Y khoa Ykhoa, y học, y tế, kiến thức, lâm sàng, cận lâm sàng, chẩn đoán, điều trị, phác đồ, diễn đàn y khoa, hệ sinh thái y khoa online, mới nhất và đáng tin cậy.
Các bác sĩ da liễu đang kêu gọi các đồng nghiệp chú ý đến bệnh đậu mùa khỉ và cảnh báo họ không bỏ xót những trường hợp có thể mắc phải.
Misha Rosenbach, MD, một bác sĩ da liễu của Đại học Pennsylvania và là thành viên của Học viện Da liễu Hoa Kỳ với mục tiêu phát triển nội dung về bệnh đậu mùa khỉ cho biết: “Chẩn đoán mắc đậu mùa khỉ có thể gặp khó khăn, người dân nên giữ một quan điểm cởi mở và chú ý về virus đậu mùa khỉ”. Vì đặc điểm của bệnh khá giống nhau nên người ta lấy tên là bệnh đậu mùa khỉ ( nghĩa là bệnh phát hiện đầu tiên ở khỉ, sau đó được phát hiện ở người).Như các bác sĩ da liễu đã tìm hiểu, các tổn thương của nó có thể trông giống như những tổn thương do một bệnh khác gây ra bao gồm herpes, varicella và giang mai. Với những tổn thương nhỏ, chúng có thể giống như bị côn trùng cắn. Bệnh biểu hiện khá phức tạp, một bệnh nhân có thể có từ một, hai hoặc hàng chục những tổn thương. Chúng có xu hướng tập trung ở cơ quan sinh dục, quanh hậu môn, vậy nên nó phản ánh sự lây truyền có thể qua đường tình dục, không giống như những đợt bùng phát trước đây, các tổn thương xuất hiện khắp cơ thể. Bác sĩ Esther Freeman – phó giáo sư tiến sĩ da liễu, Đại học Harvard, Boston, và một thành viên của AAD , cho biết: “Chúng ta phải bỏ qua một số quan niệm của mình về bệnh đậu mùa khỉ ”
Rosenbach, phó giáo sư da liễu tại Đại học Pennsylvania, Philadelphia cho biết: Dấu hiệu khá đa dạng mà chúng ta có thể thấy ở bệnh nhân bao gồm từ các tổn thương nhỏ, khó thấy đến các tổn thương nghiêm trọng, lan rộng, loét / hoại tử ” nên làm cho việc chẩn đoán thêm khó khăn , phức tạp hơn.
Nhưng bệnh đậu mùa khỉ có những đặc điểm đặc biệt có thể làm cho nó trở nên khác biệt và mở đường cho việc chẩn đoán. Và thông tin quan trọng có thể giúp các bác sĩ da liễu đánh giá khả năng mắc bệnh: Gần 99% trường hợp là ở nam giới và trong số những người này thì 94% báo cáo có quan hệ tình dục giữa nam với nam trong thời gian 3 tuần trước khi phát hiện các triệu chứng( theo một báo cáo của CDC theo dõi các trường hợp mắc bệnh từ tháng 5 đến cuối tháng 7). Cho đến nay, các trường hợp ở phụ nữ và trẻ em là cực kỳ hiếm, mặc dù đã có một số báo cáo ở Hoa Kỳ.
Các bác sĩ da liễu liệu có khả năng bắt gặp được bệnh nhân mắc đậu mùa khỉ trên lâm sàng không? Cho đến nay vẫn chưa rõ. Trong số bốn bác sĩ da liễu được phỏng vấn cho bài báo này, chỉ một bác sĩ đã từng tận mắt chứng kiến bệnh nhân mắc bệnh đậu mùa khỉ. Nhưng những bác sĩ khác nói rằng họ cũng được bệnh nhân gọi đến để tham vấn ý kiến. Bác sĩ da liễu Howa Yeung, MD, MSc , phó giáo sư da liễu, Đại học Emory, Atlanta cho biết: “Tôi đã được các đồng nghiệp về bệnh truyền nhiễm hội chẩn lấy ý kiến tư vấn từ xa nhưng không gặp được bệnh này. Hầu hết thời gian, họ lấy thông tin tất cả các trường hợp có triệu chứng trước khi bệnh nhân có nhu cầu đến bệnh viện da liễu”.
