[Bệnh học] Chứng Priapism ở nam giới

Bệnh viện Đại học Y Hà Nội cho biết, các bác sĩ ở đây vừa mổ cấp cứu cho một bệnh nhân 40 tuổi, dương vật của anh ấy đã cương cứng liên tục suốt 30 giờ, nó dựng đứng trong quần mà chẳng chịu hạ xuống.

Đây là một sự cương cứng không cần thiết!

Theo lời bệnh nhân kể, xưa nay anh không tự tin trước vợ về khả năng tình dục, nên thứ 7 vừa rồi thử uống chai rượu ba kích, uống xong anh tự tin hẳn rồi cùng vợ lên giường.

Cuộc yêu diễn ra thuận lợi, cả hai vợ chồng đều vui, nhưng sau đó dương vật của anh vẫn tiếp tục dựng đứng. Anh nghĩ do rượu ba kích có tác dụng, nên tiếp tục cùng vợ thêm 2 lần để bù lại những ngày thiếu thốn, chẳng ngờ dương vật của anh cứng nhiều hơn.

Anh giấu nỗi xấu hổ và nằm nhà chờ đợi, hết ngày chủ nhật dương vật chẳng chịu hạ xuống, đã 30 tiếng đồng hồ và anh bắt đầu sợ, đến Bệnh viện Đại học Y khám.

Các bác sĩ đã phải phẫu thuật để cấp cứu dương vật.

Trong y học, dương vật cương cứng liên tục là một tình trạng rối loạn bệnh lí, tiếng Anh gọi là PRIAPISM, xuất phát từ thần thoại Hy Lạp.

Priapus là vị thần có dương vật lúc nào cũng cương cứng. Cha ông là thần rượu Dionysus, mẹ là thần yêu Aphrodite, bản thân Priapus chỉ có nhiệm vụ đái thật nhiều, rồi dùng nước tiểu của mình để chăm sóc các vườn rau và vườn cây ăn quả.

Thần rượu nho Dionysus có cha là chúa tể các vị thần Zeus, người quá đào hoa, có con với nhiều vị thần nên vợ của ông là thần Hera rất ghen tuông. Dionysus là một trong những đứa con riêng như thế. Khi từ Ấn Độ trở về, biết vợ mang thai Dionysus đã phải bỏ đi, nhưng vẫn bị Hera tức giận. Bà nguyền rủa đứa bé sinh ra sẽ vô cùng xấu xí, có dương vật to khổng lồ, cương cứng vĩnh viễn nhưng lại bất cân xứng, tức là chỗ cứng chỗ mềm, cương cứng mà không có ham muốn quan hệ tình dục, dần trở nên bất lực.

Dương vật ấy chỉ dùng đi tiểu tưới cho cây.

Chứng Priapism lần đầu tiên đưa vào văn học Anh năm 1616. Kể từ đó, Priapism được sử dụng để mô tả về một tình trạng bệnh lí dương vật cương to rất bí hiểm, nhưng không có cách nào giải quyết.

Vào năm 1914, Frank Hinman đã xuất bản bài báo nổi tiếng về sinh lí bệnh của tình trạng độc đáo này, công trình nghiên cứu của ông có sự hỗ trợ của con trai, người cho rằng dương vật cương cứng liên tục là do tình trạng ứ trệ tĩnh mạch, máu không lưu thông gây nên thiếu máu cục bộ.

Đến năm 1960, Burt và cộng sự chụp động mạch dương vật, phát hiện ra dương vật cương cứng liên tục có thể do tốc độ dòng chảy trong mạch máu quá cao hoặc quá thấp, kể từ đó tình trạng bệnh lí bí ẩn kéo dài suốt bao thiên niên kỉ đã được lí giải.

“Dòng chảy cao – Dòng chảy thấp” là chìa khóa để chẩn đoán và điều trị Priapism.

Priapism dòng chảy cao là gì?

Dương vật, thứ mà đàn ông luôn kiêu hãnh khi nó dày cộm lên dưới lớp vải mỏng, bên dưới có 2 cái túi nặng trĩu và trên nó là mái tóc xoăn tự nhiên màu nửa đêm.

