Y khoa Ykhoa, y học, y tế, kiến thức, lâm sàng, cận lâm sàng, chẩn đoán, điều trị, phác đồ, diễn đàn y khoa, hệ sinh thái y khoa online, mới nhất và đáng tin cậy.
Biến thể delta khác với alpha ra sao?
Thông tin về biến thể delta càng ngày càng lẫn lộn. Nếu nghe tin từ nhà chức trách (ví dụ như Úc) có lẽ chúng ta nghĩ biến thể này ghê gớm lắm và ai cũng sẽ vào ICU. Nhưng thực tế thì hình như không phải như vậy. Cái note này chia sẻ với các bạn vài điều tôi tìm hiểu được về biến thể delta.
Hôm trước, tôi có bài ‘đọc báo dùm bạn’ về biến thể delta và đọc lại thì thấy vẫn đúng. Hôm nay, tôi có thêm thông tin so sánh giữa 2 biến thể delta và alpha (gốc) thì thấy con virus này có vẻ càng ngày càng muốn ở lại với chúng ta mãi mãi.
Tối qua, một anh bạn xem đài truyền hình gọi điện nói ‘biến thể delta ghê quá ông ơi’. Tôi hỏi sao gọi là ‘ghê’ thì anh bạn nói là đài truyền hình cho chiếu cảnh bệnh nhân Covid-19 trong ICU, máy móc, dây nhợ tùm lum. Tôi hỏi ‘làm sao anh biết đó là người bị nhiễm biến thể delta’. Dĩ nhiên là phóng viên cũng không nói ra. Thật ra, cái video clip đó dĩ nhiên là thật, nhưng nó nằm trong chiến dịch làm cho công chúng nhận thức về sự nguy hiểm của biến thể delta.
Nếu chỉ xem qua đoạn video ngắn đó, người xem có cảm giác rằng biến thể này nguy hiểm hơn biến thể gốc (alpha). Nhưng nếu chịu khó tìm hiểu từ các nguồn đáng tin cậy (nghiên cứu khoa học) thì hình như biến thể delta không quá nguy hiểm như chúng ta nghĩ; ngược lại, nó có vẻ càng ngày càng giống như cảm lạnh.
Con virus Vũ Hán đầu tiên gây đại dịch là thuộc biến thể alpha (kí hiệu B.1.1.7). Biến thể delta (kí hiệu B.1.617.2) xuất phát từ Ấn Độ, nhưng xuất hiện ở Anh từ tháng 4/2021. Sau đó, nó ‘lan toả’ khắp nơi trên thế giới, có thể cả ở Việt Nam. Bởi vì biến thể delta hoành hành ở Anh, nên Anh là nước có nhiều nghiên cứu về biến thể này.
1. Triệu chứng
Dựa vào dữ liệu của công trình nghiên cứu, Giáo sư Spector cho viết triệu chứng số 1 ở những người bị nhiễm biến thể delta là nhức đầu. Các triệu chứng phổ biến khác là cảm lạnh, đau cổ họng, sổ mũi, và sốt (đối với người chưa tiêm vaccine).
Các triệu chứng trên rất khác với biến thể alpha: sốt, ho, mệt mỏi, mất vị giác, v.v. (xem bảng tóm tắt).
2. Xác suất lây lan
Biến thể delta lây lan nhiều hơn so với biến thể alpha. Giáo sư Stuart Turville (Viện Kirby, sát bên cạnh Viện Garvan của tôi) nói rằng biến thể delta có khả năng lây lan cao hơn biến thể alpha chừng 30 – 50% [1].
Con số này (30 – 50% cao hơn) có nghĩa là gì? Nó có nghĩa là: nếu 100 người tiếp xúc với một người bị nhiễm biến thể delta, thì 12 người sẽ bị nhiễm theo. Nếu 100 người tiếp xúc với một người bị nhiễm biến thể alpha, thì sẽ có 8-9 người bị nhiễm theo. Lấy 12/8 = 1.5, tức cao hơn 50%. Đó là ý nghĩa thật của câu ‘tăng khả năng lây lan’ — nói đúng ra là ‘tăng xác suất lây lan’.
3. Biến thể delta nguy hiểm?
‘Nguy hiểm’ ở đây là dựa trên nguy cơ tử vong và nhập viện. Chúng ta chưa biết biến thể delta có nguy hiểm hay không, nhưng chúng ta biết biến thể alpha nguy hiểm.
