[Covid19] Dương tính giả

(đây là cách để học sinh tạo ra test nhanh Covid-19 dương tính giả).

Không phải ai cũng muốn kết quả xét nghiệm Covid-19 âm tính, đặc biệt với học sinh phổ thông ở Vương quốc Anh, các em được phép tự làm xét nghiệm test nhanh kháng nguyên tại nhà, nên đã hướng dẫn nhau cách tạo kết quả “dương tính” để nghỉ học 10 ngày; những em tiếp xúc trực tiếp cũng được nghỉ.

Kiến thức sinh học lớp 8 dạy cho các em biết rằng, xét nghiệm test nhanh kháng nguyên chính là phản ứng giữa kháng nguyên (chìa khoá) với kháng thể (ổ khoá), cả quá trình làm xét nghiệm học sinh không mất quá 15 phút.

Kháng nguyên + Kháng thể = Dương tính!

Kháng nguyên dùng để xét nghiệm, chính là virus SARS-CoV-2, do các em học sinh dùng tăm bông ngoáy mũi hoặc ngoáy họng.

Kháng thể dùng để xét nghiệm, chính là IgM và IgG, kháng thể này được nhà sản xuất tích hợp sẵn trong bộ KIT.

Thực tế, IgM và IgG nằm ở trong huyết tương cơ thể con người, với môi trường pH trung tính. Nếu các em thay đổi môi trường pH, thì lập tức chức năng của kháng thể bị rối loạn, KIT sẽ bị “nhầm lẫn” tưởng virus đã tấn công, nên xét nghiệm hiện luôn hai vạch.

Với pH thấp Test Covid sẽ bị dương tính giả.

Dựa vào nguyên lí đó, học sinh ở nước Anh đã hướng dẫn nhau dùng nước ép trái cây, như nước chanh, nước cam, nước hoa quả, thậm chí Coca Cola bơm vào dung dịch trung hoà. Như vậy, một học sinh không bị nhiễm virus, nhưng tăm bông hoà vào dung dịch có nước trái cây, khi nhỏ vào KIT thì ngay lập tức xét nghiệm hiện 2 vạch rất rõ.

Kiến thức lớp 8 dạy người lớn nhiều điều!

Thứ nhất, những người lớn chúng ta sẽ hiểu rằng nếu ai đó vừa ăn xong đồ chua, hoặc ăn nhiều thức ăn có tính acid, làm cho dịch mũi họng vẫn có pH thấp, thì kết quả test nhanh cũng sẽ dương tính giả.

Nhớ lại các đợt xét nghiệm Test nhanh kháng nguyên, như đợt bùng phát dịch tháng 4 năm 2020, hay gần đây thỉnh thoảng có cơ sở y tế xét nghiệm test nhanh dương tính, sau đó làm lại xét nghiệm PCR lại cho kết quả âm tính.

Tôi biết tỉ lệ dương tính giả như vậy khá cao.

Thứ hai, đó là những thí nghiệm khác của các em cho thấy, một số hoá chất hay thành phần sinh học gây biến tính kháng thể IgM và IgG, thì kết quả cũng bị dương tính giả.

Cụ thể, các em dùng các chất sát trùng, hoặc cồn y tế để làm thí nghiệm tương tự, thì trên KIT xuất hiện 2 vạch mờ; chuyên môn y khoa vẫn gọi là “dương tính nhẹ”.

Điều này xem xét trong thực tế, nếu ai đó vừa uống rượu bia xong, rồi thực hiện ngoáy mũi họng, thì khả năng “dương tính nhẹ” là rất cao, cho dù người đó không hề có virus trong cơ thể.

Sâu hơn nữa, sinh hoá và miễn dịch học chỉ ra rằng, một số người có chất gây nhiễu trong cơ thể, cũng sẽ làm cho xét nghiệm test nhanh kháng nguyên dương tính giả. Đây còn gọi là yếu tố nội sinh. Các yếu tố nội sinh gây nhiễu phố biến gồm: yếu tố dạng thấp, bổ thể, kháng thể dị dưỡng. Giả sử những người này, khi ngoáy mũi họng nếu tổn thương niêm mạc, có thể xuất hiện một trong số những yếu tố nội sinh, thì khả năng dương tính giả rất cao.

Đến đây, tôi tin người lớn chúng ta nếu chịu khó ôn lại kiến thức sinh học lớp 8, nội dung “Chìa khoá & Ổ khoá”, thì chắc chắn sẽ hiểu được tại sao test nhanh kháng nguyên lại hay xuất hiện dương tính giả như vậy.

TẠI SAO LẠI TEST NHANH KHÁNG NGUYÊN?

