương đối chưa hoàn thiện và chủ yếu ở dạng sụn. Thực tế, phim x quang thường không thấy bất kì sự hóa xương nào cho đến sau tháng thứ tư của kỳ thai nghén.

Đặc biệt lưu ý rằng toàn bộ lượng calci và phosphate cần thiết cho thai nhi trong suốt thời kì mang thai chỉ chiếm khoảng 2% lượng chất trong xương của mẹ, và do đó những chất này rời khỏi mẹ là rất nhỏ. Mất rất nhiều xảy ra sau khi sinh, trong thời kì cho con bú.

Hình 84-2 cũng biểu thị rằng tích lũy sắt trong bào thai thậm chí nhanh hơn nhiều so với calci và phosphate. Phần lớn sắt ở dạng hemoglobin, chúng bắt đầu được hình thành từ rất sớm, từ tuần thứ 3 sau khi trứng được thụ tinh.

Lượng nhỏ sắt được tập trung trong nội mạc tử cung trước khi thụ thai; sắt được hấp thu vào phôi thai bởi các nguyên bào nuôi và được sử dụng để hình thành các tế bào hồng cầu rất sớm. Khoảng một phần ba sắt ở bào thai đã được phát triển hoàn toàn toàn thông thường được dự trữ ở gan. Lượng sắt này sau đó có thể được sử dụng cho một vài tháng sau khi sinh để hình thành thêm hemoglobin

Sử dụng và tích lũy vitamin.

Bào thai sử dụng vitamin nhiều như người trưởng thành và một số trường hợp có mức độ cao hơn. Thông thường, chức năng những vitamin ở bào thai giống với người lớn, như đã được thảo luận ở chương 72. Tuy nhiên, chức năng đặc biệt của một vài vitamin nên được đề cập.

Vitamin B, đặc biệt là vitamin B12 và acid folic, cần thiết cho sự hình thành các hồng cầu và mô thần kinh, cũng như cho toàn bộ sự tăng trưởng của bào thai.

Vitamin C cần thiết cho sự hình thành phù hợp các chất gian bào, đặc biệt chất nền tủy xương và các sợi mô liên kết.

Vitamin D cần thiết cho sự phát triển xương của bào thai, nhưng cho dù nhiều quan trọng, mẹ cần nó để hấp thu đủ calci từ ống tiêu hóa. Nếu người mẹ nhiều vitamin D trong dịch cơ thể, lượng lớn vitamin sẽ được dự trữ bởi gan của thai để sử dụng cho một vài tháng sau khi sinh.

Cơ chế chức năng của vitamin E không hoàn toàn rõ ràng, nhưng nó cần cho sự phát triển bình thường ở giai đoạn đầu của phôi. Thiếu nó trên những động vật thực nghiệm, sẩy thai tự phát thường xảy ra khi mang thai giai đoạn đầu.

Vitamin K được gan bào thai sử dụng để hình thành yếu tố VII, prothrombin, và một vài yếu tố đông máu. Khi vitamin K ở mẹ không đủ, yếu tố VII và prothrombin trở nên thiếu ở bào thai và mẹ. Bởi vì phần lớn vitamin K được hình thành bởi hoạt động của vi khuẩn ở ruột già người mẹ, trẻ sơ sinh không đủ nguồn vitamin K cho tuần đầu hoặc cuộc sống sau sinh cho đến khi hoạt động của hệ vi khuẩn đường ruột được hình thành bình thường. Do đó, dự trữ vitamin K ở gan bào thai một lượng nhỏ được nhận từ người mẹ rất hữu ích trong ngăn chảy máu thai, đặc biệt xuất huyết não khi đầu bị chấn thương khi đẩy qua đường sinh.

Thích nghi của trẻ sơ sinh với cuộc sống ngoài tử cung.

Onset of breathing.

Tác động rõ ràng nhất của sinh đẻ lên đứa bé là mất nhau thai kết nối với người mẹ, do đó, mất sự hỗ trợ chuyển hóa này. Một trong những thay đổi trực tiếp quan trọng nhất cần thiết ở trẻ sơ sinh là bắt đầu thở.

Nguyên nhân thở lúc sinh. Sau khi đứa bé ra khỏi người mẹ không được gây mê, đứa bé thường bắt đầu thở trong vài giây và nhịp thở bình thường đạt được trong vòng 1 phút sau khi sinh. Bào thai nhanh chóng thở chỉ ra rằng thở được kích hoạt bởi đột ngột tiếp xúc với môi trường bên ngoài, có lẽ gây ra từ trạng thái hơi ngạt thở, đó là việc quá trình sinh và từ các xung cảm giác bắt nguồn từ da ngột ngột bị lạnh. Nếu đứa trẻ không thở ngay, cơ thể trở nên thiếu oxy thêm và tăng nồng độ CO2, chúng tạo thêm kích thích lên trung tâm hô hấp và thường gây ra thở chỉ trong một phút sau khi sinh.

Chậm thở hay bất thường sau khi sinh-nguy cơ thiếu oxy. Nếu người mẹ được sử dụng thuốc mê lúc sinh, ít nhất một phần bào thai cũng bị gây mê, bắt đầu hô hấp có khả năng bị chậm vài phút, do đó chứng minh tầm quan trọng của sử dụng ít thuốc gây mê. Cũng vì thế, nhiều đứa trẻ bị chấn thương đầu trong lúc sinh hoặc trải qua quá trình đẻ kéo dài làm chậm thở hoặc thỉnh thoàng hoàn toàn không thở. Điều này có khả năng có 2 tác động: Đầu tiên, ở một ít đứa trẻ, chảy máu nội sọ hay dập não gây hội chứng sang chấn gây chèn ép mạnh lên trung tâm hô hấp. Thứ hai, có lẽ quan trọng hơn nhiều, thiếu oxy thai kéo dài trong lúc sinh có thể gây suy giảm nghiêm trọng trung tâm hô hấp.

Thiếu oxy thường xuyên xảy ra trong lúc sinh bởi vì (1) Chèn ép dây rốn; (2) Nhau thai bị bong sớm; (3) tử cung co quá mạnh, chúng có thể làm ngắt dòng máu mẹ đến nuôi thai; hay (4) gây mê quá mức ở người mẹ, chúng làm giảm oxy hóa ở máu mẹ.