Tuy nhiên, tốc độ lây lan của bệnh tăng nhanh – từ 3.487 ở Hoa Kỳ vào ngày 25 tháng 7 lên 12.689 vào ngày 16 tháng 8 – cho thấy rằng nhiều bác sĩ da liễu sẽ gặp các trường hợp hơn và các cuộc gọi tư vấn cũng có thể trở nên phổ biến hơn.
Nhận biết những thương tổn của bạn
Thương tổn là những dấu hiệu nhận biết của bệnh đậu mùa khỉ có triệu chứng. Theo một nghiên cứu gần đây của Tạp chí Y học New England về 528 trường hợp mắc bệnh đậu mùa khỉ từ 16 quốc gia, được chẩn đoán từ ngày 27 tháng 4 đến ngày 24 tháng 6 năm 2022, 95% bị tổn thương da (58% là mụn nước), phổ biến nhất là ở vùng hậu môn sinh dục (73%), trên ngực/tay/chân (55%) và mặt (25%), và lòng bàn tay / lòng bàn chân (10%).
“Tuy nhiên, đợt bùng phát bệnh đậu mùa khỉ hiện nay thường biểu hiện khác so với nhiều nốt mụn nước điển hình trên da mà chúng ta thấy trong sách“, Yeung nói: “Đôi khi bệnh nhân có thể có biểu hiện như đau họng hoặc đau trực tràng, kèm theo viêm họng và niêm mạc trực tràng đơn thuần. Đôi khi mắc bệnh nhưng có rất ít tổn thương trên da nên có thể dễ bị nhầm lẫn với vết côn trùng cắn, viêm nang lông, mụn rộp, chàm bội nhiễm hoặc các vấn đề về da khác. Đây là lúc các bác sĩ da liễu cần hội chẩn để làm rõ chẩn đoán trong khi chờ kết quả xét nghiệm PCR bệnh đậu mùa khỉ. “
Rosenbach, người đã cung cấp dịch vụ tư vấn cho các bác sĩ khác về các ca bệnh, cho biết các tổn thương thường xuất hiện là mụn nước hoặc mụn mủ, “nhưng nếu chúng ta gỡ nó ra để kiểm tra hoặc lấy mẫu làm xét nghiệm thì nó thường chắc và không có dịch. Tình trạng này cũng có thể gây ra do vi rút Pox, cũng có điểm tương tự các bệnh khác như u mềm lây (do một loại vi rút cũng thuộc nhóm Poxvirus gây ra). Ông nói thêm: Các tổn thương u mềm lây “có đặc điểm là lõm xuống, với một vết lõm ở trung tâm, và các tổn thương đậu mùa khỉ có hình thái cũng gần giống với nhiều tổn thương hình bát hoặc hình đài hoa trông như bánh vòng”
Theo thời gian, Rosenbach cho biết, “các tổn thương có xu hướng phát triển chậm , từ các sẩn cứng nhỏ màu hồng nhạt hoặc có màu hơi trắng đến các tổn thương rộng hơn có dạng lõm/ hình bánh vòng, sau đó có thể ăn mòn, loét,rồi phát triển thành lớp vảy và sau đó lành lại. Việc để lại sẹo hay không vẫn còn chưa rõ, nhưng chúng tôi dự đoán nó sẽ rất đáng kể, đặc biệt là ở những bệnh nhân với thương tổn lan rộng hơn hoặc bệnh nặng hơn. “
Jon Peebles, MD , bác sĩ da liễu tại Kaiser Permanente ở Largo, người đã điều trị trực tiếp một số ca bệnh đậu mùa khỉ, cho biết các vết thương có thể “cực kỳ đau đớn”, mặc dù ông cũng từng thấy những bệnh nhân có thương tổn không triệu chứng. Peebles, cũng là thành viên của AAD, cho biết: “Các tổn thương đang cho thấy xu hướng xuất hiện ở vùng hậu môn sinh dục, mặc dù chúng có thể xảy ra ở bất cứ đâu và ít xuất hiện ở niêm mạc miệng.”