Một dương vật dựng đứng với kích thước to lớn, sẽ tượng trưng cho quyền lực, sự tự tin và niềm tự hào.

Nhưng khi dương vật quá lớn và dựng đứng mãi mãi thì sẽ khác.

Giống như kiểu cương cứng khác lạ của một cậu bé 17 tuổi ở Mỹ, dương vật trông giống như một quả bóng, mặc dù độ dài và độ cương cứng khá tốt, dài 18cm nhưng chu vi lại khổng lồ, trông giống như một quả bóng đá.

Nguyên nhân khiến dương vật của cậu bé có hình dạng khác lạ, đó là do một lần bị ngã đập tầng sinh môn vào vật cứng, các động mạch và tĩnh mạch ở vật hang bị chấn thương tạo thành lỗ thông với nhau, dòng chảy cả động mạch và tĩnh mạch đều tăng khiến dương vật bị sưng lên và biến dạng.

Cậu bé không dám chơi thể thao.

Ngay cả khi mặc quần cũng thực sự bất tiện.

Priapism dòng chảy cao nguyên nhân chủ yếu do chấn thương vùng tầng sinh môn hoặc chấn thương tại dương vật, làm cho động mạch và tĩnh mạch tại vật hang bị thông với nhau, dẫn đến tăng lưu lượng dòng máu từ động mạch đến vật hang, làm cho vật hang phì đại bất thường và dương vật lúc nào cũng bị cương cứng. Nhưng tĩnh mạch dẫn máu đi khỏi vật hang cũng nhanh, nghĩa là vòng tuần hoàn luôn trao đổi nên dương vật không bị thiếu Oxy, bệnh nhân không cảm thấy đau và dương vật đàn hồi tốt.

Có những bệnh nhân xấu hổ nên chấp nhận dương vật to tròn như quả bóng mà không dám đi khám.

Dương vật có 3 thành phần chính, gồm 2 vật hang nằm ở phía trên chạy song song với nhau, kèm theo 1 vật xốp bao quanh lấy niệu đạo để bảo vệ cái ống dẫn nước tiểu và tinh dịch.

Priapism chỉ tổn thương 2 vật hang mà không liên quan đến vật xốp.

Bản chất của Priapism dòng chảy cao không gây rối loạn cương dương, vì thế mà khi không bị kích thích thì thì vật xốp ở phía dưới dương vật luôn mềm, vùng quy đầu cũng mềm, nhưng vật hang ở phía trên luôn cứng. Nhưng khi bị kích thích, ví dụ bác sĩ khám sờ tay vào một lúc, thì tất cả đều cương cứng; đó là dấu hiệu rất quan trọng để chẩn đoán.

Ngoài hỏi tiền sử chấn thương, thì việc sờ hay nghe bằng ống nghe để tìm dấu hiệu rung miu như mèo thở có thể thấy nhưng rất khó, vì thế phải dựa vào dấu hiệu mềm cứng vật xốp và quy đầu để chẩn đoán. Siêu âm Doppler dương vật cực kì quan trọng để phát hiện thể bệnh này, gồm dấu hiệu tăng tốc dòng chảy động mạch và tĩnh mạch, hình dáng phổ Doppler động mạch, hình Doppler tĩnh mạch có dạng hàm số y = sinx rất có giá trị.

Chụp động mạch chọn lọc rất quan trọng để chẩn đoán!

Bởi lẽ Priapism không gây thiếu máu dương vật, bệnh nhân không đau, chức năng cương dương không bị rối loạn, ngay cả khi bệnh nhân bị tổn thương nhiều tháng nhiều năm; nên điều trị không xâm lấn được chấp nhận. Một biện pháp điều trị được đề xuất, đặc biệt với trẻ em, đó là ép vào vùng tầng sinh môn liên tục bằng dây đeo hoặc băng cố định, nhằm mục đích giảm lưu lượng máu đến vật hang.

