[COVID-19] 5 loại Vaccine Covid-19 hứa hẹn nhất (tính đến 5/2020)

[COVID-19] 5 loại Vaccine Covid-19 hứa hẹn nhất (tính đến 5/2020)

Bs. Huynh Wynn Tran

Cho đến này, vaccine Covid-19 được mong chờ là một trong những cách hữu hiệu nhất để đẩy lùi đại dịch Covid-19. Hàng chục nước, hàng tỉ đô la, hàng trăm công ty toàn cầu, và hàng trăm ngàn BS và nhà khoa học làm việc ngày đêm để cho ra hơn 100 nghiên cứu về vaccine Covid-19 trong vòng chưa đến 6 tháng. Đây là những con số cực kỳ ấn tượng trong khoa học.

Trong số hơn 100 nghiên cứu về vaccine, có 5 thử nghiệm được xem là hy vọng nhất hiện nay.

# Vaccine là gì?
– Để hiểu rõ về vaccine Covid-19, chúng ta cần hiểu rõ vaccine là gì. Vaccine là một vật thể được đưa vào bên trong cơ thể người để kích thích hệ miễn dịch, tạo ra kháng thể để chống một hay nhiều loại bệnh. Chúng ta tập cho cơ thể chúng ta nhận ra các vật ngoại lại thông qua vaccine và có phản ứng thích hợp qua vật này xâm nhập cơ thể. Vaccine Covid-19 dùng để kích thích hệ miễn dịch, tạo ra kháng thể đặc hiệu, trung hòa virus Sars-Cov-2, là virus gây ra bệnh Covid-19.

# Có nhiều loại vaccine khác nhau
– Để kích thích hệ miễn dịch và tập cho hệ miễn dịch tạo ra các kháng thể, các nhà khoa học thường lấy một phần của vi khuẩn hay virus gây bệnh hoặc làm yếu vi khuẩn hay virus đó, trước khi chích vào cơ thể. Bằng cách này, virus hay vi khuẩn sẽ không thể gây ra bệnh trong khi cơ thể tập ra cách nhận dạng các vi khuẩn/virus này.

– Ví dụ tôi thường dùng là giả sử bệnh chúng ta muốn ngăn ngừa là một con gấu và cơ thể chúng ta là một khu rừng với các dân cư là các kháng thể. Chúng ta chỉ đưa một phần con gấu này, như cánh tay có móng, gương mặt gấu, hay con gấu đã yếu (gần chết) vào khu rừng này. Các dân cư (kháng thể) trong rừng sẽ nhận ra và tập ra cách đánh đuổi và diệt con gấu đã yếu này. Lần sau khi có gấu thật xuất hiện, cư dân sẽ nhanh chóng nhận ra và đuổi diệt gấu.

– Nghiên cứu vaccine cho Covid-19 cũng vậy, có nhiều cách và nhiều hướng, tạo ra cách nhận diện virus Sars-Cov-2 từ nhiều phương pháp.

# Bào chế vaccine mất rất nhiều thời gian, trải qua nhiều giai đoạn
– Vaccine Covid-19, nếu thành công, sẽ là một trong những vaccine được bào chế nhanh nhất. Trước kia, bào chế một vaccine mất từ vài năm đến vài chục năm do phải trả qua nhiều giai đoạn như nghiên cứu tiền lâm sàng (vài năm) và thử nghiệm trên người (vài năm). Đại dịch covid-19 xảy ra, thời gian phân tích và nghiên cứu tiền lâm sàng được giảm tốt đa do tất cả nhân lực và vật lực được đưa vào nghiên cứu. Tuy nhiên, thời gian thử nghiệm trên người không thể rút ngắn được.