Mức độ thiếu oxy mà một trẻ sơ sinh có thể chịu đựng được.

Ở người lớn, không thở chỉ trong 4 phút thường gây chết, nhưng trẻ sơ sinh thường sống sót kéo dài đến 10 phút mà không thở sau khi sinh. Não bị tổn thương vĩnh viễn và nghiêm trọng thường xảy ra ngay sau khi thở chậm hơn 8 đến 10 phút. Trên thực tế, những tổn thương thực sự phát triển chủ yếu ở vùng đồi thị, ở não sinh tư dưới, và một số phần khác của thân não, do đó ảnh hưởng vĩnh viễn đến nhiều chức năng vận động của cơ thể.

Sự giãn nở của phổi lúc sinh. Lúc sinh, thành các phế nang đầu tiên bị xẹp bởi vì sức căng bề mặt của dịch nhầy đổ đầy phế nang. Áp suất âm hít vào nhiều hơn 25 mmHg là cần thiết để chống lại tác động đối lập của sức căng bề mặt và để mở phế nang lần đầu tiên. Một khi phế nang mở, tuy nhiên, hô hấp có thể bị ảnh hưởng thêm với vận động hô hấp tương đối yếu. May mắn thay, hít vào của trẻ bình thường rất giàu năng lượng; Có khả năng tạo ra áp lực âm trong khoang màng phổi lên đến 60mmHg.

Hình 84-3 biểu thị cần áp lực âm rất lớn trong khoang màng phổi để mở phổi khi bắt đầu thở. Ở đỉnh của hình, đường cong thể tích-huyết áp (đường cong độ dãn nở) lúc thở lần đầu tiên sau khi sinh được biểu thị. Quan sát thấy, đầu tiên, phần thấp hơn của đường cong bắt đầu từ điểm áp lực 0 và di chuyển sang bên phải. Đường cong cho thấy rằng thể tích của khí trong phổi vẫn hầu như bằng 0 cho đến khi áp lực âm đạt đến -40cmH2O (-30mmHg). Sau đó, khi áp lực âm tăng đến -60cmH2O, khoảng 40ml khí đi vào phổi . Để tháo hết khí trong phổi, một áp lực dương đáng kể, khoảng 40cmH2O, là cần thiết bởi vì sức cản của chất nhầy được tạo ra bởi dịch trong các tiểu phế quản.

Lưu ý rằng thở lần thức hai là dễ dàng hơn nhiều, cần ít áp lực âm và áp lực dượng hơn nhiều. Thở không hoàn toàn bình thường cho đến khoảng phút thứ 40 sau khi sinh, như được biểu thị bởi đường cong giãn nở thứ hai, hình dạng của chúng là thuận lợi hơn so với bình thường ở người lớn, như được biểu thị ở Chương 39.

Hội chứng suy hô hấp gây ra khi thiếu bài tiết surfactant. Một số nhỏ trẻ sơ sinh đặc biệt là trẻ sinh non và đứa trẻ có mẹ bị đái tháo đường, suy hô hấp nặng tiến triển trong ít giờ đến vài ngày đầu sau khi sinh, và một số trẻ chết chỉ trong một số ngày sau đó. Phế nang của những đứa trẻ chết chứa một lượng lớn dịch protein, hầu như các huyết tương tinh khiết bị rỉ từ các mao mạch vào phế nang. Tình trạng này còn được gọi là bệnh màng kính (hyaline membrane disease) bởi vì tiêu bản kính hiển vi của phổi thấy rằng các chất tràn vào các phế nang giống một màng hyaline.

Một đặc trưng tìm thấy ở hội chứng suy hô hấp là niêm mạc hô hấp bài tiết số lượng surfactant, một chất thông thường được bài tiết vào phế nang để làm giảm sức căng bề mặt của dịch phế nang, do vậy theo đó cho phép các phế nang mở ra dễ dàng khi hít vào . Các tế bào bài tiết surfactant (các tế bào phế nang type II) không bắt đầu bài tiết surfactant cho đến 1-3 tháng kỳ thai nghén cuối cùng. Do đó, nhiều đứa bé sinh thiếu tháng và một ít đứa bé sinh đủ tháng sinh ra không có khả năng bài tiết đủ surfactant, chúng gây ra xẹp phế nang và phù phổi. Vai trò của surfactant trong những tác động ngăn cản được mô ta ở chương 38.

Sự thích nghi lại tuần hoàn lúc sinh.

Đều quan trọng như bắt đầu thở lúc sinh là tuần hoàn ngay lập tức thích nghi để cho phép đủ dòng máu qua phổi. Ngoài ra, thích nghi tuần hoàn trong suốt một ít giờ đầu của cuộc sống gây nhiều máu qua gan hơn nữa, mà vào thời điểm này có ít dòng máu qua gan. Để mô tả những thích nghi này, đầu tiên chúng ta quan tâm đến cấu trúc giải phẩu của tuần hoàn bào thai.

Cấu trúc giải phẫu đặc biệt của tuần hoàn thai nhi. Bởi vì phổi chủ yếu không thực hiện chức năng trong suốt cuộc sống thai nhi và do gan chỉ thực hiện một phần chức năng, nó không cần tim thai bơm nhiều máu qua phổi hay gan của nó. Tuy nhiên, tim thai phải bơm một lượng lớn máu qua nhau thai. Do đó, sự sắp xếp giải phẫu đặc biệt làm cho tuần hoàn thai có nhiều khác biệt so với tuần hoàn của trẻ sơ sinh.

Đầu tiên, như Hình 84-4, máu trở về từ nhau qua tĩnh mạch rốn rồi đi qua ống tĩnh mạch, phần lớn bỏ qua gan. Sau đó phần lớn máu qua tâm nhĩ phải từ tĩnh mạch chủ dưới trực tiếp từ đường thẳng qua phần sau của tâm nhĩ phải và qua lỗ bầu dục trực tiếp vào tâm nhĩ trái. Do đó, máu được oxy hóa tốt từ nhau chủ yếu qua bên trái của tim, thay vì bên phải, và được bởm bởi tâm thất trái chủ yếu vào động mạch của đâu và chi trên.