Siêu âm Doppler và chụp mạch chọn lọc, nếu xác định được chính xác vị trí tổn thương, có thể điều trị can thiệp bằng cách nút lỗ thông. Đây là công việc chỉ bác sĩ chẩn đoán hình ảnh mới có thể làm được. Cụ thể, bác sĩ sẽ đưa một ống thông siêu nhỏ vào động mạch bị tổn thương, sau đó dùng vật liệu nút tắc lỗ thông. Có thể sử dụng vật liệu nút tắc tạm thời, bao gồm chất tự hấp thụ là gelatin hoặc cục máu đông tự thân, những vật liệu này chỉ tồn tại khoảng 2 ngày, vì thế mà nguy cơ tái phát cao nhưng bù lại không bị rối loạn cương dương sau điều trị. Sử dụng vật liệu không tự hấp thụ, ví dụ như vòng xoắn kim loại gọi là coil, kết quả tuyệt vời, sau nút buổi sáng đang to như quả bóng, đến trưa dương vật chỉ còn bằng quả chuối, buổi chiều dương vật xẹp xuống bằng ngón tay, nhưng nguy cơ liệt dương về sau lại rất cao.

Phẫu thuật thắt động mạch hang chỉ khi các biện pháp trên thất bại.

Ca bệnh ở ĐHY Hà Nội là Priapism thể dòng chảy chậm.

Prispism gặp ở mọi lứa tuổi, kể cả trẻ con, chứ không nhất thiết ở người lớn. Có những cậu bé xanh xao ốm yếu, vì mắc bệnh ung thư máu, hay bệnh tan máu hồng cầu liềm, làm cho các tế bào bạch cầu hoặc hồng cầu bị bệnh đến tập trung lại gây tắc các tĩnh mạch ở vật hang.

Nhắc lại: Priapism chỉ xảy ra ở vật hang mà không bị vật xốp.

Tĩnh mạch ở vật hang bị tắc, thì dòng máu từ động mạch đến vật hang cũng chậm lại giống như dừng hẳn, gây ra hiện tượng thiếu máu cục bộ ở vật hang, nhưng máu cứ dồn ứ lại làm cho vật hang nở to ra, dương vật lúc nào cũng cương cứng.

Máu ứ ở vật hang sẽ tiêu thụ hết Oxy, chỉ toàn CO2 nên có màu đen, làm cho dương vật đau tức không chịu nổi.

Sự cương cứng này chẳng liên quan gì đến ham muốn tình dục, dương vật lại bị đau đớn, làm cho vật xốp mềm nhũn, quy đầu cũng mềm. Vì thế mà người bệnh không muốn quan hệ tình dục. Dấu hiệu dương vật cứng ở vùng vật xốp phía mặt lưng, mềm ở vật hang phía mặt bụng, quy đầu cũng luôn bị mềm kể cả khi sờ nắn lâu; đó là những triệu chứng thực thể rất quan trọng để chẩn đoán.

Nguyên nhân đa phần là không rõ nguyên nhân.

Nhưng có thể nguyên nhân do thuốc:

Thuốc chống đông máu: Heparin, Warfarin.

Thuốc hạ huyết áp: Dihydralazine, Guanethidine, Labetalol, Nifedipine, Phenoxybenzamine, Prazosin.

Thuốc chống trầm cảm hoặc an thần và thuốc ngủ: Phenelzine, Trazadone, Clozapine, Diazepam.

Thuốc chặn các kênh: Tamsulosin, Doxazosin, Terazosin, Prazosin.

Các chất gây nghiện: Cocain, rượu, cần sa.

Các thuốc khác: Papaverine, Prostoglandin, Phenoxybenzamine, Sildenafil Citrate, Testosterone.

Nguyên nhân do các bệnh về máu: Thiếu máu hồng cầu hình liềm, bệnh bạch cầu hay còn gọi là ung thư máu, bệnh đa u tủy, đái huyết sắc tố kịch phát về đêm, Thalassemia, tăng tiểu cầu, Schonlein Henoc.

Nguyên nhân do rối loạn chuyển hóa hoặc các bệnh mãn tính: Amyloidosis, bệnh Fabry, bệnh Gout, tiểu đường, hội chứng thận hư, suy thận, chạy thận nhân tạo, tăng huyết áp.

Nguyên nhân do ung thư.

Nguyên nhân do rối loạn thần kinh.

