[Vypo] Đau vai

Khi nghe bài “Em về tinh khôi” của nhạc sĩ Quốc Bảo, tôi chợt nghĩ đến đau vai vì bờ vai nghiêng có thể là bờ vai đau.

Cấu trúc vai rất phức tạp, bao gồm xương khớp vùng vai, dây chằng, dây gân, nhiều mô và mạch máu, và rất nhiều dây thần kinh đi ngang qua vai. Vì vậy, đau vai có thể đến từ bên trong vùng vai (thoái hoá xương khớp vai, viêm sưng tổn thương phần mềm) do các dây chằng hay cơ bắp hoặc đau vai từ nơi khác, do các bệnh lý khác có dây thần kinh đi qua vùng vai.

Đau vai từ bên trong vai sẽ đau hơn khi di chuyển khớp vai hay di chuyển cánh tay trong khi đau vai từ nơi khác (còn gọi là preferred pain) thường không như vậy. Có nhiều bệnh nguy hiểm có thể biểu hiện qua đau vai nên quý vị không nên chủ quan khi bị đau vai. Ví dụ như bệnh tim mạch, lên cơn đau tim cấp tính (nhồi máu cơ tim), hay bệnh sỏi mật cũng có thể khiến chúng ta cảm giác bị đau vai mặc dù cấu trúc vai của chúng ta không hề bị tổn thương. Lý do là vì các bệnh này có dây thần kinh liên quan đến vùng vai, nên khi bị đau tim hay đau sỏi mật, chúng ta bị đau vai.

Các lý do khác có thể dẫn đến đau vai

+ Tổn thương thần kinh: do đám dây thần kinh bị ép (do gai thần kinh cổ, ép thần kinh vùng nách…)

+ Chấn thương do tai nạn

+ Đau nhức do do sưng viêm khớp thoái hoá hay viêm khớp dạng thấp

+ Trật khớp vai

+ Tổn thương khớp xoay cổ vai, cơ quay khớp vai (rotator cuff)

+ Nhiễm trùng khớp vai

+ Viêm sưng hay đứt dây chằng, dây khớp

+ Bệnh phổi

Nhìn chung, lý do gây đau vai hay gặp ở người trẻ là vận động hay làm việc quá sức, tư thế ngồi sai, và tổn thương trong khi ở người cao tuổi, lý do thường do thoái hoá khớp.

# Đau vai do tổn thương cơ quay khớp vai (rotator cuff injuries)

– Đây là một dạng đau vai hay gặp mà nhiều quý vị hay chủ quan không chữa trị, dẫn đến các biến chứng về sau như vai bị teo, nghiêng, hay yếu một bên vai.

– Cơ quay cổ vai là một nhóm cơ bắp xoay xung quanh vai, có vai trò giữ đầu xương cánh tay (Humerus) dính vào chỏm của xương bả vai (scapula). Đau vai do tổn thương cơ xoay cổ vài thường có cảm giác đau âm ỉ hay đau nhức, và thêm đau khi quý vị cố nâng cánh tay hoặc đưa cánh tay ra xa hay đưa cánh tay qua khỏi đầu. Các triệu chứng khác như khó ngủ, đau bên vai khi nằm nghiêng về một bên hoặc yếu cánh tay.

– Quý vị làm việc nặng, thường xuyên kéo và dùng vai như làm thợ sơn hay thợ xây dựng dễ bị đau vai loại này. Gần đây, một số quý vị làm nghề nail cũng dễ bị đau vai dạng này do kéo cánh tay của khách hàng. Tuổi tác cũng là một rủi ro khác của bệnh đau nhức cơ quay khớp vai. Càng cao tuổi thì tổn thương cơ khớp vùng này càng dễ xảy ra.

– Đau cơ quay cổ vai do đứt dây chằng nên được chẩn đoán và chữa trị sớm. Trong vài trường hợp, quý vị có thể cần phẫu thuật để phục hồi dây chằng bị đứt.

# Khi nào quý vị nên gặp BS?

– Quý vị nên gọi cấp cứu 911 ngay khi bị đau vai, nhất là đau buốt kinh khủng, kèm thêm các triệu chứng khác như đổ mồ hôi, khó thở, tê tê vùng vai, hoặc yếu một bên vì đây có thể là những dấu hiệu của nhồi máu cơ tim hay đột quỵ

– Quý vị nên gặp BS ngay nếu thấy khớp vai bị nghiêng lệch, bị sưng, đau nhức mỗi khi cử động, không làm được các công việc bình thường như không tự mặc áo thun được hay không mặc áo ngực (nữ). Các dấu hiệu khác như da vùng vai đổi màu hay cơ bắp vùng vai bị teo đi cũng không nên gặp BS.

