Y khoa Ykhoa, y học, y tế, kiến thức, lâm sàng, cận lâm sàng, chẩn đoán, điều trị, phác đồ, diễn đàn y khoa, hệ sinh thái y khoa online, mới nhất và đáng tin cậy.
– Việc sử dụng NSAID từ lâu đã được biết đến với hậu quả bất lợi lên đường tiêu hóa trên. Tuy nhiên tác động trên đường tiêu hóa dưới của nhóm thuốc này là gì, và có phải cũng tương tự đoạn trên của ống tiêu hóa không nhỉ?
- Những tác hại của NSAID trên đường tiêu hóa dưới bao gồm: xuất huyết, thủng, chít hẹp, và bệnh ruột mất protein.
– Không như những tác động kinh điển đã biết trên đường tiêu hóa trên, những ảnh hưởng của NSAIDs ở ruột còn chưa hiểu rõ hết.
Thuốc NSAIDs là một nhóm thuốc với cơ chế tác động trên men COX. Đối với nhóm thuốc ức chế COX1, làm giảm prostaglandin, nên làm giảm sản sinh lớp nhầy bảo vệ niêm mạc ruột, từ đó gây loét. Cơ chế này đúng cho cả tiêu hóa trên và dưới. Tuy nhiên, ở bệnh lý tiêu hóa dưới, nó ít có vai trò hơn. Cơ chế thứ 2, và cũng là phần chính yếu mình muốn nói trong bài ngày hôm nay. NSAIDs, thông qua tác động làm rối loạn chức năng ty thể, làm tăng tính thấm của ruột. Từ đó, các chất như dịch mật, và vi khuẩn trong lòng ruột có cơ hội gây tổn thương lên niêm mạc. Bằng chứng là người ta đã dùng thử kháng sinh trên chuột, làm giảm được tổn thương ruột khi dùng indomethacin (1 loại NSAID). Cả 2 cơ chế này gộp lại gây nên tình trạng loét, và có thể dẫn đến xuất huyết.
——–
Vậy thì phải làm gì để phòng ngừa tác hại này? à, nhớ rồi, thuốc ức chế bơm proton (PPI) phải không nhỉ?
PPI, vốn được xem là một cứu cánh cho nhà nội khoa để phòng ngừa xuất huyết do loét dạ dày tá tràng khi sử dụng NSAIDs, thì lại là một thảm họa trong tình huống này. Vốn dĩ tổn thương tiêu hóa dưới không phải do acid là thủ phạm, vậy nên PPI không giúp ích gì cả. Ngược lại, PPI làm cho tình huống tồi tệ hơn, thông qua việc ức chế toan, nó đã làm rối loạn hệ khuẩn ruột. Điều này làm tăng thêm tác động của vi khuẩn trên những tổn thương niêm mạc ruột. Do đó, trái ngược với những tác động trên ống tiêu hóa trên, nó là thủ phạm cùng phe cánh gây nên những tổn thương ống tiêu hóa dưới.
Vậy thì làm gì với những tồi tệ này? à, tất nhiên là không dùng NSAIDs nữa, dễ thôi mà. Còn nếu phải dùng thì sao, một gương mặt vàng trong làng NSAIDs, có thể giúp chúng ta trong tình huống này, đó là celecoxib, à, chỉ là celecoxib thôi, chuyện quan trọng phải nhắc 2 lần, chứ không phải là nguyên nhóm ức chế COX-2 đâu nhé. Gương mặt đại diện này ít có tác động trên đường tiêu hóa dưới hơn so với những anh chàng khác. Một cứu cánh nữa cho chúng ta, khi nhìn vào cơ chế tác động liên quan với prostaglandin, ắt hẳn chúng ta nhớ ngay đến Misoprostol, là một thuốc prostaglandin tổng hợp. Với cơ chế ngược lại với tác động của NSAIDs, không lạ gì khi thuốc này tỏ ra có hiệu quả trong những nghiên cứu, khi chứng minh có thể làm lành tổn thương loét tiêu hóa dưới do dùng Aspirin.
Advertisement
Các thuốc bảo vệ niêm mạc như gefarnate, sucralfate, rebamipide, geranylgeranylacetone, teprenone hiện tại chưa cho thấy kết quả khả quan. Sự tăng sinh của vi khuẩn cũng có thể can thiệp bằng cách sử dụng probiotic nữa, và những nghiên cứu mới cũng cho kết quả bước đầu khá triển vọng.
XHTH dưới là một vấn đề đang được nghiên cứu nhiều thêm nữa, và chúng ta cùng chờ đợi những hướng dẫn sắp tới nhé.