– Có 3 giai đoạn thử nghiệm quan trọng trên người để một vaccine được xem là thành công (1). Giai đoạn 1 (thử nghiệm nhóm nhỏ) và giai đoạn 2 (nhóm lớn hơn) chủ yếu đo lường tính an toàn và tác dụng phụ của vaccine, giai đoạn 3 là thử nghiệm rộng trên vài ngàn đến vài chục ngàn bệnh nhân trước khi đưa vào sản xuất và cung cấp
– Giai đoạn 4 ( là giai đoạn cuối cùng) là theo dõi chỉnh sửa sau khi vaccine đã được đưa ra thị trường

# 5 loại vaccine hy vong nhật hiện nay (tính đến cuối tháng 5/2020)

1. mRNA Vaccine do hãng Moderna, Hoa Kỳ (mRNA-1237)
– là loai vaccine chứa mRNA, chuyên dùng để tổng hợp protein S (là protein trên bề mặt virus) dựa vào mã gen. Khi chích vaccine vào cơ thể rồi, các tế bào sẽ tạo ra các spike-protein trên bề mặt (S protein), và các tế bào miễn dịch (kháng thể) sẽ nhận ra và tập chiến đấu. Khi có virus Sars-cov-2 thật vào cơ thể thì các kháng thể nhận ra ngay do đã biết protein S nên sẽ dễ dàng ngăn chặn và trung hòa virus (2).
– Cách đây 2 tuần, hãng Moderna, đã công bố các dữ liệu trong giai đoạn 1 nghiên cứu thử nghiệm Vaccine trên bệnh Covid-19 rất khả quan. 8 bệnh nhân qua thử nghiệm vaccine mRNA-1273 liều 25mcg (thấp nhất) và 100mcg (trung bình) đã có các kháng thể trung hòa virus Sars-Cov-2 giống như các bệnh nhân đã hồi phục bệnh Covid-19. Dù dây là dữ liệu từ số ít bệnh nhân nhưng công bố này đã cho thấy những hy vọng khả quan cho vaccine Covid-19. Nghiên cứu này được tổ chức và theo dõi bởi viện sức khỏe Hoa Kỳ (NIH).

Vì những thành tích này, FDA đã cho phép Moderna tiếp tục vào giai đoạn 2 (tôi đã nói trong livestream coronavirus 2 tuần trước). Hiện tại, hãng đang chuẩn bị cho vaccine giai đoạn 3 (trên hàng ngàn người) vào tháng 7 này.

2. Làm trơ virus (inactive virus), Vaccine PicoVac do hãng Sinovac, Trung Quốc
– Đây là cách làm truyền thống trong bào chế vaccine. Sinovac chiết xuất các virus Sars-cov-2 trong phòng lab, sau đó dùng hoá chất làm trơ (mất hiệu quả) của virus đi. Đây là cách virus cúm mùa influenza được thực hiện. Đây là cách được xem là an toàn hơn những cách khác do được kiểm soát và theo dõi từ xưa. Sinovac cũng đã sản xuất nhiều loại vaccine khác như vaccine cúm mùa. Sinovac vừa công bố dữ liệu giai đoạn 1 thành công trên 108 bệnh nhân (3), với kết quả rất khả quan cho thấy bệnh nhân đã tạo ra kháng thể chống virus Sars-cov-2. Vaccine PicoVac đang vào giai đoạn 2 thử nghiệm.

– Vaccine BCG (lao phổi) để thử nghiệm ngăn ngừa Covid-19. Vaccine ngừa lao phổi BCG (Bacillus Calmette–Guérin) là một loại vaccine được sản xuất lâu năm và chứng minh được hiệu quả rõ rệt với rất ít tác dụng phụ. Lưu ý là vaccine BGC là vaccine chứa vi khuẩn đã bị làm yếu, không phải virus. Nghiên cứu phân tích dịch tễ học cho thấy các nước bắt buộc chích vaccine BCG thường có tỉ lệ tử vong do Covid-19 ít hơn. Do vaccine này đã được chứng minh tính an toàn trên người nên Úc và Netherland đang đưa vaccine này vảo giai đoạn 3 thử nghiệm chống Covid-19 (thử nghiệm trên vài ngàn bệnh nhân).
Tôi có nói về vaccine BCG lao phổi trên Youtube và Fb trong những bài trước.