Chẩn đoán bằng bệnh cảnh dương vật cương đau kéo dài cấp tính, hỏi tiền sử, thăm khám lâm sàng sờ nắn thấy vật hang cứng trong khi vật xốp và quy đầu mềm là rất quan trọng. Có thể siêu âm Doppler đánh giá tốc độ dòng chảy động mạch và tĩnh mạch, hình thái Doppler. Siêu âm cũng giúp đánh giá mức độ tổn thương vật hang, ví dụ như phát hiện các ổ họa tử, giúp cho chỉ định điều trị phù hợp hơn. Chụp mạch dương vật là không cần thiết, vì thể này rất dễ chẩn đoán, chụp mạch chẳng thay đổi phác đồ điều trị.

Thời gian là rất quan trọng!

12 giờ giờ vàng: Có thể thực hiện các biện pháp điều trị bảo tồn không phẫu thuật như giảm đau, an thần, chườm lạnh. Thuốc chủ vận thụ thể alpha-adrenergic cũng có thể được tiêm vào vật hang để điều chỉnh sự co mạch của thể hang. Nếu siêu âm thấy vật hang tụ máu, hoại tử, có thể tiêm nước muối sinh lí thông thường hoặc pha với heparin để rửa.

48 giờ bạc: Sau khi điều trị bảo tồn thất bại, nên bắt đầu phẫu thuật cầu nối thể hang với vật xốp hoặc quy đầu càng sớm càng tốt, cố gắng trong vòng 36 giờ.

Quá 48 giờ chỉ mong ông trời ban phúc: Do thiếu máu cục bộ và nhiễm toan sẽ phá hủy cơ trơn của vật hang, hậu quả sẽ xảy ra xơ hóa vật hang không hồi phục, hầu hết bệnh nhân bị liệt dương.

Ca bệnh ở ĐHY Hà Nội may mắn là vẫn trong thời gian bạc 30 giờ, các bác sĩ đã xử trí cấp cứu dương vật cực kì bài bản, nên hi vọng kết quả sau phẫu thuật sẽ tốt.

Những trường hợp cương cứng không cần đi khám!

Nhiều người nói rằng khi ham muốn của đàn ông trỗi dậy thì dương vật sẽ dựng đứng. Điều này đúng, nhưng sự cương cứng của đàn ông không phải lúc nào cũng do ham muốn tình dục. Chẳng hạn như bị kích thích bởi nước nóng, chẳng hạn như cương cứng vào buổi sáng khi ngủ dậy, và v.v.

Có 4 tình huống khiến đàn ông cương cứng.

Cương cứng do tâm lí.

Khi một người đàn ông kích thích vỏ não bởi các yếu tố kích thích tình dục thông qua thính giác, thị giác, khứu giác, tư duy, trí tưởng tượng; những kích thích này sẽ đi qua trung tâm cương cứng nằm ở tủy sống ngực, rồi tác động lên vật hang để tăng dòng máu đến vật hang. Một lượng lớn máu qua động mạch chảy vào vật hang, trong khi tĩnh mạch co lại và lượng máu chảy ra thể hang giảm, nên máu được giữ lại khiến dương vật nhanh chóng cương cứng. Ngược lại, khi động mạch co lại và lượng máu chảy vào thể hang bị giảm đi, các tĩnh mạch giãn ra và lượng máu trong thể hang nhanh chóng bị suy giảm thì dương vật sẽ trở nên yếu xìu.

Dương vật cương cứng sẽ nóng hôi hổi.

Dương vật teo quắt sẽ mềm nhũn và lạnh ngắt.

Cương cứng do phản xạ.

Khi dương vật bị va chạm trực tiếp, cọ sát, hay tác động bởi cái gì đó có thể gây cương cứng theo phản xạ. Một số những kích thích bên trong đến trực tràng và bàng quang, mà hay gặp nhất là khi buồn đi tiểu hoặc đi ngoài, hoặc kích thích vào đám rối thần kinh thẹn vùng bẹn, sẽ kích thích trung tâm cương cứng cấp thấp của tủy sống vùng cùng cụt; cũng làm cho dương vật dựng đứng lên.

Dương vật cương cứng theo phản xạ là điều tự nhiên và thai nhi có thể cương cứng khi còn trong bụng mẹ. Các bà mẹ nuôi con nhỏ chú ý, khi chim của con to lên hoặc cương cứng, thì hãy xi đái, để tập phản xạ cho trẻ và tránh ướt đồ.