Máu vào tâm nhĩ phải từ tĩnh mạch chủ trên trực tiếp xuống qua van ba lá vào tâm nhĩ phải. Lượng máu này chủ yếu là máu bị khử oxy hóa từ vùng đầu của thai. Nó được bơm bởi tâm thất phải vào động mạch phổi và sau đó chủ yếu qua ống động mạch vào để vào động mạch chủ xuống, sau đó qua hai động mạch rốn vào nhau thai, nơi này máu khử oxy sẽ trở thành máu được oxy hóa.

Hình 84-5 biểu thị tỉ lệ tương đối của toàn bộ máu được bơm bởi tim qua các vòng tuần hoàn khác nhau của bào thai. Xấp xỉ 55% máu đi qua nhau thai, chỉ còn lại 45% đi đến tất cả các mô của bào thai. Hơn nữa, trong suốt thời kỳ bào thai, chỉ 12% máu qua phổi, trong khi ngay sau khi sinh, hầu như tất cả dòng máu qua phổi.

Thay đổi tuần hoàn khi sinh. Những thay đổi cơ bản ở tuần hoàn thai nhi lúc sinh được mô tả ở Chương 23 trong mối liên quan với những bất thường bẩm sinh của ống động mạch và lỗ bầu dục mà tồn tại trong suốt cuộc sống của một ít người. Những thay đổi được mô tả ngắn trong những nội dung tiếp theo.

Giảm hô hấp và tăng sức cản của hệ thống mạch lúc sinh. Những thay đổi chủ yếu trong tuần hoàn lúc sinh, đầu tiên, mất rất nhiều dòng máu qua nahu, chúng xấp xỉ gấp đôi sức kháng của hệ mạch lúc sinh. Sức kháng của hệ thống mạch tăng gấp đôi làm tăng áp ức động mạch chủ, cũng như áp lực của tâm nhĩ trái và tâm nhĩ phải.

Thứ hai, sức cản của các mạch phổi giảm rất mạnh khi phổi giãn. Khi phổi bào thai không được giãn, mạch máu bị chèn ép bởi vì phổi có thể tích nhỏ. Ngay khi phổi dãn, những mạch không bị chèn ép nữa và sức cản của mạch máu giảm đi khoảng 7 lần. Cũng vì thế, khi ở thời kì bào thai, giảm oxy máu gây tăng trương lực co đáng kể của các mạch máu phổi, nhưng giãn mạch diễn ra khi thông khí phổi làm mất tác động giảm oxy máu. Tất cả những thay đổi cùng nhau làm giảm sức cản dong máu qua phổi nhiều đến năm lần, làm giảm huyết áp động mạch phổi, áp lực tâm thất phải và tâm thất trái.

Đóng lỗ bầu dục. Áp lực tâm nhĩ phải thấp và áp lực tâm nhĩ trái cao xảy ra ngay sau khi thay đổi sức cản của mạch phổi và mạch hệ thống lúc sinh làm cho máu bây giờ có xu hướng chảy ngược qua lỗ bầu dục, đó là từ tâm nhĩ trái vào tâm nhĩ phải thay vì theo hướng khác như khi trong giai đoạn bào thai. Kết quả là, van nhỏ nằm trên lỗ bầu dục bên phía vách tâm nhĩ trái đóng lỗ này lại, theo đó ngăn dòng máu tiếp tục qua lỗ bầu dục.

Ở 2/3 số người, van trở nên dính chặt với lỗ bầu dục chỉ trong một vài tháng đến một vài năm và đóng kín vĩnh viễn lỗ bầu dục. Tuy nhiên, nếu như đóng vĩnh viễn lỗ bầu dục không xảy ra- một tình trạng còn được gọi là còn lỗ bầu dục-suốt cuộc đời thì thông thường áp lực tâm nhĩ trái vẫn cao hơn áp lực tâm nhĩ phải 2-4mmHg, và đối áp giữ cho van đóng lại.

Đóng ống động mạch. Ống động mạch cũng được đóng, nhưng có nhiều lý do khác nhau. Đầu tiên, tăng sức cản của tuần hoàn hệ thống tăng áp lực động mạch chủ trong khi giảm áp lực của giảm sức cản của phổi làm giảm áp lực động mạch phổi. Như một hệ quả, sau khi sinh, dòng máu bắt đầu trào ngược từ động mạch chủ vào động mạch phổi qua ống động mạch, thay vì theo hướng ngược lại như ở giai đoạn bào thai. Tuy nhiên, chỉ sau khi sinh một vài giờ, thành cơ của ống động mạch co lại rõ rệt và chỉ trong 1-8 ngày, co cơ thường đủ để dừng toàn bộ dòng máu. Đây còn được gọi là đóng chức năng của ống động mạch. Sau đó, trong suốt 1 đến 4 tháng sau đó, đống động mạch thường trở nên tắc giải phẫu bở sự tăng sinh các mô xơ vào lòng ống của nó.

Nguyên nhân đóng ống động mạch liên quan đến tăng sự oxy hóa của dòng máu qua ống, cũng như mất các tác động gây giãn mạch prostaglandin E2 (PGE2). Ở cuộc sống bào thai áp suất riêng phần của ống động mạch (PO2) chỉ là 15-20mmHg, nhưng nó tăng lên khoảng 100mmHg chỉ trong vài giờ sau sinh. Hơn nữa, nhiều thực nghiệm đã chỉ ra rằng độ co cơ trơn của thành ống động mạch liên quan nhiều với sự sẵn có của O2.

Khoảng một trên vài nghìn trẻ sơ sinh, ống không được đóng lại, gây còn ống động mạch, hậu quả của chúng đã được mô tả ở chương 23. Không đóng ống động mạch được coi là do ống dãn quá mức gây ra bởi các prostaglandin giãn mạch, đặc biệt là PGE2 lên thành ống. Thực tế, sử dụng thuốc indomethacin, chúng sẽ chặn tổng hợp các prostaglandin thường dẫn đến đóng ống động mạch.

Đóng ống tĩnh mạch. Ở thời kì bào thai máu tĩnh mạch cửa từ bụng của bào thai hợp nhất với máu từ tĩnh mạch rốn, và chúng cùng bỏ qua gan bởi ống tĩnh mạch trực tiếp vào tĩnh mạch chủ dưới ngay phía dưới tim và trên gan.