Quan sát đại dịch Covid-19, tôi thấy rằng quốc gia nào cũng vậy, coi xét nghiệm là chìa khoá để chống dịch.

Test nhanh kháng nguyên rất quan trọng!

Một là, với mỗi cá nhân khi có yếu tố nguy cơ, ví dụ như tiếp xúc gần với một ca bệnh, trong thời điểm họ cách li tại nhà, nên xét nghiệm test nhanh kháng nguyên để xác định có nhiễm virus hay không.

Chẳng phải ai cũng được xét nghiệm PCR.

Vì xét nghiệm PCR quá đắt, tốn nhiều thời gian, nếu làm xét nghiệm rộng rãi sẽ gây lãng phí và suy yếu nguồn lực y tế. Khi đó, test nhanh kháng nguyên là giải pháp thay thế hợp lí, giúp một người sớm phát hiện mình nhiềm virus, để có biện pháp phòng vệ cho người thân, phòng vệ cho cộng đồng, theo dõi diễn biến bệnh để có biện pháp điều trị kịp thời.

Hai là, ý nghĩa chống dịch ở phạm vi lớn, tức là khi dịch bùng phát diện rộng. Tôi lấy ví dụ như Đà Nẵng, khi số ca nhiễm trung bình 46 trường hợp mỗi ngày kéo dài trong bảy ngày, thì chính quyền thành phố quyết định phong toả tuyệt đối theo Chỉ thị 16+ cùng với chiến thuật xét nghiệm toàn dân. Thời điểm đó tôi cho rằng chiến thuật này hợp lí. Ý kiến của tôi là, thành phố nên xét nghiệm sàng lọc diện rộng vượt tốc độ tăng theo cấp số nhân của virus, muốn thực hiện được thì phải dùng test nhanh kháng nguyên chạy trước xét nghiệm 100% dân ở những ổ dịch nóng, mỗi gia đình chỉ 15-30 phút xét nghiệm xong test nhanh, gia đình nào dương tính sẽ đánh dấu lại và đội lấy mẫu PCR sẽ ập đến.

Tôi khẳng định Đà Nẵng sẽ khống chế được dịch sau 4-6 tuần.

Người hỏi ý kiến tôi, đã chuyển toàn bộ những gì tôi nói đến những người có trách nhiệm, tôi nhấn mạnh rằng khi theo dõi các quốc gia chống dịch, thì chiến thuật xét nghiệm đa tầng đa phương pháp là một trong những chìa khoá quan trọng để giải quyết đại dịch. Vì thế, tôi đề cao chiến thuật phong toả ổ dịch ở giai đoạn rất sớm, xét nghiệm sàng lọc 100% dân số trong ổ dịch với chu kì 3 vòng trong một tuần, xét nghiệm đa tầng đa phương pháp; đó là cách chống dịch hiệu quả và rẻ. Tất nhiên, không phải thành phố nào cũng áp dụng được chiến thuật này, vì nó còn liên quan đến rất nhiều yếu tố, đòi hỏi phải cân nhắc thật kĩ.

Ba là, test nhanh kháng nguyên rất quan trọng để xã hội hoạt động trở lại, bởi cuộc sống không thể đứng yên trong thời gian dài.

Phải chấp nhận sống chung với virus!

Sống chung không có nghĩa là liều mạng, là thả nổi virus, là buông xuôi mặc kệ đến đâu thì đến. Sống chung với virus nghĩa là chính quyền ban hành những quy tắc sống mới, quy tắc đó dựa trên khoa học virus và dịch bệnh, người dân phải tuân theo.

Chúng ta phải khởi động lại cuộc sống ở trạng thái bình thường mới.

Tôi lấy ví dụ lớp học ở Vương quốc Anh, chính quyền quy định học sinh tự xét nghiệm test nhanh kháng nguyên tại nhà, tuần làm 2 lần, em nào dương tính nghỉ học 10 ngày, các học sinh tiếp xúc trực tiếp cũng nghỉ học 10 ngày. Trường học của chúng ta cũng sẽ phải mở cửa. Ở thời điểm hiện tại, một số tỉnh vẫn đang lưu hành dịch bệnh, theo tôi có thể cho học sinh đến lớp với cách xét nghiệm như vậy.

Các hoạt động như sản xuất, dịch vụ, các sự kiện như thể thao, vui chơi giải trí, biểu diễn nghệ thuật, đám cưới, đám ma, cỗ bàn và tiệc tùng, thậm chí lễ hội; chúng ta hoàn toàn có thể mở lại một cách an toàn. Những người tham gia phải thoả mãn hoặc đã tiêm chủng đủ, hoặc nhiễm virus đã khỏi, hoặc xét nghiệm âm tính trong đó có test nhanh kháng nguyên.

