TIẾP TỤC CÚM VŨ HÁN (TRUNG QUỐC)
================================

BS. Trần Văn Phúc

Vào lúc 4h18’ ngày 25 tháng 1 theo giờ Mỹ…

Đó cũng là thời khắc trước thềm năm mới được gọi là Tết Nguyên Đán ở Việt Nam.

Nhưng ở phía bên kia bán cầu, Donald Trump giờ đó vẫn thức không phải vì đón giao thừa, mà có lẽ bởi một lí do nào đó ông không ngủ được, nên Tổng thống Mỹ đã hì hụi viết những dòng Twitter về dịch Viêm phổi Vũ Hán.

“Trung Quốc đã làm việc rất chăm chỉ để kiểm soát Coronavirus. Hoa Kỳ đánh giá rất cao nỗ lực và sự minh bạch của họ. Tất cả sẽ tốt lên. Đặc biệt, thay mặt người dân Mỹ, tôi muốn gửi lời cám ơn đến Chủ tịch Tập Cận Bình!”

Không lâu sau đó, Mỹ công bố ca nhiễm nCoV-2019 thứ 3. Cộng hòa Pháp tiếp nối là quốc gia thứ 7 sau Việt Nam bị nhiễm nCoV-2019 với 3 bệnh nhân xét nghiệm dương tính. Đặc biệt, Trung Quốc công bố có thêm 16 bệnh nhân mới tử vong, nâng con số tử vong lên 41. Một số nguồn thông tin nghi ngờ con số tử vong phải lớn hơn thế rất nhiều.

Lúc 10 giờ ngày 23 tháng 1, tức 29 Tết Âm, chính quyền Bắc Kinh đã phải tuyên bố đóng cửa thành phố Vũ Hán. Cũng vào sáng hôm đó, Bắc Kinh cho xây dựng bệnh viện dã chiến 1000 giường, camera giám sát thi công 24/24 chuyển hình ảnh về trung ương, xác định ngày 3/2 sẽ chính thức tiếp nhận bệnh nhân viêm phổi do nCoV-2019.

Cũng thời điểm đó, Việt Nam phát hiện có 2 bố con người Trung Quốc bay đến Hà Nội ở 4 ngày, sau đó họ bay tiếp vào Nha Trang 3 ngày, rồi đi tàu hỏa đến Sài Gòn 1 ngày, cuối cùng họ bắt taxi về Long An 4 ngày. Đến ngày 22/1 Viện Pasteur thông báo kết quả xét nghiệm, 2 bố con người Trung Quốc bị viêm phổi dương tính với nCoV-2019, ngay lập tức Bộ Y tế kích hoạt Trung tâm khẩn cấp ứng phó dịch bệnh truyền nhiễm, 2 bệnh nhân nhanh chóng được cách li điều trị tại Bệnh viện Chợ Rẫy.

Trước đêm giao thừa Tết Nguyên Đán, một trận mưa lớn chưa từng có cùng gió lốc và sấm sét, đã dội thẳng xuống toàn miền Bắc. Mưa đá xuất hiện khắp các tỉnh, xuyên qua đêm giao thừa cho đến tận tối mùng 1 Tết. Toàn cõi Facebook hoảng loạn, nhiều người cho là điềm gở, nỗi lo bệnh dịch bao trùm.
…

NCOV-2019 CÓ THỂ BÙNG PHÁT Ở VIỆT NAM KHÔNG?
===============================================

Ngay khi Trung Quốc có báo cáo đầu tiên về dịch bệnh, ngày 31/12/2019, thì Bộ Y tế đã phối hợp với WHO và Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) quan sát chặt chẽ, đánh giá nguy cơ dịch bệnh có thể vào Việt Nam ở mức trung bình.

Bộ Y tế Việt Nam, CDC Hoa Kỳ và WHO liên tục có những cuộc họp để đưa ra những phản ứng nhanh nhất có thể.

Điều làm cho tôi đặc biệt chú ý là 4 đường bay Việt Nam – Vũ Hán, trong đó có 1 đường bay transit đến Hà Nội và 3 đường bay thẳng liên quan đến các thành phố của Việt Nam. Các đường bay thẳng gồm: Hồ Chí Minh (4 chuyến xuất nhập/tuần), Đà Nẵng (6-8 chuyến xuất nhập/tuần), Khánh Hòa (3-5 chuyến xuất nhập/tuần); với lượng hành khách khoảng 2600 khách/tuần.

Vi rút nCoV-2019 sẽ có 3 hình thức lây truyền chính.