Vẫn theo Giáo sư Turville, biến thể delta không nguy hiểm như biến thể alpha. Ông trích dẫn dữ liệu nghiên cứu cho thấy tỉ lệ tử vong trong vòng 28 ngày ở những người bị nhiễm biến thể delta là 0.3%, còn với biến thể alpha thì 1.9% [1]. Thành ra, ai nói rằng biến thể delta nguy hiểm là có thể sai.
Biến thể alpha nguy hiểm
Theo một công trình nghiên cứu công bố mới đây [2] thì so với các biến thể khác, người bị nhiễm biến thể alpha có nguy cơ tử vong cao hơn 65%. Đọc con số 65% thì cao thật, nhưng chúng ta phải biết đó là con số tương đối. Trong thực tế, tỉ lệ tử vong ở
• người bị nhiễm biến thể alpha: 5 trên 1000 người bị nhiễm
• người bị nhiễm biến thể khác: 4 trên 1000 người nhiễm
Do đó, xác suất tử vong ở người bị nhiễm biến thể alpha cao hơn các biến thể khác là 5 / 4 = 25%. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu hiệu chỉnh cho các yếu tố khá thì con số trở thành 65% [1].
Nói cách khác, tỉ lệ tử vong ở những người bị nhiễm trong cộng đồng là khá thấp (chỉ 4-5 trên 1000 người), nhưng người bị nhiễm virus biến thể alpha có nguy cơ tử vong cao hơn các biến thể khác 65%.
Một nghiên cứu khác cũng dùng dữ liệu trong cộng đồng cho thấy người bị nhiễm biến thể alpha có tỉ lệ nhập viện là 571 / 10544 = 5.4%, so với người bị nhiễm biến thể khác là 1373 / 20028 = 6.8%. Nói cách khác, người bị nhiễm thể biến alpha ít nhập viện hơn biến thể khác. Tuy nhiên, sau khi hiệu chỉnh cho các yếu tố khác, người bị nhiễm thể biến alpha có xác suất nhập viện cao hơn biến thể khác đến 42% [3].
Advertisement
Thú thật, tôi không tin vào 2 nghiên cứu này bao nhiêu, vì nếu sau khi hiệu chỉnh mà mức độ ảnh hưởng đi từ âm sang dương là chứng tỏ nghiên cứu có vấn đề về phương pháp và thiết kế. Chúng ta chỉ đọc cho biết, không nên quyết định chánh sách từ những nghiên cứu như thế này.
Tóm lại, con virus Vũ Hán đã biến hoá thành nhiều biến thể khác nhau, và biến thể delta là được nhiều người quan tâm vì đa số những ca nhiễm ngày nay (ở Anh, Mĩ) là do biến thể delta. Người bị biến thể delta có triệu chứng rất khác với biến thể alpha. Biến thể delta có xác suất lây lan cao hơn biến thể alpha, nhưng nó (delta) cũng có vẻ ít độc hại và nguy hiểm hơn. Sự thật này rất nhứt quán với qui luật tiến hoá của virus: để tồn tại, nó sẽ lây cho nhiều người hơn nhưng đồng thời ‘hiền lành’ hơn để sống chung với chúng ta. Việc đòi tiêu diệt chúng là điều không thể.
Theo Giáo sư Tim Spector (anh bạn già của tôi thời ở St Thomas), người chủ trì công trình nghiên cứu về triệu chứng của người bị nhiễm covid-19 (tên là ‘Zoe Covid Symptom Study’) [4] cho biết Covid bây giờ giống như là một cảm lạnh xấu ở những người trẻ tuổi, và thông tin này chưa được nhà chức trách nào thông báo cho công chúng biết.
Tin vui là cả hai vaccine Pfizer và AstraZeneca đều có hiệu quả lên đến >90% chống biến thể delta [5]. Thêm lí do để đi tiêm vaccine và đừng chờ vaccine ‘xịn’ (vì không có khái niệm xịn trong vaccine chống covid-19).
Các bạn có thể xem seminar về biến thể delta ở đây (tiếng Anh): https://covid.joinzoe.com/post/covid-delta-variant-webinar
GS. Nguyễn Văn Tuấn
_______
[4] Nghiên cứu ‘Zoe Covid Symptom Study’