Test nhanh kháng nguyên cũng có thể xét nghiệm gộp.

Tôi đã đọc môt số nghiên cứu test nhanh kháng nguyên xét nghiệm gộp, có thể gộp đến 20 mẫu vẫn chính xác, như vậy chi phí sẽ rất rẻ. Cách làm này, theo tôi là chìa khoá để các trường học cũng như các hoạt động khác có thể mở cửa, phù hợp với người dân có thu nhập thấp.

Vì thế mà tôi mơ ước, từ sau ngày 1 tháng 10 này, các đám cưới sẽ được tổ chức trở lại, đám ma sẽ có người thân đến đưa tiễn; bởi trong cuộc sống, niềm vui được chia sẻ thì sẽ nhân lên gấp bội, nỗi buồn được sẻ chia sẽ nguôi ngoai rất nhiều.

Tôi cũng mong trận bóng đá giữa Việt Nam và Trung Quốc khán giả sẽ được phép vào sân.

DƯƠNG TÍNH GIẢ CÓ ĐÁNG LO KHÔNG?

Câu trả lời của tôi là: về cơ bản thì test nhanh kháng nguyên nếu dương tính giả không đáng lo. Bởi vì nếu test nhanh dương tính, vẫn phải làm lại xét nghiệm PCR khẳng định lại, vì PCR là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán.

Chỉ có một trường hợp đáng lo ngại, ví dụ như các em học sinh muốn trốn học hay trốn các bài kiểm tra, người lớn sử dụng nó để nghỉ ốm hay làm một việc gì đó mờ ám. Nhưng biện pháp khắc phục rất đơn giản, bất cứ ai xét nghiệm dương tính với test nhanh kháng nguyên, sẽ tạm thời bị cách li rồi xét nghiệm lại PCR.

THẾ CÒN ÂM TÍNH GIẢ?

Thực tế âm tính giả mới đáng lo, bởi vì biến thể Delta có tải lượng virus gấp 1260 lần, khả năng lây nhiễm nhiều hơn 225%, có tới hơn 80% bệnh nhân không có triệu chứng; nghĩa là nếu bỏ sót một ca sẽ như quả bom virus đi gieo rắc mầm bệnh.

Có một số lí do âm tính giả.

Đầu tiên là tải lượng virus, tôi tạm sử dụng đơn vị là Ctvalues, chỉ số CT càng thấp thì tải lượng virus càng cao. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, khi chỉ số CT < 25 thì test nhanh kháng nguyên và PCR có độ nhạy tương đương nhau, nhưng khi CT > 25 thì test nhanh kháng nguyên có độ nhạy rất thấp dưới 50%.

Giả sử độ nhạy bằng 50% khi đó cứ 10 người nhiễm Covid thì có 5 người test nhanh kháng nguyên bị âm tính.

Theo dõi chỉ số CT của 90 ca bệnh ở Hà Nội, từ ngày 15 tháng 9 cho đến hết 27 tháng 9, tôi có số liệu cụ thể sau.

Dưới 10: có 3 ca (chiếm 3%)

Từ 11 – 15: có 27 ca (chiếm 30%)

Từ 16 – 20: có 29 ca (chiếm 32%)

Từ 21 – 25: có 14 ca (chiếm 16%)

Từ 26 – 30: có 9 ca (chiếm 10%)

Trên 30: có 8 ca (chiếm 9%)

Như vậy, có tới 73 trường hợp (chiếm 81%) với CT từ 25 trở xuống, nghĩa là số bệnh nhân này xét nghiệm test nhanh kháng nguyên sẽ không khác gì xét nghiệm PCR.

Ngược lại, có 17 trường hợp (chiếm 19%) với CT trên ngưỡng 25, xét nghiệm có nguy cơ sai sót âm tính giả rất cao. Để khắc phục, thì các tác giả cho rằng xét nghiệm lặp lại cho phép phát hiện bổ sung, chưa kể khi chỉ số CT cao thì khả năng lây nhiễm thấp, cũng là một ý nghĩa.

Lí do khác dẫn đến âm tính giả, đó là lấy mẫu không đúng, nhất là khi ngoáy mũi gây đau đớn khó chịu. Giải pháp hợp lí là ngoáy họng, với giá trị CT dưới 30 thì giữa ngoáy họng và ngoáy mũi không có sự khác biệt về kết quả, bởi virus tập trung trong nước bọt khá lớn.

BS. Trần Văn Phúc