GLOBULIN TỦA LẠNH

(Cryoglobulinemie / Cryoglobulins, Cryocrit, Cryoprotein)

Nhắc lại sinh lý

Trong huyết thanh bình thường chỉ có một lượng rất thấp các protein có vai trò như các Cryoglobulin, vì vậy việc tìm kiếm globulin tủa lạnh trong điều kiện bình thường được coi làm âm tính.

Cryoglobulin là các protein bất thường trong huyết thanh. Các protein này bị kết tủa ở nhiệt độ thấp tại phòng XN và tan trở lại sau khi huyết thanh được làm ấm. Các eyeglobulin không thể phát hiện được bằng điện đi protein huyết thanh. Khi BN mang globulin tủa lạnh trong máu tiếp xúc với lạnh, có thể thấy xuất hiện các biến cố mạch máu tại các phần xa của chi, với các triệu chứng kiểu Raynauld (như đau, xanh tím và lạnh công đầu chi) do các phức hợp được hình thành gây tắc nghẽn các mạch máu nhỏ. Bệnh nhân có globulin tủạ lạnh trong máu (Cryoglobulinenia) thường bị các bệnh lý miễn dịch kết hợp.

Các cryoglobulin được phân loại thành các nhóm sau đây:

Type I: Các Cryoglobulin đơn dòng thuần nhất (Cryoglobulines monoclonales pures hay monoclonal immunoglobulin, nhát la IgM typ k): Thường gặp typ IgG hay IgM, hãn hữu là typ IgA hay chuỗi nhẹ:

– Chiếm 25% các trường hợp.

– Rất thường gặp kết hợp với đa u tủy xương và tăng macroglobulin máu Walderstrom, các bệnh lý tăng sinh tế bào lympho với thành phần M (M Components), có thể tự phát.

– Thường có mặt trong máu với lượng lớn (> 5 mg/dL huyết thanh), máu của bệnh nhân có thể tạo thành dạng keo sau khi hút vào ống xét nghiệm máu.

– Biểu hiện triệu chứng thường rất nặng (Vd: hội chứng Raynaud, hoại thư không do các nguyên nhân khác.

Typ II: Các Cryoglobulin đơn dòng và đa dòng hỗn hợp (Cryoglobulines mixtes hay globulin miễn dịch đơn dòng trộn lẫn với ít nhất một typ globulin miễn dịch đa dòng khác): Thường gặp hơn, đây là các chức họp lên dịch lưu hành và thường thuộc loại kháng IgG typ IgM (Vd yếu tố dạng thấp).

– Chiếm 25% các trường hợp.

– Rất thường được kết hợp với nhiễm trùng virus viêm gan C mạn tính, ít gặp hơn với virus viêm gan B, Epstein-Barr virus, các nhiễm trùng do vi khuẩn và ký sinh trùng, các rối loạn tự miễn, hội chứng Sogren, hội chứng tăng cryoglobulin máu hỗn hợp tiên phát (syndrome of essential mixed cryoglobulinemia), viêm cầu thận do phức hợp miễn dịch (Vd: Viêm cầu thận màng tăng sinh, viêm mạch nhỏ do miễn dịch).

– Hiệu giá yếu tố dạng thấp cao song không có bằng chứng bị viêm khớp dạng thấp.

– Nồng độ C, giảm thấp.

Typ III: Các Cryoglobulin đa dòng hỗn hợp, rất thường kết hợp IgMIgG, thường yếu tố dạng thấp dương tính):

– Chiếm khoảng 50% các trường hợp.

– Thường có một trong máu với lượng nhỏ (< 1 mg/dL huyết thanh).

– Rất thường được kết hợp với các rối loạn tăng sinh tế bào lympho, bệnh mô kẽ vd: bệnh lupus ban đỏ hệ thống, các nhiễm trùng dai dẳng (Vd: nhiễm virus viêm gan C).

Tiến hành XN bằng cách làm lạnh mẫu huyết thanh ở 4 oC trong ít nhất 72h và quan sát sự hình thành tình trạng tủa của huyết thanh. Khi mẫu huyết thanh được làm ấm, tình trạng tha nói trên có thể tan trở lại. Khi nghi ngờ có globulin tủa lạnh, cần tiến hành làm thêm các thăm dò để phát hiện chi tiết các thành phần của Cryoglobulin.

Mục đích và chỉ định xét nghiệm

– Hỗ trợ chẩn đoán các bệnh lý u tân sinh, nhiễm trùng cấp và mạn tính và bệnh collagen và các bệnh lý viêm do bệnh tự miễn.

– Để phát hiện có globulin tủa lạnh trong máu ở các bệnh nhân có biểu hiện triệu chứng chỉ dẫn hoặc giống với bệnh Raynaud, xanh tím, loét da.

Cách lấy bệnh phẩm

XN được tiến hành trên huyết thanh. Máu được lấy vào ống nghiệm tráng gel silicon và được làm ấm tới 37 oC.

Yêu cầu BN phải nhịn ăn 8h trước khi lấy máu XN

Giá trị bình thường

Âm tính.