HÌNH THỨC LÂY TRUYỀN THỨ NHẤT = vi rút truyền trực tiếp từ động vật sang người + vi rút không lây truyền từ người sang người. Hình thức này nhanh chóng bị loại bỏ, bởi có những bệnh nhân không đến khu chợ hải sản và thịt đông lạnh nhưng có tiếp xúc gần với bệnh nhân đã bị nhiễm bệnh, đặc biệt là 15 nhân viên y tế nhiễm vi rút trong đó có 1 bác sĩ đã tử vong, vì thế mà tại Trung Quốc vi rút có thể truyền từ người sang người.

HÌNH THỨC LÂY TRUYỀN THỨ HAI = vi rút truyền trực tiếp từ động vật sang người nhưng với số lượng ít + vi rút truyền từ người sang người với số lượng nhiều. Theo các số liệu báo cáo, nCoV-2019 có hệ số lây nhiễm R0 dao động từ 1,4-2,5 (tương đương thảm họa SARS-2003, đại dịch cúm 2009, Ebola-2014, thảm họa cúm Tây Ban Nha 1918). Nếu rơi vào tình huống này, R0 dao động từ 1,4-2,5 như vậy, thì với lưu lượng 2600 khách/tuần từ Vũ Hán đến Việt Nam, chỉ cần lọt vài bệnh nhân, dịch sẽ nhanh chóng bùng phát trở thành thảm họa ở Việt Nam. Điều này cũng tương tự với hàng loạt quốc gia khác, như Thái Lan, Nhật Bản, Singapore, Đài Loan, Hồng Kông, Malaysia, Mỹ, Pháp, Úc. Nhưng đến thời điểm hiện tại, các quốc gia có bệnh nhân dương tính với nCoV-2019 vẫn chỉ dừng ở những người đến trực tiếp từ Vũ Hán, chứ chưa có ca bệnh nào người dân sở tại bị nhiễm; trong khi đó dịch đang bùng phát dữ dội ở Trung Quốc. Vì những lí do như vậy, tôi cho rằng hình thức lây truyền này là không phù hợp.

HÌNH THỨC LÂY TRUYỀN THỨ BA = vi rút truyền trực tiếp từ động vật sang người với số lượng nhiều + vi rút truyền từ người sang người với số lượng ít. Nếu rơi vào tình huống này, thì với hệ số lây nhiễm R0 từ 1,4-2,5 dịch sẽ bùng phát ở Trung Quốc vì người dân tiếp xúc trực tiếp với vật chủ gây bệnh, nhưng dịch sẽ khó bùng phát ở các quốc gia ngoài Trung Quốc. Việt Nam có 2600 hành khách đến từ Vũ Hán mỗi tuần, các quốc gia khác có bệnh nhân nCoV-2019 với lưu lượng khách cũng không kém, nhưng đều chưa có bằng chứng lây truyền vi rút từ người sang người ở những quốc gia này; vì thế mà tôi cho rằng đây là khả năng cao nhất.

Công thức lây truyền tôi tạm dự báo là = vi rút truyền trực tiếp từ động vật sang người với số lượng nhiều + vi rút truyền từ người sang người với số lượng ít = xảy ra đại dịch ở Trung Quốc vì hệ số R0 > 1 biểu hiện khả năng lây truyền mạnh = các quốc gia khác trong đó có Việt Nam khả năng bùng phát dịch rất rất thấp.
…

ĐIỀU GÌ CẦN CHÚ Ý
===============

Qua theo dõi diễn biến dịch, cảm nhận đến thời điểm hiện tại của tôi là, biến thể vi rút nCoV-2019 đang có xu hướng giống như cúm mùa.

Đầu tiên, tôi nhận thấy tỉ lệ tử vong ở những bệnh nhân viêm phổi do nCoV-2019 vào khoảng 1% (có những báo cáo xấp xỉ 3%), bệnh nhân tử vong chủ yếu người cao tuổi mắc những bệnh nền khác; điều đó có nghĩa độc lực của vi rút là thấp, thậm chí thấp hơn so với các vi rút cúm A khác.

Thứ hai, là hệ số lây lan R0 đang ở mức cao, tức là bệnh sẽ bùng phát trên diện rộng ở Trung Quốc. Khi R0 lớn hơn 1 được coi là hệ số lây nhiễm của dịch lớn. Vi rút nCoV-2019 có hệ số lây nhiễm từ 1,4-2,5 theo các báo cáo, thậm chí cao hơn theo cảm nhận của tôi, nên diễn biến bệnh ở Trung Quốc sẽ còn phức tạp hơn hiện tại rất nhiều.

