[COVID-19] CẨN THẬN VỚI TEST NHANH- NHẦM VỚI SỐT XUẤT HUYẾT

XÉT NGHIỆM TEST NHANH
cẩn thận COVID-19 nhầm với sốt xuất huyết
===================================
Bs. Tran Van Phuc

Không có xét nghiệm nào chính xác 100% – No test is 100% accurate!

Hai bệnh nhân ở Singapore bị COVID-19, nhưng ban đầu đã bị chẩn đoán nhầm với sốt xuất huyết, thật may các bác sĩ đã kịp thời sửa chữa sai sót.

Bệnh nhân thứ nhất là một người đàn ông 57 tuổi, khai thác bệnh sử không có yếu tố dịch tễ, bệnh nhân không đi du lịch, không tiếp xúc với người bị bệnh COVID-19.

Ngày 9 tháng 2 năm 2020, bệnh nhân vào viện khám vì bị ho trước đó 3 ngày, xét nghiệm máu thấy tiểu cầu giảm, Xquang phổi bình thường; bác sĩ cho làm xét nghiệm sốt xuất huyết, kết quả âm tính. Bộ xét nghiệm Test nhanh phát hiện kháng thể IgM và IgG do Hàn Quốc sản xuất.

Về điều trị tại nhà, bệnh nhân vẫn sốt cao liên tục, nên phải đến một phòng khám khác. Tại đây, bệnh nhân được làm xét nghiệm lại công thức máu thấy bạch cầu giảm rất nhiều, xét nghiệm sốt xuất huyết lần này dương tính; Test nhanh phát hiện kháng thể IgM và IgG, do Hàn Quốc sản xuất nhưng của hãng khác.

Bệnh nhân được nhập viện với chẩn đoán: sốt xuất huyết!

Chụp Xquang phổi sau đó, bác sĩ phát hiện tổn thương nghi ngờ COVID-19, nên tiếp tục cho làm xét nghiệm rt-PCR ngoáy họng, kết quả dương tính với SARS-CoV-2.

Xét nghiệm bổ sung máu và nước tiểu, kết quả đều âm tính sốt xuất huyết, âm tính cả với vi-rút Zika và Chikungunya. Như vậy, xét nghiệm Test nhanh sốt xuất huyến được coi là dương tính giả.

Chẩn đoán cuối cùng: bệnh nhân mắc COVID-19!

Ca bệnh thứ 2, là người phụ nữ 57 tuổi, khai thác tiền sử cũng không đi du lịch, không tiếp xúc với ai mắc bệnh COVID-19.

Bệnh nhân vào viện ngày 13 tháng 2 năm 2020, với các biểu hiện sốt, đau cơ, ho nhẹ ngày thứ 4, tiêu chảy ngày thứ 2; xét nghiệm công thức máu tiểu cầu giảm rất mạnh, Test nhanh dương tính với vi-rút sốt xuất huyết.

Bệnh nhân được cho về nhà với chẩn đoán: sốt xuất huyết!

Suốt 2 ngày ở nhà, bệnh nhân sốt cao liên tục, các dấu hiệu năng nhanh chóng. Nhập viện lại, kết quả xét nghiệm có tổn thương gan, Xquang ngực bình thường, nhưng kết quả rt-PCR dương tính với SARS-CoV-2, kiểm tra lại huyết thanh âm tính với sốt xuất huyết.

Test nhanh IgM và IgG được coi là dương tính giả với sốt xuất huyết.

Hai ca bệnh COVID-19 ở Singapore, trước đó xét nghiệm Test nhanh phát hiện kháng thể đã bị dương tính giả với sốt xuất huyết, trở thành ca lâm sàng được Gabriel Yan và cộng sự đăng lên tạp chí The Lancet.

Vi-rút gây bệnh sốt xuất huyết có tên là Dengue, có cấu trúc di truyền là vi-rút RNA sợi đơn thuộc chi Flavachus, bao gồm vi-rút Zika, vi-rút West Nile và vi-rút viêm não Nhật Bản. Bởi vậy, khi làm xét nghiệm Test nhanh phát hiện kháng thể, những vi-rút này có thể làm cho kết quả bị dương tính giả, gọi là phản ứng chéo kháng nguyên – kháng thể.