Nếu dương tính, cần tiến hành định typ miễn dịch của yếu tố tủa lạnh này.

Globulin tủa lạnh dương tính

Các nguyên nhân chính thường gặp là:

– Các nhiễm trùng mạn tính.

– Bệnh lơxêmi mạn dòng lympho.

– Nhiễm trùng do cytomegalovirus,

– Viêm gan C.

– Bệnh Hodgkin.

– Tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng. V

– iêm nội tâm mạc nhiễm trùng.

– Bệnh phong

– U lympho.

– Tăng cryoglobulin máu vô căn hỗn hợp.

– Đa u tủy xương.

– Viêm động mạch tế bào khổng lồ (hay bệnh Horton).

– Viêm cầu thận cấp sau nhiễm trùng liên cầu.

– Xơ gan mật tiên phát (primary biliary cirhosis).

– Hội chứng Raynauld.

– Viêm khớp dạng thấp.

– Xơ cứng bì.

– Hội chứng Sjogren.

– Bệnh lupus ban đỏ hệ thống.

– Hội chứng lách to ở vùng nhiệt đới.

– Nhiễm trùng do virus.

– Bệnh tăng macroglobulin máu Waldenstrom.

Các yếu tố góp phần làm thay đổi kết quả xét nghiệm

– Bệnh nhân vừa ăn một bữa ăn chứa nhiều mỡ có thể làm tăng độ đục của huyết thanh và làm giảm khả năng đánh giá độ đục.

– Không duy trì được bệnh phẩm ở mức nhiệt độ bình thường của cơ thể hoặc không làm ấm huyết thanh trước khi tiến hành ly tâm có thể có tác động đến kết quả xét nghiệm.

Lợi ích của xét nghiệm tìm globulin của lạnh

1. XN giúp làm sáng tỏ sự có mặt trong huyết thanh một protein kết tủa ở nhiệt độ <37°C và protein này có thể là nguyên nhân gây nên các biểu hiện bệnh lý lâm sàng của BN khi tiếp xúc với lạnh (Vd: ban xuất huyết hoại tử, mày đay, hội chứng Raynaud, đau khớp, bệnh lý thần kinh ngoại biên…).

2. Xác định có globulin tua lạnh có thể gợi ý chẩn đoán bệnh nguyên nhân nền:

• Có globulin tủa lạnh đơn dòng (Cryoglobulinémies monoclonales) thường gặp trong bệnh đa u tủy xương, bệnh tăng macroglobulin của Waldenstrom, có tình trạng rối loạn globulin máu do u lympho ác tính
• Các globulin tủa lạnh hỗn hợp (cryoglobulinemies mixtes) thường là vô căn, một số trường hợp thuộc loại thứ phát (Vd: do nhiễm trùng virus, bệnh tự miễn và bệnh hệ thống như bệnh lupus ban đỏ
  Advertisement

  
  hệ thống).

3. Theo dõi tiến triển của bệnh tạo keo và các rối loạn viêm do miễn dich.

Các hướng dẫn thực hành lâm sàng dựa trên y học bằng chứng

Bằng chứng bị bệnh thận ở người có virus viêm gan C dương tính đòi hỏi cần hội chẩn sớm với các bác sỹ chuyên khoa thận. Bệnh thận có thể gặp ngay cả khi bệnh nhân không có tình trạng viêm gan hoạt động. Bệnh thân thường gặp nhất ở bệnh nhân có virus viêm gan C dương tính là viêm cầu thận màng tăng sinh (membrane proliferative glomerulonephritis), bệnh thận này có thể kết hợp với có globulin tủa lạnh trong máu. Có thể chỉ định sớm XN định lượng nồng độ bổ thể (C) và phát hiện sự có mặt của cryoglobulin trong huyết thanh.

Các cảnh báo lâm sàng

– Phát hiện thấy có cryoglobin đi kèm với protein đơn dòng ngay lập tức sẽ hướng các thầy thuốc tiến hành các điều tra lâm sàng để xác định bệnh nhân có các bệnh lý nền liên quan hay không.

– Không được nhầm giữa globulin tủ lạnh (Cryoglobulin) với fibrinogen tủa lạnh (crofibrinogen) (chất này bị kết tủa trong huyết tương thay vì bị kết tủa trong huyết thanh trong điều kiện lạnh). Fibrinogen tủa lạnh hiếm gặp hơn và có thể đi kèm với tình trạng viêm mạch miễn dịch.

Độc giả cần tham khảo thêm: Kallemuchikkal U, Gorevic PD. Evaluation of cryoglobulins. Arch Pathol Lab Med. 1999; 123:119-125.

Nguồn: “Các xét nghiệm thường quy áp dụng trong thực hành lâm sàng” – do PGS.TS Nguyễn Đạt Anh và Dược sĩ chuyên khoa II Nguyễn Thị Hương biên soạn

Xem tất cả xét nghiệm tại: http://ykhoa.org/category/khoa-hoc/khoa-hoc-can-lam-sang/xet-nghiem/