Thứ ba, là vi rút lây nhiễm từ người sang người qua giọt nước bọt lớn, đây là điều may mắn. Hãy hình dung, giọt nước bọt nhỏ có đường kính như hạt bụi mịn PM2.5 nó bay lơ lửng trong không khí, nếu mang theo vi rút thì đó là thảm họa. Nhưng giọt nước bọt lớn, nghĩa là sau khi hắt hơi và ho thì khoảng 40 ngàn giọt nước bọt được bắn ra với tốc độ phản lực đạt tới 1045km/h (bằng 85% vận tốc âm thanh), nhưng hầu hết giọt nước bọt lớn sẽ rơi ngay xuống đất trong bán kính 2 mét. Vì thế, để phòng tránh thì hạn chế đến chỗ đông người, đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên là rất quan trọng.

Bản thân tôi, không có thói quen đưa tay lên miệng, không dùng tay ngoáy mũi vì đó không chỉ là hành động xấu xí, mà có khả năng lây nhiễm nCoV-2019 rất cao. Mỗi khi dùng tay cầm nắm đấm mở cửa, tôi luôn ghi nhớ nắm đấm đó chứa rất nhiều vi khuẩn và vi rút, vì thế mà tôi rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc chất sát trùng, đặc biệt là rửa tay trước khi ăn bất cứ thứ gì. Ở cơ quan từ xưa đến nay rất khó để ai mời tôi ăn đồ, vì những thức ăn đó tôi không chắc có sự đảm bảo, cần tránh lây nhiễm bệnh.

Thứ tư, là điều kiện tồn tại của vi rút nCoV-2019. Bộ gen của vi rút này được giải mã, giống như vi rút corona các chủng khác, gọi chung là vi rút cúm. Đặc điểm chung của nhóm này là phát triển mạnh mẽ trong môi trường nhiệt độ thấp, lí tưởng là dưới 20 độ, từ 22-25 độ C và độ ẩm 40-50% vi rút sống sót được 5 ngày, nhiệt độ cao hơn làm cho vi rút yếu đi rất rất nhiều, đặc biệt nhiệt độ trên 38 độ thì vi rút này không thể hoạt động nổi.

Nhiệt độ dưới 25 độ C và độ ẩm 40-50% chính là phòng lạnh máy điều hòa!

Vì thế, để phòng vi rút corona, hãy tắt điều hòa, mở cửa thông thoáng. Tôi được biết đại dịch SARS-2003 Việt Nam là quốc gia đầu tiên khống chế thành công và truyền kinh nghiệm cho thế giới, đó là tắt điều hòa và mở cửa phòng bệnh.

Ngày 1 Tết Nguyên Đán là ngày sóc, tức là theo mặt trăng thì hôm qua là thời điểm mặt trời và mặt trăng giao hội, trái đất bị cản bớt nhiệt từ mặt trời nên rất lạnh. Khoảng thời gian sóc, theo tôi kéo dài trước và sau thời điểm sóc, có thể tính hàng ngày về thời tiết. Cuối tháng 1 dương lịch, mặt trời đang dịch chuyển dần về đường xích đạo, nên trời nóng ấm dần. Âm dương giao nhau, nóng lạnh hòa vào, sẽ xảy ra mưa. Mức độ âm dương dữ dội như năm nay, thì mưa to gió lớn, trời có lúc đen vần vũ có lúc sáng bừng, mưa đá xuất hiện là đương nhiên. Đây là những kiến thức sơ đẳng nhất về thiên văn, người phương Đông xem nó chính xác từ 4000 năm trước, người phương Tây từ 2700 năm trước, toán học lượng giác được áp dụng vào từ thế kỉ 16; đó là khoa học chứ không có gì mê tín dị đoan.

Tôi tin rằng kể từ mùng 2 Tết, miền Bắc sẽ ít mưa đi và hết mưa, trời hửng nắng và nóng dần; vi rút nCoV-2019 sẽ không có cơ hội bùng phát ở Việt Nam.

Thứ năm, cũng là điều cuối cùng tôi muốn nói, để phòng nCoV-2019 thì tại thời điểm này phải dừng ngay lại thói quen ăn thịt thú hoang dã, như cầy, cáo, báo, chồn, rắn, chim, cả chó mèo nữa; vì rất có thể đây đang là nguồn lây nhiễm xảy ra đại dịch ở Trung Quốc.

Vẫn biết còn quá sớm để cho điều tôi nói là đúng: vậy chúng ta hãy chờ xem!