Yeung cho biết điều quan trọng là phải hỏi bệnh nhân về xu hướng tình dục, bản dạng giới (là cảm nhận bên trong của một người về giới tính của mình, như là nam hay nữ hay giới khác) và hành vi tình dục của họ. “Đó là cách duy nhất để biết bệnh nhân của bạn là ai và là cách duy nhất để hiểu những ai khác có thể gặp rủi ro và có thể được ích lợi từ việc theo dõi tiếp xúc và các biện pháp phòng ngừa bổ sung, chẳng hạn như tiêm chủng cho bạn tình không có triệu chứng.” ( Vaccine đậu mùa Jynneos được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm chấp thuận để ngăn ngừa bệnh đậu mùa khỉ, mặc dù hiệu quả của nó không hoàn toàn rõ ràng, và còn có việc tranh cãi rằng có nên mở rộng tính khả dụng bị hạn chế của loại vaccine trên bằng phương pháp tiêm trong da.)
Cũng cần lưu ý rằng các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục (STIs) thường gặp ở nam giới đồng tính và lưỡng tính. Rosenbach nói: “Chỉ vì bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh lậu hoặc giang mai không có nghĩa là bệnh nhân cũng không thể mắc bệnh đậu khỉ. Thật vậy, nghiên cứu NEJM báo cáo rằng trong số 377 bệnh nhân được sàng lọc, 29% mắc STI không phải HIV , chủ yếu là bệnh giang mai (9%) và bệnh lậu (8%). Trong tất cả 528 bệnh nhân trong nghiên cứu (tất cả là nam hoặc chuyển giới/ phi nhị nguyên giới), 41% dương tính với HIV và số bạn tình trung bình là 5 trong 3 tháng qua (phạm vi, 3-15).
Xét nghiệm là việc quan trọng để xác định có mắc bệnh đậu mùa khỉ hay không?
Mặc dù các tổn thương bệnh đậu mùa ở khỉ có thể bị nhầm lẫn với các bệnh khác, Rosenbach nói rằng chẩn đoán có thể được xác nhận thông qua các xét nghiệm khác nhau. Virus varicella zoster (VZV) và virus herpes simplex (HSV) có những phát hiện khác biệt trên phết tế bào Tzanck và có các xét nghiệm nhanh khá phổ biến (PCR, hoặc ở một số nơi, DFA). Ông nói: “Viêm nang lông do tụ cầu và vi khuẩn thường có thể được nuôi cấy nhanh chóng. “Nếu bạn có bệnh nhân không có yếu tố nguy cơ/ phơi nhiễm và bạn xét nghiệm VZV, HSV, viêm nang lông cho kết quả âm tính thì trong 24h bạn có thể mở rộng chẩn đoán phân biệt và xem xét các giải thích thay thế, bao gồm cả bệnh đậu mùa khỉ.”
Quest Diagnostics và Labcorp , hai trong số các phòng thí nghiệm thương mại lớn nhất ở Hoa Kỳ, hiện đang cung cấp các xét nghiệm bệnh đậu mùa khỉ. Labcorp cho biết thử nghiệm của họ có thời gian từ 2 đến 3 ngày.