3. DNA vaccine
– Nghiên cứu này chích một phần DNA, gọi là plasmid, vào tế bào để tạo ra các protein tương tự như S protein bề mặt của virus Sars-cov-2. Hãng Inovio, là hãng từ Hoa Kỳ, đã từng nghiên cứu chế tạo vaccine MERS (Cũng họ coronavirus), đã công bố nghiên cứu của họ cho thấy kháng thể sản sinh khi chích vaccine này vào chuột và heo. Vaccine này, tên là INO-4800, đang vào giai đoạn 1 thử nghiệm trên người tại Philadelphia và Kansas City. Kết quả sẽ đưa ra vào tháng tới.

Advertisement

4. Virus Protein
– Cách làm này cũng là một cách làm truyền thống như đã dùng với vaccine ngừa ung thư cổ tử cung HPV. Mã gene dùng để tạo ra protein S trên bề mặt virus được chiết ra, sau đó cấy vào các virus khác hay cây cối, tạo ra hàng loại S protein. Sau đó chích các S-protein vào cơ thể, tạo ra phản ứng miễn dịch.
– Hãng dược Sanofi đã từng thử sản xuất vaccine SAR trên phương pháp này vào năm 2003, nay tiếp tục nghiên cứu vaccine này cho Covid-19. Các nghiên cứu cận lâm sàng tháng 3 cho kết quả khả quan trên chuột. Một hãng dược khác là Novavax cũng đang đi theo hướng này. Giai đoạn 1 cho vaccine vừa được thử nghiệm tháng này tại Úc trên 131 bệnh nhân. Kết quả mong đợi vào tháng 7.

5. Adenovirus Vaccine
– Adenovirus là một virus gây ra cảm nhẹ (Common cold) và hiện đang thử nghiệm để dùng virus này để tạo ra kháng nguyên tương tự như virus Sars-cov-2, thông qua tạo ra các S protein. Đây là một kỹ thuật mới nên còn nhiều điểm chưa được chứng minh. Đại học Oxford đã nghiên cứu thử nghiệm vaccine ChAdOx1 nCov-19 và hãng dược Cansino Biologics (Trung Quốc và Canada) cũng nghiên cứu vaccine Ad5-nCov. Hãng Johnson &Johnson cũng đang có nghiên cứu tương tự gọi là AdVac.
– Các hãng khác cũng dùng các virus nhẹ và ít nguy hiểm hơn để tạo ra kháng nguyên. Vấn đề của hướng nghiên cứu này là virus Adenovirus đã có nhiều trong cộng đồng nên khả năng rất nhiều bệnh nhân đã nhiễm và tạo ra kháng thể.
– CanSino vừa công bố kết quả khả quan giai đoạn 1 trên người trên tạp chí Lancet với 108 bệnh nhân (4) và vaccine Ad5-nCov đang đi vào giai đoan 2 tại Vũ Hán. Nghiên cứu khác từ Oxford cũng cho kết quả khả quan ở giai đoạn 1 (5) và đang chuẩn bị vào giai đoan 2.

Tóm lại:
– Nhiều hướng phát triển vaccine Covid-19 khác nhau với giai đoạn 1 thành công, các nghiên cứu đang vào giai đoạn 2. Hy vọng sẽ có thêm các tin vui trong vài tháng tới.

Tôi sẽ tiếp tục cập nhật các vaccine này trong các chương trình livestream.

BS Wynn Huynh Tran, MD, Los Angeles, Hoa Kỳ

1. https://www.cdc.gov/vaccines/basics/test-approve.html
2. https://www.modernatx.com/modernas-work-potential-vaccine-a…
3. http://www.xinhuanet.com/english/2020-05/28/c_139093109.htm
4. https://www.thelancet.com/…/PIIS0140-6736(20)31208…/fulltext
5. https://www.marketwatch.com/…/everything-you-need-to-know-a…

Xin cảm ơn bài chia sẻ của Bs. Huynh Wynn Tran!