Rồi có một ngày …

Mượn lời nhạc của Nhạc sĩ Nhật Ngân để nói rằng rồi có một ngày tất cả chúng ta đều bị nhiễm nCov. Đó là một viễn cảnh không quá xa xôi đâu. Nhận thức được điều này làm cho chúng ta phải chấp nhận rằng mỗi năm sẽ có vài ngàn ca tử vong liên quan đến covid.

Hiện nay, số người nhiễm nCov ở Việt Nam sắp ngấp nghé 1 triệu. Nếu tính đơn giản trên 96 triệu dân thì tỉ lệ bị nhiễm là 1%. Nhưng dĩ nhiên con số này không đầy đủ, vì cứ 1 ca nhiễm được phát hiện thì có chừng 6-7 ca ngoài cộng đồng chưa được phát hiện.

Và, bệnh truyền nhiễm không phải tính toán theo kiểu tỉ lệ như trong kinh tế hay các bệnh không lây, mà phải tính theo hệ số lây nhiễm. Thành ra, con số quan sát là 1%, nhưng trong thực tế thì số người bị nhiễm có thể cao gấp 10 lần, và theo thời gian có lẽ đa số chúng ta đều bị nhiễm nCov. Cũng giống như tình trạng đa số chúng ta đều đã bị nhiễm virus cúm mùa.

Tuy nhiên, xác suất nhiễm thì rất khác nhau giữa các cá nhân trong cộng đồng. Người chưa/không tiêm vaccine thì có xác suất nhiễm cao gấp 10 lần so với người đã tiêm vaccine. Những người có những bệnh làm cho hệ miễn dịch bị suy yếu cũng có nguy cơ bị nhiễm nCov khá cao.

Mà, đã có nhiễm thì sẽ có tử vong. Câu hỏi đặt ra là bao nhiêu ca tử vong liên quan đến covid có thể chấp nhận được.

Ở Anh, chánh phủ có vẻ chấp nhận con số 50,000 ca tử vong covid mỗi năm (hay 1000 ca mỗi tuần). Dân số Anh là gần 67 triệu người. Lí do con số <50,000 này là vì các chuyên gia tính toán rằng nó sẽ trội hơn cái giá phải trả cho nền kinh tế bị tác động xấu nếu phong toả. Theo tính toán của các chuyên gia, Anh có thể sẽ ghi nhận 30,000 ca tử vong vào năm tới, nhưng nếu qua cái ngưỡng 50,000 thì họ sẽ có biện pháp kiểm soát.

Ở Úc, một cuộc thăm dò ý kiến cho chúng ta biết rằng 61% người có vẻ chấp nhận con số 100 ca tử vong mỗi năm, 25% cho biết là họ chấp nhận 100 – 1000 ca, và 10% cho rằng 1000 – 3000 ca tử vong mỗi năm là ok. Chỉ có 2% nói rằng họ chấp nhận 3000 – 5000 ca tử vong mỗi năm. Dân số Úc là 25 triệu.

Còn Việt Nam thì sao?

Tính đến ngày hôm ngay, số ca tử vong covid ở Việt Nam đã hơn 22,000 người. Tỉ lệ tử vong tính trên số ca nhiễm là 2.3%.

Theo số liệu của WHO thì năm 2018 bệnh cúm mùa và viêm phổi cướp đi 16,543 sanh mạng người Việt. Như vậy, con số tử vong covid năm nay cao hơn số tử vong liên quan đến cúm mùa và viêm phổi. Nếu lấy con số tử vong vì cúm mùa và viêm phổi, xã hội Việt Nam có chấp nhận số ca tử vong covid trong tương lai khoảng 15000 hay 1/3 con số này?

Đó là câu hỏi rất đụng chạm, nhưng các giới chức y tế phải hỏi. Mỗi năm, Việt Nam ghi nhận khoảng 560,000 ca tử vong. Trong số này, đa số là từ các bệnh không lây (như tim mạch, ung thư, tiểu đường) và tai nạn giao thông. Riêng tai nạn giao thông, mỗi năm Việt Nam ghi nhận chừng 7000 ca tử vong. Ngoài ra, còn phải kể đến những ca tử vong liên quan đến lối sống như bia rượu thái quá, hút thuốc lá, và ăn uống thiếu lành mạnh.

Nói chung, cuộc sống có nhiều rủi ro. Rủi ro đến từ mọi khía cạnh trong cuộc sống, từ đi lại bằng xe gắn máy, xe hơi thậm chí máy bay, ăn uống, đến bệnh tật. Ngồi lên xe gắn máy là đã chấp nhận một xác suất tử vong. Hút 1 điếu thuốc lá cũng là chấp nhận một xác suất tử vong cao hơn bình thường. Xã hội có vẻ chấp nhận nguy cơ tử vong liên quan đến các bệnh không lây, tai nạn giao thông, lối sống. Không ai bàn đến việc cấm hút thuốc lá 100%, cấm đi lại bằng xe gắn máy, hay cấm ăn uống có nhiều muối, mỡ.

Chúng ta đã chấp nhận sống chung với các bệnh không lây, các bệnh truyền nhiễm (như cúm mùa), rồi đến nay chúng ta cũng phải chấp nhận sống chung với nCov. Và, sẽ có một ngày nCov trở thành ‘endemic’ (hiện diện mọi lúc và mọi nơi) và tất cả chúng ta đều bị nhiễm nCov và chấp nhận rằng tử vong vì covid sẽ phải xảy ra trong cuộc sống.

____

PS: Hôm kia, khi diễn giải “con số 86%” có vài bạn hỏi tôi sao bỏ qua số ca nhiễm và nhập viện dưới 18 tuổi. Thật ra, tôi không bỏ qua con số dưới 18 tuổi. Nhưng vì con số đó (12-17 tuổi) không nhiều nên không làm thay đổi kết quả tính toán. Tôi đã có con số cập nhựt từ 12 tuổi trở lên, và kết quả vẫn cho thấy hiệu lực của vaccine trong việc giảm nguy cơ nhiễm và nhập viện là khoảng 91%. Biểu đồ dưới đây mô tả con số đó.