Ngay sau khi sinh, máu qua tĩnh mạch rốn dừng lại, nhưng phần lớn máu tĩnh mạch cửa vẫn qua ống tĩnh mạch, với chỉ một lượng nhỏ qua các kênh của gan. Tuy nhiên, chỉ trong 1-3 giờ thành cơ của ống động mạch co mạnh và đóng ống động mạch. Như một hệ quả, huyết áp tĩnh mạch cửa tăng từ gần 0 đến 6 đến 10 mmHg, chúng đủ để đẩy dòng máu tĩnh mạch cửa qua các xoang gan. Mặc dù ống động mạch hiếm khi không bị đóng, chúng tôi biết rất ít những nguyên nhân gây đóng ống tĩnh mạch.

Dinh dưỡng của trẻ sơ sinh.

Trước khi sinh, bào thai nhận hầu hết năng lượng từ glucose của máu mẹ. Sau khi sinh, lượng glucose được dự trữ trong cơ thể ở dạng glycogen gan và cơ để cung cấp đủ cho nhu cầu của đứa trẻ chỉ trong vài giờ. Gan của trẻ sơ sinh vẫn chưa thực hiện đủ chức năng lúc sinh, chúng ngăn cản tạo thêm nhiều đường mới. Do đó, nồng độ đường máu của trẻ sơ sinh thường máu thấp trong những ngày đầu khoảng 30-40 mg/dl, chúng ít hơn một nửa so với giá trị bình thường. May mắn thay, các cơ chế thích ứng thích hợp sẵn sàng để cho phép trẻ sơ sinh sử dụng được các chất béo và protein dự trữ cho chuyển hóa cho đến khi sữa mẹ có thể cung cấp 2-3 ngày sau đó.

Vấn đề đặc biệt là thường xuyên phải cung cấp đủ dịch cho đứa bé bởi vì tỉ lệ dịch của trẻ sơ sinh là gấp bảy lần so với người lớn, và cung cấp sữa mẹ cần phải có một vài ngày để sản xuất. Thông thường, trọng lượng trẻ sơ sinh giảm từ 5-10% và thỉnh thoảng lên đến 20% chỉ trong 2-3 ngày đầu. Phần lớn mất trọng lượng này là do mất dịch cơ thể.

Những chức năng đặc biệt ở trẻ sơ sinh.

Một đặc trưng quan trọng của trẻ sơ sinh là tính không ổn định của hệ thống kiểm soát hormone và thần kinh khác nhau. Tính không ổn định này một phần là do sự phát triển chưa đầy đủ của các cơ quan khác nhau và một phần từ thực tế rằng hệ thống kiểm soát đơn giản chưa được thích nghi với cuộc sống mới.

Hệ hô hấp.

Tỉ lệ hô hấp bình thường ở trẻ sơ sinh là khoảng 40 nhịp/phút, và khí lưu thông mỗi nhịp thở trung bình là 16ml, kết quả là thể tích hô hấp mỗi phút là 640ml/phút-gấp đôi người lớn so với trọng lượng của cơ thể. Dung tích cặn chức năng của phổi trẻ sơ sinh chỉ bằng một nửa so với người lớn trong mối liên quan với trọng lượng cơ thể. Sự khác nhau này gây ra nồng độ khí máu của trẻ sơ sinh tăng và giảm quá mức nếu như tần số thở là chậm, bởi vì khí cặn trong phổi tạo điều kiện thay đổi khí máu.

Tuần hoàn.

Thể tích máu. Thể tích máu của trẻ sơ sinh ngay sau khi sinh trung bình khoảng 300ml, nhưng nếu đứa trẻ vẫn còn được gắn với nhau thai một vài phút sau sinh hoặc dây rốn được kẹp để cho phép máu chảy qua mạch máu vào đứa bé, cung cấp thêm cho đứa trẻ 75ml máu vào cơ thể, để có tổng cộng là 375 ml. Sau đó, trong suốt vài giờ sau đó, dịch đi vào các khoảng mô từ lượng máu này, chúng làm tăng hematocrit nhưng thể tích máu lại quay trở về giá trị bình thường khoảng 300ml. Trên một số trẻ người ta cho rằng lượng máu bổ sung này từ việc kẹp dây rốn có thể dẫn đến phù phổi nhẹ với một số mức độ suy hô hấp, nhưng bổ sung lượng hồng cầu này thường có giá trị với trẻ sơ sinh.

Hiệu suất của tim. Hiệu suất tim của trẻ sơ sinh trung bình khoảng 500ml/phút, chúng giống như hô hấp và chuyển hóa của cơ thể, khoảng nhiều gấp 2 lần người lớn so với trọng lượng cơ thể. Thỉnh thoảng một đứa trẻ sinh ra với một hiệu suất tim đặc biệt thấp gây ra bởi xuất huyết nhiều thể tích máu từ nhau thai lúc sinh.

Huyết áp động mạch. Huyết áp động mạch trong ngày đầu sau sinh trung bình huyết áp tâm thu khoảng 70mmHg và huyết áp tâm trương khoảng 50mmHg và tăng chậm trong vài tháng tiếp theo đến khoảng 90/60. Tăng chậm hơn nhiều xuất hiện sau những năm tiếp theo cho đến tuổi dậy thì bằng huyết áp người lớn 115/70.

Đặc trưng của máu. Số lượng hồng cầu ở trẻ sơ sinh trung bình khoảng 4 triệu/mm3 . Nếu máu được dồn từ dây rốn vào đứa trẻ, số lượng hồng cầu tăng thêm từ 0.5 tới 0.75 triệu trong vài giờ đầu, để tổng lượng hồng cầu là 4.75 triệu/mm3 , như được biểu thị ở Hình 84-6. Sau đó, tuy nhiên, một ít hồng cầu được hình thành ở trẻ sơ sinh trong vài tuần đầu sau sinh, có lẽ do thiếu oxy máu kích thích của bào thai không còn xuất hiện để kích thích sản xuất tế bào hồng cầu. Do đó, như được biểu thị ở Hình 84-6, lượng hồng cầu trung bình giảm đến thấp hơn 4 triệu/mm3 khoảng 6 đến 8 tuần tuổi. Từ đó trở đi, tăng hoạt động do đứa trẻ tạo những kích thích thích hợp để số lượng hồng cầu quay lại mức bình thường trong vòng 2-3 tháng sau đó. Ngay sau khi sinh, lượng tế bào bạch cầu của trẻ sơ sinh xấp xỉ 45,000/mm3 , chúng cao hơn người trưởng thành khoảng 5 lần.