Đối với việc điều trị, một số bác sĩ đang kê đơn sử dụng tecovirimat ngoài nhãn hiệu (còn được gọi là TPOXX hoặc ST-246), một phương pháp điều trị chống vi rút đậu mùa. CDC đưa ra các hướng dẫn về việc sử dụng loại thuốc này. Rosenbach cho biết: “Nó có vẻ tác dụng rất nhanh, bệnh nhân sẽ cải thiện trong 24-72 giờ. Tuy nhiên, “việc nhận và kê đơn thuốc vẫn còn rất nhiều thách thức. Việc kê đơn loại thuốc này trong hệ thống thông tin rất phức tạp và nó cần phải được vận chuyển từ kho dự trữ quốc gia.
Ông nói, có khả năng là các bác sĩ da liễu không cảm thấy thoải mái với quy trình tiếp cận thuốc, nhưng nếu chúng ta không hành động nhanh chóng để kiểm soát sự bùng phát hiện tại, thì thật không may, “tất cả chúng ta sẽ phải học cách làm quen kê đơn như vậy.”
Về kiểm soát cơn đau, cách tiếp cận thuốc giảm đau không kê đơn có thể phù hợp tùy thuộc vào các bệnh đi kèm, Rosenbach nói. “Một số bệnh nhân bị bệnh rất nặng, chẳng hạn như viêm quanh hậu môn và viêm niêm mạc trực tràng bị đau dữ dội đến mức họ cần phải nhập viện. Nhưng số lượng bệnh nhân gặp tình trạng này thì ít phổ biến.”
Các khuyến cáo đang xem xét phòng ngừa sẹo.
Rosenbach lưu ý rằng có rất ít bằng chứng về việc ngăn ngừa sẹo trong các bệnh như bệnh đậu mùa khỉ. “Bất kỳ khuyến nghị nào thường dựa trên các nghiên cứu rất nhỏ, hạn chế, không được kiểm soát. Trong trường hợp bệnh đậu mùa khỉ thì nằm ngoài tầm hiểu biết của chúng tôi.”
Ông khuyên bạn nên vệ sinh các tổn thương bằng xà phòng và nước nhẹ nhàng – lưu ý rằng khăn bị nhiễm bẩn có thể lây bệnh – và có thể sử dụng loại băng gạc vô trùng tẩm thuốc mỡ tại chỗ như Vaseline/ băng chống dính hoặc gạc tẩm Vaseline. Ông nói: Nếu lo lắng về tình trạng bội nhiễm, như có thể xảy ra với nhiễm trùng tụ cầu, kháng sinh tại chỗ như thuốc mỡ mupirocin 2% có thể phù hợp.
Rosenbach nói: “Một số người thường dùng các tấm silica gel để ngăn ngừa sẹo. Không có nhiều bằng chứng chứng minh điều đó, nhưng chúng không có khả năng gây hại. Cá nhân tôi sẽ xem xét chúng, nhưng nó thực sự phụ thuộc vào mức độ bệnh, các vị trí giải phẫu liên quan và khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc.”
Ông Yeung của Đại học Emory cũng đề xuất sử dụng gel hoặc tấm silicon để tối ưu hóa hiệu quả ngừa sẹo sau khi các tổn thương đã đóng vảy. Ông nói thêm: “Mọi người đã sử dụng laser, lăn kim, v.v., để cải thiện sự xuất hiện của sẹo đậu mùa, và tôi chắc chắn rằng các bác sĩ da liễu sẽ là những người nghiên cứu cách nào tốt nhất để điều trị sẹo đậu mùa”.
Yeung nói rằng các bác sĩ da liễu đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến kiểm soát bệnh đậu mùa khỉ: “Chúng tôi có thể giúp đồng nghiệp và bệnh nhân kiểm soát các triệu chứng và chăm sóc vết thương, vận động tiêm chủng và điều trị, điều trị di chứng sẹo lâu dài và định hướng sức khỏe cộng đồng LGBTQ.”
Nguồn: Dermatology and Monkeypox: What You Need to Know
Người dịch: Trần Thị Kim Luận, Trần Gia Tân
Hiệu đính: BS Huỳnh Lê Thái Bão
Bài viết được dịch thuật và biên tập bởi ykhoa.org – vui lòng không reup khi chưa được sự cho phép!