# Chẩn đoán đau vai

– BS sẽ khám lâm sàng, hỏi quý vị về bệnh sử đau nhức như đau thế nào, đau bao lâu, có thêm đau/bớt đau khi cử động vai, có yếu/liệt cánh tay. BS sẽ xét nghiệm máu để kiểm tra viêm khớp, và chụp siêu âm, X-ray, hay MRI để tìm lý do. Thường chụp X-ray sẽ tìm các vết nứt, gãy xương, vôi hoá, hay tổn thương sụn.

– Chụp MRI và siêu âm để tìm ra các tổn thương phần mềm mà chụp X-ray không thấy được. Siêu âm đặc biệt hiệu quả trong chẩn đoán đứt dây chằng hay sưng tích nước không khớp vai do BS có thể vừa siêu âm vừa hỏi bệnh nhân cử động khớp vai để xem các cơ và dây chằng có bị đứt hay không. Thường BS chuyên khoa cơ xương khớp sẽ thực hiện siêu âm khớp vai.

# Chữa trị đau vai

– Tuỳ vào lý do gây ra cơn đau vai mà BS sẽ có cách chữa phù hợp cho quý vị. Nếu quý vị chỉ bị đau nhức nhẹ và đau vai do chấn thương hay làm việc quá sức thì BS sẽ cho quý vị uống thuốc giảm đau, nghỉ ngơi, và nghỉ ngơi. Chườm nóng lạnh cũng là cách hữu hiệu để chữa đau vai.

– Với các bệnh lý đau vai do tổn thương khớp, dây chằng, phần mềm hay dây thần kinh, BS có thể sẽ cho quý vị uống thuốc giảm đau kèm theo tập trị liệu hay chuyển quý vị đến chuyên viên vật lý trị liệu. Tôi có làm video về trị liệu giảm đau (video số # 225) quý vị nhớ xem để tập sau khi đi gặp BS.

– Các thuốc giảm đau vai gồm thuốc mua ngoài tiệm không cần toa (OTC) như Tylenol (uống tối đa 3g mỗi ngày hay 6v 500mg), Naproxen (tối đa 1g mỗi ngày hay 2 viên 500mg mg), Aleve (tối đa 4 viên/ngày).

– Lưu ý là quý vị bệnh gan nên hạn chế uống Tylenol và quý vị bệnh thận hay bao tử nên hạn chế uống NSAID như Naproxen, Ibuprofen, hay Aleve.

– BS cũng có thể cho quý vị uống thuốc giảm đau thần kinh Gabapentin nhằm chữa đau nhức do tổn thương dây thần kinh.

– Tập trị liệu giảm đau là một trong những cách chữa trị và ngăn ngừa đau vai hiệu quả nhất. Tuy nhiên, bệnh nhân thường quên và ít dùng trị liệu này khi về đến nhà. Quý vị nên tập thói quen tập trị liệu cho khớp vai thường xuyên, cho dù đã hết đau vai.

– Chích thuốc vào khớp vai là một cách trị liệu khác. Thường BS sẽ chích Steroid vào thẳng bên trong khớp vai hay vùng xung quanh nơi sưng. BS có thể sẽ dùng siêu âm khi chích để thấy rõ vị trí cần chích.

– Phẫu thuật thường là biện pháp cuối cùng để chữa đau vai, nhất là tổn thương đau vai là do đứt dây chằng hay viêm thoái hóa khớp đến mức không chịu được. Thường các phẫu thuật vai ngày này ít xâm lấn và khả năng phục hồi khá cao. Phẫu thuật thay khớp vai cũng là một biện pháp hữu hiệu chữa đau nhức vai kinh niên do thoái hoá, không cải thiện với thuốc hay vật lý trị liệu

# Ngăn ngừa đau vai trước khi quý vị bị đau vai

– Quan trọng nhất trong chữa trị đau vai là ngăn ngừa đau vai trước khi bị đau nặng thêm hay ngăn ngừa đau vai tái phát. Dưới đây là các cách hay dùng để ngăn ngừa đau vai tái phát hay nặng hơn.

+ Tập thể dục và trị liệu khớp vai thường xuyên. Quý vị có thể tập theo bài đau vai của tôi thường xuyên, dù không bị đau vai để ngăn ngừa đau

+ Ngồi đúng tư thế khi làm việc liên quan đến vùng vai. Nhiều cơn đau vai xảy ra khi chúng ta ngồi sai tư thế và cố làm việc, ví dụ như dũa móng tay khi làm nail. Nhiều quý vị ráng chồm về phía trước, kéo tay khách hàng về phía mình nhiều lần, dẫn đến đau vai.

+ Đi thẳng và khiêng đồ đúng cách.

+ Ngủ nằm ngửa hay trách nằm bên vai bị đau nhức

+ Để thời gian cho bên vai nhức được phục hồi hoàn toàn. Quý vị tập dùng bên vai, bên tay không bị đau để vai chúng ta không bị tái phát.

BS Wynn H Tran, chuyên khoa cơ xương khớp và da liễu

Los Angeles, Hoa Kỳ