Vàng da sơ sinh và nguyên hồng cầu sơ sinh. Bilirubin được hình thành trong bào thai có thể qua nhau thai vào người mẹ và được bài tiết qua gan của mẹ; nhưng ngay sau khi sinh, trẻ sơ sinh phải loại bỏ bilirubin qua gan của nó, mà trong tuần đầu tiên chức năng gạn còn kém và chưa đủ khả năng liên hợp một lượng đáng kể bilirubin với acid glucuronic để bài tiết vào mật. Hậu quả là nồng độ bilirubin huyết tương tăng từ mức bình thường ít hơn 1mg/dl đến trung bình 5mg/dl trong suốt 3 ngày đầu và sau đó giảm dần về giá trị bình thường khi gan bắt đầu thực hiện chức năng. Hiệu ứng này còn được gọi là tăng bilirubin máu sinh lý, được biểu thị ở Hình 84-6, và nó được kết hợp với vàng da trẻ sơ sinh và đặc biệt là giác mạc trong một hoặc hai tuần.

Tuy nhiên, cho đến nay những bất thường quan trọng nguyên nhân của vàng da sơ sinh nghiêm trọng là rối loạn nguyên hồng cầu sơ sinh, được mô ta chi tiết ở Chương 33 trong mối liên hệ với yếu tố Rh không tương thích giữa bào thai và mẹ. Tóm lại, rối loạn nguyên hồng cầu trẻ em hồng cầu di truyền yếu tố Rh+ từ người cha, trong khi người mẹ là Rh- . Người mẹ sau đó trở thành gây tự miễn chống lại yếu tố Rh+ (một protein) trong các tế bào máu của bào thai, và các kháng thể của người mẹ phá vỡ các tế bào hồng cầu bào thai, giải phóng một số lượng lớn bilirubin vào máu bào thai và thường dẫn đến chết thai do không đủ số lượng hồng cầu. Trước khi ra đời phương pháp điều trị sản khoa hiện đại, những trường hợp nhẹ hoặc nặng của những tình trạng này xuất hiện với 1 trên mỗi 50-100 trẻ sơ sinh.

Cân bằng dịch, acid-base, và chức năng thận.

Tỉ lệ dịch uống vào và bài tiết ra ở trẻ sơ sinh là gấp 7 lần người trưởng thành so với trọng lượng cơ thể, điều này có nghĩa là ngay cả thay đổi một tỉ lệ nhỏ dịch hấp thu vào hoặc dịch bài xuất ra cũng có thể gây phát triển những rối loạn nhanh chóng.

Tốc độ chuyển hóa ở trẻ sơ sinh cũng gấp đôi người trưởng thành khi cùng so với trọng lượng cơ thể, chúng có nghĩa là bình thường acid được hình thành nhiều hơn, tạo ra xu hướng nhiễm toan ở trẻ sơ sinh. Ví dụ, thận của trẻ sơ sinh có thể cô đặc nước tiểu chỉ bằng 1.5 lần áp suất thẩm thấu huyết tương, trong khi ở người lớn có thể cô đặc nước tiếu gấp 3 đến 4 lần áp suất thẩm thấu của huyết tương. Vì vậy, xem xét thận chưa trưởng thành, cùng với thay thể dịch mạnh mẽ ở trẻ sơ sinh và nhanh chóng hình thành acid, có thể dễ dàng hiểu rằng những vấn đề quan trọng nhất của trẻ sơ sinh là nhiễm toan, mất nước và hiếm hơn, ứ nước.

Chức năng gan.

Trong vài ngày sau sinh, chức năng gan của trẻ sơ sinh có thể bị giảm chức năng, được chứng minh bởi những tác động sau:

1. Gan của trẻ sơ sinh kém liên hợp bilirubin với acid glucuronic và do vậy bài tiết chỉ một lượng ít bilirubin trong vài ngày đầu.
2. Bởi vì gan của trẻ sơ sinh thiếu hình thành các protein huyết tương, nồng độ protein huyết tương giảm trong những tuần đầu ít hơn trẻ lớn từ 15-20%. Thỉnh thoảng nồng độ protein máu giảm đến mức thấp gây phù.
3. Chức năng tân sinh đường của gan trẻ sơ sinh đặc biệt thiếu. Như kết quả, mức đường máu của trẻ sơ sinh chưa được cho ăn giảm đến khoảng 30-40mg/dl (khoảng 40% mức bình thường), và trẻ sơ sinh phải phụ thuộc chủ yếu vào nguồn chất béo dự trữ để tạo năng lượng cho đến khi có đủ thức ăn.
4. Gan của trẻ sơ sinh cũng thường hình thành quá ít các yếu tố máu cần cho quá trình đông máu.

Tiêu hóa, hấp thu, và chuyển hóa năng lượng của thức ăn và chất dinh dưỡng.

Thông thường, khả năng tiêu hóa, hấp thu, và chuyển hóa của trẻ sơ sinh là không có sự khác biệt so với trẻ lớn, ngoại trừ 3 đặc điểm sau:

1. Tụy của trẻ sơ sinh bài tiết thiếu amylase, vì thế trẻ sơ sinh thường sử dụng được ít tinh bột hơn so với trẻ lớn.
2. Hấp thu chất béo từ đường tiêu hóa ít hơn một chút so với trẻ lớn. Kết quả, sữa với lượng chất béo cao, như sữa bò, thường không hấp thu được đầy đủ.
3. Bởi vì chức năng gan chưa đầy đủ ít nhất trong tuần đầu tiên, nồng độ đường máu không ổn định và thấp.

Trẻ sơ sinh có đặc biệt có khả năng tổng hợp và dự trữ các protein. Thực tế, với chế độ ăn đầy đủ, trên 90% các amino acid ăn vào sẽ được sử dụng để hình thành các protein cơ thể, cao hơn nhiều so với người lớn.

Tăng tỉ lệ chuyển hóa và kém điều hòa nhiệt độ cơ thể. Thông thường tỉ lệ chuyển hóa của trẻ sơ sinh so với trọng lượng cơ thể gấp đôi người lớn, chúng giải thích cho thực tế rằng hiệu suất của tim và thể tích hô hấp trong một phút gấp đôi người lớn so với trọng lượng cơ thể.