Nay ghi nhận thêm vi-rút SARS-CoV-2 vào nhóm nhầm lẫn!
…

Xét nghiệm phát hiện COVID-19 hiện tại có 4 phương pháp chính:

– Phương pháp PCR
– Phương pháp rt-PCR
– Test nhanh phát hiện gen
– Test nhanh phát hiện kháng thể

Việt Nam chủ yếu sử dụng Kit xét nghiệm rt-PCR tự sản xuất bằng nguyên liệu (mồi và hóa chất) nhập từ Trung Quốc. Ưu điểm của phương pháp này, vì là xét nghiệm phát hiện gen của vi-rút, nên không xảy ra hiện tượng dương tính giả, nghĩa là trường hợp nào dương tính chắc chắn đang nhiễm vi-rút SARS-CoV-2; đây là lí do để rt-PCR được lựa chọn làm tiêu chuẩn vàng chẩn đoán xác định bệnh COVID-19.

Nhược điểm của rt-PCR là:

– Tất cả các khâu đều chuyên môn hóa cao.
– Thời gian cho kết quả lâu khoảng 5 giờ.
– Số ca âm tính giả nhiều.

Nguyên nhân âm tính giả, là do bệnh phẩm lấy bằng tăm bông quết họng, nếu thực hiện kĩ thuật không tốt, hoặc vi-rút cư trú quá ít ở hầu họng và chủ yếu tập trung sâu dưới phổi nhưng bệnh nhân không ho bật ra vi-rút, thì tăm bông không lấy được mẫu vi-rút để làm xét nghiệm.

Mới đây, Hàn Quốc đã viện trợ cho Việt Nam hàng trăm ngàn que thử, bản chất là Test nhanh phát hiện kháng thể chống lại vi-rút đang tồn tại trong máu bệnh nhân.

Nếu trong máu có kháng thể nghĩa là bị nhiễm vi-rút ít nhất 1 lần.

Ưu điểm của phương pháp Test nhanh:

– Một là “nhanh”: nghĩa là tốc độ rất nhanh chỉ mất 2-3 phút.
– Hai là “vận hành”: quá dễ và quá đơn giản!
– Ba là: độ nhạy rất cao.

Test nhanh đơn giản đến mức, người làm xét nghiệm không cần thiết phải được đào tạo chuyên biệt, chỉ cần điều dưỡng lấy máu tĩnh mạch, rồi cắm que thử theo đúng hướng dẫn ghi ngoài bao bì. Test nhanh không cần thiết bị gì đặc biệt.

Nguyên nhân gây âm tính giả:

– Cơ thể nhiễm vi-rút chưa đủ thời gian tạo kháng thể.
– Hệ miễn dịch cơ thể quá yếu không tạo đủ kháng thể.

Nguyên nhân dương tính giả:

– Người nhiễm vi-rút đã khỏi hẳn nên máu có kháng thể.
– Do phản ứng chéo kháng nguyên kháng thể của vi-rút khác (như vi-rút sốt xuất huyết xảy ra với 2 ca bệnh ở Singapore).
…

KẾT LUẬN
————–

1. Xét nghiệm rt-PCR

– Nếu dương tính chắc chắn nhiễm vi-rút.
– Nếu âm tính vẫn có thể nhiễm vi-rút.
– Là xét nghiệm chẩn đoán xác định bệnh COVID-19.

2. Xét nghiệm Test nhanh tìm kháng thể

– Nếu dương tính vẫn có thể không nhiễm vi-rút.
– Nếu âm tính vẫn có thể nhiễm vi rút.
– Không dùng để chẩn đoán bệnh.

3. Phối hợp Test nhanh và rt-PCR

– Test nhanh âm + Lâm sàng nghi ngờ -> làm thêm rt-PCR
– Test nhanh dương -> làm thêm rt-PCR
– Rt-PCR âm + Lâm sàng nghi ngờ -> làm thêm Test nhanh
– Rt-PCR dương -> không cần làm Test nhanh
…

TÀI LIỆU THAM KHẢO
—————————

1. Gabriel Yan et all. Covert COVID-19 and false-positive dengue serology in Singapore. The Lancet. March 4, 2020.
—————————————————-