Bất cứ ai nhận được kích thích đến bộ phận sinh dục đều có thể gây ra phản xạ cương cứng, điều chỉnh trung tâm cương cứng thông qua dây thần kinh lưng và dây thần kinh vùng cùng chậu. Hai loại kích thích tâm lí và thể chất có thể hoạt động đơn lẻ, nhưng cũng có thể ảnh hưởng lẫn nhau và cùng tham gia vào hoạt động tình dục.

Ví dụ, khi tổn thương tủy sống ở trên vùng ngực và thắt lưng, bệnh nhân chỉ có thể cương cứng khi bộ phận sinh dục nhận được kích thích vật lí trực tiếp, còn khả năng cương cứng về tinh thần sẽ mất đi, tức là trên bảo dưới không nghe. Khi tổn thương tế bào thần kinh vận động xảy ra ở mức dưới vùng thắt lưng, kích thích bộ phận sinh dục không thể gây cương cứng, cương cứng do kích thích tâm lí có thể nhưng rất khó. Khi tổn thương tủy sống ở thắt lưng 2 đến xương cùng 1, có thể cương cứng về tâm lí và phản xạ, nhưng cả hai không thể phối hợp với nhau, và không thể đạt được khoái cảm xuất tinh thông qua kích thích sinh dục.

Cương cứng về đêm.

Bình thường nam giới đều cương cứng về đêm.

Đàn ông khỏe mạnh sẽ có 4 đến 6 lần cương cứng mỗi đêm, mỗi lần từ 20 đến 40 phút, với tổng thời gian cương cứng lên đến hai giờ rưỡi. Đó là do ban ngày não luôn ức chế sự xuất hiện của các phản ứng tình dục nhưng ý thức không cho phép dương vật dựng đứng, nên đêm sẽ cương cứng bù trừ, nếu không nam giới sẽ chẳng thể tránh khỏi những tình huống xấu hổ. Cơ chế là khi giấc ngủ sâu, chức năng ức chế của não biến mất, dương vật sẽ tự phát dựng đứng lên, điều này hoàn toàn bình thường, rất đáng mừng và không cần phải lo lắng.

Thời gian, tần suất và độ cứng của cương cứng ban đêm sẽ giảm dần theo độ tuổi, mạnh nhất là ở độ tuổi thanh thiếu niên đến khoảng 20 tuổi, các ông già thì ít đi. Dù là cương cứng do tâm lý hay phản xạ thì sau khi bớt kích thích bên ngoài, dương vật sẽ nhanh chóng trở lại trạng thái bình thường. Chứng cương cứng về đêm cũng vậy. Sau một thời gian, khả năng cương cứng của dương vật sẽ tự động yếu đi, do máu đọng lại lâu trong vật hang sẽ bị thiếu oxy nên dương vật bị giảm kích thích.

Những người bị liệt dương, tối trước khi đi ngủ dùng mảnh giấy poluya bóc ra từ điếu thuốc lá, nhấm nước bọt dán vào quy đầu, sáng ra mảnh giấy rách hoặc ít nhất là rạn chân chim, thì có thể chữa được; bằng không mảnh giấy vẫn giữ nguyên, thì trời cứu.

Cương cứng sáng sớm.

Cương cứng vào buổi sáng sớm là một hiện tượng sinh lí có ý nghĩa lâm sàng.

Những người mắc bệnh hoặc sức khỏe yếu, khả năng cương cứng buổi sáng khi thức dậy sẽ yếu hoặc biến mất, nên đây được coi là chỉ số tham khảo đánh giá sức khỏe và chức năng tình dục của đàn ông.

Nói chung, cương cứng lung tung là đáng xấu hổ, nhưng không thể cương cứng ít nhất 1 trong 4 tình huống trên thì đáng lo, mất cả 4 tình huống thì đáng sợ. Bác sĩ khi khám bệnh liên quan đến cương cứng, cần phân ra các độ tuổi với các con số 5, 10, 20, 50.

Priapism cũng xảy ra với phụ nữ nhưng bài viết quá dài nên tôi xin dừng lại!

-KẾT THÚC-

Bài viết đã được tác giả cho phép đăng tải