Bởi vì diện tích bề mặt cơ thể là lớn so với trọng lượng cơ thể, thiệt dễ bị mất khỏi cơ thể. Như kết quả, nhiệt độ cơ thể của trẻ sơ sinh, chủ yếu là trẻ sinh thiếu tháng, dễ bị hạ nhiệt. Hình 84-7 biểu thị rằng ngay cả một đứa trẻ bình thường nhiệt độ cơ thể cũng thường giảm vài độ trong vài giờ đầu sau sinh nhưng quay lại mức bình thường từ 7 đến 10 giờ. Tuy nhiên, các cơ chế điều hòa nhiệt độ cơ thể vẫn nghèo nàn trong những ngày đầu, cho phép nhiệt độ thay đổi đáng kể, cũng được biểu hiện ở Hình 83-7.

Nhu cầu dinh dưỡng trong những tuần đầu của đứa trẻ. Lúc sinh, một đứa trẻ thường hoàn toàn cân bằng dinh dưỡng, nếu người mẹ được bổ sung một chế độ dinh dưỡng đầy đủ. Hơn nữa, chức năng của hệ tiêu hóa thường có nhiều khả năng để tiêu hóa và đồng hóa các chất dinh dưỡng cần thiết cho trẻ sơ sinh nếu các chất dinh dưỡng thích hợp được cung cấp trong chế độ ăn. Tuy nhiên, có 3 vấn đề đặc biệt xuất hiện sớm ở trẻ sơ sinh.

Nhu cầu Calci và Vitamin D. Bởi vì trẻ sơ sinh có giai đoạn hóa xương nhanh lúc sinh, sẵn sàng cung cấp calci trong suốt tuổi thơ ấu là cần thiết. Thông thường được cung cấp đầy đủ bởi cho dùng sữa. Tuy nhiên, hấp thu calci bởi ống tiêu hóa giảm khi không có vitamin D. Do đó, chỉ trong vài tuần, thiếu vitamin D ở trẻ sơ sinh có thể gây bệnh còi xương nặng. Điều này đặc biệt đúng ở trẻ sơ sinh thiếu tháng bởi vì đường tiêu hóa của chúng hấp thu calci kém hiệu quả hơn so với những trẻ sơ sinh bình thường.

Nhu cầu sắt trong chế độ ăn. Nếu người mẹ thiếu sắt trong chế độ ăn, gan của đứa trẻ thường được dự trữ đủ lượng sắt để duy trì hình thành các tế bào máu trong 4-6 tháng sau sinh. Tuy nhiên, nếu người mẹ cung cấp thiếu sắt trong chế độ ăn, thiếu máu nặng có khả năng xảy ra ở trẻ sơ sinh sau khoảng 3 tháng. Để ngăn khả năng này, cho trẻ ăn bổ sung với lòng đỏ trứng, chúng chứa lượng lớn sắt hợp lý, hoặc sử dụng một số dạng sắt khác là cần thiết vào tháng thứ 2 hoặc thứ 3.

Thiếu vitamin C ở trẻ sơ sinh. Acid Ascorbic (vitamin C) không được dự trữ với số lượng nhiều trong mô của bào thai, nhưng nó cần thiết để thích hợp hình thành sụn, xương và các cấu trúc gian bào khác của trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, lượng vitamin C thường được cung cấp đủ bởi sữa mẹ trừ khi người mẹ bị thiếu vitamin C nghiêm trọng. Sữa bò chỉ có lượng vitamin C bằng 1/4 so với sữa mẹ. Trong một số trường hợp nước cam hoặc một số nguồn acid ascorbic khác được bổ sung cho những trẻ sơ sinh thiếu vitamin C.

Miễn dịch.

Trẻ sơ sinh thừa kế nhiều chức năng miễn dịch từ mẹ bởi vì nhiều protein kháng thể khuếch tán từ máu mẹ qua nhau vào bào thai. Tuy nhiên, trẻ sơ sinh không hình thành kháng thể của riêng nó. Đến cuối tháng đầu tiên, các γ-globulin của trẻ sơ sinh, chúng bao gồm các kháng thể, bị giảm đến ít hơn một nửa mức ban đầu, với tương ứng giảm khả năng miễn dịch. Sau đó, hệ thống miễn dịch bắt đầu hình thành các dạng kháng thể và nồng độ γglobulin quay về mức bình thường sau 12-20 tháng. Mặc dù giảm γ-globulin sớm sau sinh, những kháng thể nhận được từ mẹ bảo vệ đứa bé cho tới 6 tháng chống lại hầu hết các bệnh truyền nhiễm ở trẻ em, bao gồm bạch hầu, sởi và bại liệt. Do đó, tạo miễn dịch chống lại những bệnh trước 6 tháng thường không cần thiết. Tuy nhiên, những kháng thể nhận được chống lại bệnh ho gà thường không đủ để bảo vệ đứa trẻ; do đó, để hoàn toàn an toan, đứa trẻ cần tạo miễn dịch chống lại những bệnh này trong tháng đầu tiên hoặc ngay sau đó.

Dị ứng. Trẻ sơ sinh hiếm khi bị dị ứng. Vài tháng sau đó, tuy nhiên, khi kháng thể của nó bắt đầu được hình thành, những trạng thái dị ứng nặng có thể tiến triển, thường gây eczema nghiêm trọng, bất thường về tiêu hóa, và thậm chí sốc phản vệ. Khi đứa trẻ lớn hơn và vẫn có mức miễn dịch cao, những biểu hiện dị ứng thường biến mất. Liên quan giữa miễn dịch và dị ứng được trình bày ở Chương 35.

Vấn đề nội tiết.

Thông thường, hệ nội tiết của trẻ sơ sinh thường rất phát triển lúc sinh, và đứa trẻ hiếm khi biểu hiện ngay bất cứ bất thường miễn dịch nào. Tuy nhiên, nội tiết của trẻ sơ sinh quan trọng trong những hoàn cảnh đặc biệt sau:

1. Nếu một bà mẹ mang thai một bé gái được điều trị với hormone androgen hoặc nếu có một khối u androgen trong suốt lúc mang thai, đứa bé được sinh ra sẽ có mức độ nam hóa cao của các cơ quan giới tính, do đó gây ra một loại lưỡng tính.
2. Các hormone giới tính được bài tiết bởi nhau thai và bởi các tuyến của mẹ trong lúc mang thai thỉnh thoảng gây tuyến vú của trẻ sơ sinh hình thành sữa trong những ngày đầu. Thỉnh thoảng tuyến vú sau đó trở nên bị viêm, hoặc viêm vú nhiễm trùng.
3. Một đứa bé sinh ra từ người mẹ bị đái tháo đường không được điều trị sẽ có các tiểu đảo Langerhans tụy tăng sinh và tăng chức năng đáng kể. Như một hậu quả, nồng độ đường máu của đứa bé giảm thấp hơn 20 mg/dl trong thời gian ngắn sau sinh. May mắn thay, tuy nhiên, ở trẻ sơ sinh-không giống với người lớn- sốc insulin hoặc hôn mê do nồng độ đường máu thấp hiếm khi xảy ra. Bà mẹ bị đái tháo đường type II phần lớn sinh ra đứa trẻ lớn. Đái tháo đường type II ở bà mẹ kháng lại tác dụng chuyển hóa của insuline và đáp ứng bù tăng nồng độ insulin huyết tương. Mức cao của insulin được cho rằng kích thích thai tăng trưởng và góp phần vào tăng trọng lượng thai. Tăng cung cấp đường và các chất dinh dưỡng khác cho thai cũng góp phần tăng trọng lượng thai. Tuy nhiên, phần lớn tăng trọng lượng thai là do tăng lượng mỡ cơ thể; thường ít tăng chiều cao, mặc dù kích thước của một số cơ quan có thể tăng (organomagaly). Khi người mẹ đái tháo đường type I không kiểm soát (thiếu sự bài tiết insulin), sự tăng trưởng của bào thai bị kìm hãm bởi vì thiếu chuyển hóa ở người mẹ,và sự tăng trưởng và trưởng thành của mô trẻ sơ sinh thường bị suy giảm. Ngoài ra, có tỉ lệ cao bị chết bào thai. Trong số những bào thai đi đến chín, thì vẫn có một tỉ lệ chết cao. Hai phần ba số trẻ em chết do hội chứng suy hô hấp, được trình bày ở phần sau.
4. Thỉnh thoảng một đứa trẻ được sinh ra với giảm chức năng vỏ thượng thận, thường gây ra do bất sản tuyến thượng thận hay teo do suy kiệt, chúng có thể xảy ra khi tuyến thượng thận bị kích thích quá mức.
5. Nếu một người phụ nữ mang thai bị cường giáp hoặc được điều trị với hormone tuyến giáp quá mức, đứa trẻ được sinh ra có khả năng giảm bài tiết hormone tuyến giáp tạm thời. Ngược lại, nếu trước khi mang thai người mẹ đã bị loại bỏ tuyến giáp, tuyến yên bà mẹ có thể bài tiết một lượng lớn thyrotropin trong trời gian mang thai và đứa trẻ sinh ra bị cường giáp tạm thời.
6. Khi một bào thai thiếu sự bài tiết tuyến giáp, sự tăng trưởng xương kém và chậm phát triển trí não, gây ra tình trạng gọi là người lùn độn, được trình bày ở Chương 77.

Những vấn đề đặc biệt của đẻ non. Tất cả những vấn đề trong cuộc sống của trẻ sơ sinh được lưu ý chỉ nghiêm trọng hơn ở trẻ sinh non. Chúng có thể được phân loại theo hai tiêu đề sau đây: (1) hệ cơ quan nào đó chưa hoàn thiện và (2) hệ thống kiểm soát hormone khác nhau không ổn định. Vì những ảnh hưởng này, những đứa trẻ sinh non hiếm khi sống được nếu được sinh non nhiều hơn 3 tháng.

Sự phát triển chưa hoàn thiện của trẻ sinh non.

Hầu như tất cả hệ thống cơ quan là chưa hoàn thiện ở trẻ sinh non và cần phải chăm sóc đặc biệt nếu như đứa trẻ sinh non được cứu sống.

Hô hấp. Hệ thống hô hấp đặc biệt có khả năng bị kém phát triển ở trẻ sơ sinh thiếu tháng. Dung tích sống và dung tích khí cặn chức năng của phổi nhỏ so với kích thước của đứa bé. Ngoài ra, bài tiết surfactant bị giảm hoặc không xuất hiện. Như một kết quả, hội chứng suy hô hấp là một nguyên nhân gây chết phổ biến. Ngoài ra, dung tích khí cặn chức năng thấp ở trẻ sơ sinh thiếu tháng thường kết hợp với chu kì thở kiểu Cheyne-Stokes.

Chức năng đường tiêu hóa. Một vấn đề lớn của trẻ sinh thiếu tháng là tiêu hóa và hấp thu đủ thức ăn. Những đứa trẻ sinh thiếu nhiều hơn 2 tháng, hệ thống tiêu hóa và hấp thu hầu như không đủ. Hấp thu chất béo rất kém ở trẻ thiếu tháng nên phải có một chế độ ăn ít chất béo. Hơn nữa, bởi vì hấp thu calci rất khó ở trẻ sơ sinh thiếu tháng, trước những khó khăn đã được công nhận, những đứa trẻ thiếu tháng có thể mắc bệnh còi xương nặng. Vì lý do này, cần đặc biết chú ý bổ sung calci và vitamin D.

Chức năng của các cơ quan khác. Những hệ thống cơ quan khác chưa hoàn thiện thường gây những khó khăn cho trẻ sơ sinh thiếu tháng bao gồm: (1) gan chưa hoàn thiện, chúng gây ra có ít các chất chuyển hóa trung gian và thường có xu hướng chảy máu do giảm hình thành các yếu tố đông máu; (2) thận chưa trưởng thành, làm cho cơ thể đặc biệt thiếu khả năng đào thải acid, theo đó đứa trẻ dễ bị nhiễm toan và rối loạn cân bằng dịch nghiêm trọng; (3) cơ chế tạo máu của tủy xương chưa hoàn thiện, chúng cho phép nhanh chóng tiến đến bệnh thiếu máu; và (4) giảm hình thành γglobulin bởi hệ thống bạch huyết, chúng thường dẫn đến nhiễm trùng nặng.

Những hệ thống kiểm soát hằng số nội môi không không ổn định ở trẻ sinh thiếu tháng. Những hệ thống cơ quan khác nhau chưa hoàn thiện chức năng ở trẻ sơ sinh thiếu tháng làm cho các cơ chế hằng định nội môi của cơ thể không ổn định. Ví dụ, cân bằng acid-base có thể thay đổi rất lớn, đặc biệt khi tỉ lệ thức ăn hấp thu vào thay đổi theo thời gian. Cũng tương tự như vậy, nồng độ protein máu thường thấp bởi vì gan chưa phát triển hoàn toàn, thường dẫn đến phù do hạ protein máu. Trẻ sơ sinh chưa có khả năng điều hòa nồng độ calci máu dẫn đến co giật cơ do hạ calci máu (hypocalcemic tetany). Cũng vì thế, nồng độ đường máu có thể thay đổi rất rộng từ 20 đến hơn 100 mg/dl, phụ thuộc chủ yếu vào thời điểm cho ăn. Từ những thay đổi rất lớn trong môi trường nội sinh của trẻ sơ sinh thiếu tháng, không ngạc nhiên khi mà tỉ lệ chết cao ở những đứa trẻ sinh non hơn 3 tháng.

Nhiệt độ cơ thể không ổn định. Một trong những vấn đề đặc biệt của trẻ sinh thiếu tháng là không có khả năng ổn định nhiệt độ cơ thể. Nhiệt độ cơ thể của trẻ sinh thiếu tháng có xu hướng bằng với nhiệt độ môi trường xung quanh. Ở nhiệt độ phòng bình thường , nhiệt độ của trẻ (tính theo độ F) có thể ổn định ở mức thấp hơn 90 hoặc thậm chí 80. Những nghiên cứu cho thấy rằng nhiệt độ cơ thể được ổn định dưới 96oF (33.5oC) được đi kèm với một tỉ lệ chết đặc biệt cao, chúng lý giải cho việc hầu như bắt buộc sử dụng lồng ấp khi chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu tháng.

Nguy cơ bị mù gây ra bởi điều trị quá nhiều oxy ở những trẻ sơ sinh thiếu tháng.

Bởi vì những trẻ sơ sinh thiếu tháng thường bị suy hô hấp, điều trị oxy được sử dụng điều trị cho những đứa trẻ này. Tuy nhiên, sử dụng quá nhiều oxy gen để điều trị cho trẻ sơ sinh non, đặc biệt là lúc mới sinh, có thể dẫn đến mù bởi vì quá nhiều oxy làm dừng sự tăng sinh các mạch máu mới của võng mạc. Sau đó, khi điều trị oxy dừng lại những mạch máu sẽ bù đắp cho thời gian đã mất và vỡ các mạch lớn tràn vào khắp thủy tinh dịch, ngăn ánh sáng từ đồng tử đến võng mạc. Sau đó, các mạch máu được thay thế với một khối mô xơ ở thủy tinh dịch của mắt.

Tình trạng này, được biết như là Bệnh võng mạc trẻ sinh non, gây mù vĩnh viễn. Vì lý do này, nó đặc biệt quan trọng để tránh điều trị cho trẻ sinh non với liệu pháp oxy với nồng độ cao. Những nghiên cứu sinh lý học chỉ ra rằng những trẻ sinh non thường an toàn với liệu pháp oxy 40%, nhưng một số nhà nghiên cứu trẻ em tin rằng hoàn toàn an toàn có thể đạt được chi khi cho thở nồng độ oxy bình thường.

Sự tăng trưởng và phát triển của trẻ em. Những vấn đề lớn của đứa trẻ ngoài giai đoạn sơ sinh là liên quan đến nhu cầu chuyển hóa đặc biệt cho sự tăng trưởng, chúng được bao trùm hoàn toàn trong nội dung của cuốn sách này ở phần chuyển hóa và nội tiết.

Hình 84-8 thể hiện sự thay đổi chiều cao của con trai và con gái qua thời gian cho đến tuổi 20. Đặc biệt lưu ý rằng các đường chiều cao song song với nhau hầu như đúng cho đến cuối thập niên đầu tiên. Giữa độ tuổi 11-13 tuổi, estrogen nữ giới bắt đầu được hình thành và gây ra tăng chiều cao nhanh chóng nhưng sụn bọc đầu xương của xương dài nhanh chóng bị nối liền ở khoảng 14-16 tuổi, vì thế tăng chiều cao sau đó bị dừng lại. Ngược lại, tác động của testosterone ở nam giới gây dài xương xảy ra sau đó một chút- chủ yếu giữa 13-17 tuổi. Ở nam giới, tuy nhiên, giai đoạn tăng trưởng kéo dài bởi vì chậm nối liền của sụn bọc đầu xướng (epiphyses), vì thế cuối cùng chiều cao nam giới cao hơn nữ giới đáng kể.

Phát triển hành vi.

Phát triển hành vì chủ yếu liên quan đến sự hoàn thiện của hệ thần kinh. Nó khó để phân biệt giữa hoàn thiện cấu trúc giải phẫu của hệ thống thần kinh hay do giáo dục. Nghiên cứu giải phẫu thấy rằng những ống thần kinh lớn của hệ thần kinh trung ương chưa hoàn toàn được myeline cho đến cuối năm đầu tiên. Vì lý do này, trạng thái của hệ thần kinh chưa hoàn thiện chức năng lúc sinh. Vỏ não và những chức năng kết hợp, như nhìn, dường như cần vài tháng sau sinh để phát triển hoàn thiện chức năng.

Lúc sinh, khối não của đứa trẻ chỉ bằng 26% so với khối não người lớn và lúc 1 tuổi là 55%, nhưng nó hầu như tương ứng với ngưới lớn sau vài năm. Quá trình này cũng được kết hợp với đóng thóp và nối các xương sọ, chúng cho phép khối não tăng thêm 20% sau vài tuổi. Hình 84-9 biểu thị một biểu đồ quá trình tăng trưởng của đứa trẻ trong năm đầu tiên. So sánh biểu đồ so với sự phát triển thực tế của đứa bé được sử dụng cho đánh giá lâm sàng về sự phát triển trí não và hành vi.

Bài viết được dịch từ sách: Guyton and Hall text book of Medical and Physiology